Είναι πολύ παράξενη η χρήση των κινηματογραφικών κλισέ και- κυρίως- η ανηλεής κριτική που δέχονται από τους καλομαθημένους κριτικούς. Η φράση «σενάριο γεμάτο κλισέ» έχει λατρευτεί από όλους μας και συχνά με τον πιο ηλίθιο τρόπο: ό,τι δεν μας αρέσει ή απλώς το βαριόμαστε, το βαφτίζουμε «κλισέ».
Γιατί όμως ένα κλισέ είναι κάτι αρνητικό; Πού επιτρέπεται και πού απαγορεύεται η χρήση του; Και, τέλος πάντων, μέχρι πόσα κλισέ μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να μην χαρακτηριστεί κλισέ ολόκληρο το έργο μας;
Όταν δείτε τους «Άθικτους», αυτή την απίστευτα ανατρεπτική κωμωδία, που απενοχοποιεί την συνύπαρξη της χοντρής πλάκας με την συγκίνηση, θα φτάσετε μόνοι σας στην απάντηση των παραπάνω ερωτημάτων. Η υπέροχη ταινία των Ολιβιέ Νακάς και Ερίκ Τολεντανό (αναμφίβολα μια από τις καλύτερες της χρονιάς) είναι γεμάτη με τόσα κλισέ που, στο τέλος, όχι μόνο δεν τα βλέπεις, αλλά και παθιάζεσαι μαζί τους.
Οι σκηνοθέτες των «Αθικτων» δεν φοβούνται να εξαντλήσουν τα κλισέ, να καταφύγουν στην υπερβολική τους χρήση, να χτίσουν τους χαρακτήρες, τις καταστάσεις, την πλοκή, όλες τις λεπτομέρειες της ταινίας τους πάνω σε αυτά. Κι έτσι ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι τα πάντα είναι απολύτως φυσικά.
Ο εκατομμυριούχος παραπληγικός ήρωας της ταινίας (Φρανσουά Κλιζέ) έχει όλα τα κλισέ που θα ήθελε κανείς να αποφύγει. Κι όμως είναι τέλειος διότι τα ενσωματώνει με τόσο μαγικό τρόπο που τελικά δεν τα βλέπεις. Το ίδιο γίνεται και με τον βοηθό του (Ομάρ Σι). Είναι μαύρος, φτωχός, περιθωριακός, πρώην φυλακισμένος, αμόρφωτος, αλλά και πλακατζής, τίμιος, αφοσιωμένος, ειλικρινής και ευαίσθητος. Αν είχε τα μισά μόνο από αυτά τα κλισέ, τότε θα ήταν αφόρητος. Τα έχει όλα όμως και αυτή η υπερβολική τους χρήση τα ακυρώνει.
Το ίδιο είχε συμβεί, κατά κάποιο τρόπο, και με το «Pretty Woman» το οποίο χτίστηκε πάνω σε εκατοντάδες κλισέ που δεν δίσταζαν να φωνάζουν την καταγωγή τους από την «Σταχτοπούτα» και άλλα ειδυλλιακά παραμύθια. Θα έλεγε μάλιστα κανείς ότι οι «Αθικτοι» ακολουθούν (με πιο ευρωπαϊκό και ντελικάτο τρόπο) την δομή του «Pretty Woman»: μέχρι και στην όπερα θα πάει το ασύμπτωτο ζεύγος του ανάπηρου εκατομμυριούχου λευκού με τον σωματώδη περιθωριακό μαύρο.
Καθόλου αρνητική δεν είναι λοιπόν η χρήση των κλισέ, αφού από μόνα τους δεν σημαίνουν απολύτως τίποτε. Η σημασιολογία τους καθορίζεται από τον τρόπο χρήσης, τον αριθμό τους και την δομή τους. Και στους «Αθικτους» αυτή η σημασιολογία των κλισέ, είναι απλώς αριστουργηματική. Η ταινία σε παρασύρει χωρίς να το καταλάβεις, σε μεθάει πριν συνειδητοποιήσεις ότι ήσουν νηφάλιος.
Ξεχάστε τα κλισέ, τα στερεότυπα, τους κοινούς τόπους και τις μπανάλ εκφράσεις και μην διανοηθείτε να χάσετε αυτή την ταινία.
Ορέστης Ανδρεαδάκης
