Στον ασημένιο δίσκο, γλυκό του κουταλιού κυδώνι και καφές. Απέναντι, πάνω από το γραφείο του συλλέκτη Βλάση Φρυσίρα, τραβά την προσοχή μας ο πίνακας με δύο όμορφα παιδιά. Ο Ασγκαρ από την Περσία και η Γκαμπριέλα από τη Βιέννη. Συναντήθηκαν πριν από χρόνια και, αφού έγιναν ζευγάρι στη ζωή, θέλησαν να συνυπάρξουν και καλλιτεχνικά. «Αυτό είναι ένα έργο που απεικονίζει το ίδιο το ζευγάρι. Μου διηγήθηκαν την προσωπική τους ιστορία πριν από δύο χρόνια, όταν τους φιλοξενούσα εδώ. Ηταν ανάμεσα στους 15 καλλιτέχνες που έλαβαν μέρος στην έκθεση που διοργάνωσα εκείνη την εποχή με τίτλο "η Νέα Δύναμη της Ζωγραφικής"».
Εδώ, στο γραφείο του, στον πρώτο όροφο του σπιτιού, κατά καιρούς και ανάλογα με τη διάθεσή του εναλλάσσονται έργα μεγάλων διαστάσεων για να τα βλέπει αλλά και να τα παρατηρεί καλύτερα. «Ενα μειονέκτημα που έχουν τα μεγάλα νεοκλασικά σπίτια με παράθυρα είναι η έλλειψη μεγάλης επιφάνειας στους τοίχους. Δεν μπορείς να κρεμάσεις έργα, παρά μόνο μικρά.
Ο μοναδικός τοίχος σε ένα τεράστιο σπίτι όπως το δικό μου είναι αυτός στο γραφείο όπου μπορεί να τοποθετηθεί ένα έργο μέχρι 2,5 μ. ύψος. Εδώ, συνήθως, θα το αφήσω για λίγο και μετά θα τοποθετήσω κάτι άλλο». Το σπίτι της Μονής Αστερίου είναι ένα έργο Τέχνης από μόνο του, το οποίο όμως έχει συντηρήσει με πόνο ψυχής ο κ. Φρυσίρας και επί της ουσίας είναι η «ουρά» του μουσείου που ο ίδιος έχει δημιουργήσει στην περιοχή.
Εργο του Τσίλερ.
Αναζητούσε για χρόνια έναν χώρο στην Πλάκα προκειμένου να στεγάσει την πολύτιμη συλλογή του. Η σκέψη αυτή ταλάνιζε το μυαλό του κι έγινε έμμονη ιδέα: Ενας περίπατος στα στενά γύρω από την Ακρόπολη για τους Ελληνες και τους τουρίστες, μια επίσκεψη στο μουσείο καθώς και σε έναν σύγχρονο χώρο που θα είχε δημιουργήσει ο ίδιος, αποτελούσε την ιδανική πρόταση. «Ωστε να δει ο επισκέπτης τι συμβαίνει και σήμερα στην Ελλάδα. Με αυτό το πρίσμα, είχα προσανατολιστεί να αγοράσω ένα κτίριο στην Πλάκα», επισημαίνει ο κ. Φρυσίρας.
Το νεοκλασικό κτίριο, έργο του Ερνέστου Τσίλερ, έχει χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως νεότερο μνημείο. Χτισμένο στο ξεκίνημα του περασμένου αιώνα, το 1900 συγκεκριμένα, κατοικήθηκε δύο χρόνια αργότερα από τον Κωνσταντίνο Τσαγκάρη. «Ηταν ο πρώτος ανταποκριτής ξένου Τύπου στην Ελλάδα και καταγόταν από την Τρίπολη. Την εποχή εκείνη, στο ισόγειο βρίσκονταν τα μαγειρεία και τα δωμάτια του προσωπικού. Σ’ ένα ξεχωριστό κτίριο που υπάρχει απ’ έξω, ήταν οι ξενώνες.
Στον πρώτο όροφο όπου καθόμαστε τώρα ήταν οι τραπεζαρίες και στο κιόσκι έπιναν τον καφέ μετά το μεσημεριανό γεύμα». Υπήρχε ένα χειροκίνητο ασανσέρ στη γωνία του σαλονιού με το οποίο ανέβαζαν τα φαγητά από το ισόγειο στον πρώτο. Στον δεύτερο όροφο υπήρχαν μόνο υπνοδωμάτια ενώ το κιόσκι που υπάρχει εκεί αποτελούσε χώρο αναψυχής. «Δηλαδή, εκεί περνούσαν τον χρόνο τους τα απογεύματα αγναντεύοντας την Ακρόπολη και, καιρού επιτρέποντος, ακόμη και την Αίγινα».
Επόμενος ιδιοκτήτης για το νεοκλασικό της οδού Μονής Αστερίου, ήταν η Εθνική Τράπεζα απ’ όπου και το αγόρασε ο κ. Φρυσίρας το 1993. «Ηταν σε άθλια κατάσταση όταν το παρέλαβα. Το είχαν βιάσει, κυριολεκτικά», θα πει ο ίδιος. Του έκανε όμως μια αριστουργηματική αποκατάσταση. «Είχα την τύχη να επιλέξω συνεργεία άριστα για τη συντήρηση των εσωτερικών χώρων.
Η Κλεοπάτρα Τσουράκη είχε την ευθύνη της αποκατάστασης μαζί με φοιτητές από το πανεπιστήμιο οι οποίοι έκαναν τις μεταπτυχιακές τους σπουδές. Δούλεψαν περίπου έναν χρόνο για να το συντηρήσουν με πολύ σεβασμό. Στους τοίχους, προκειμένου να μην τους τραυματίσω, δεν θα δείτε ούτε έναν διακόπτη φωτός, γιατί ανοίγω όλα τα φώτα από τον κεντρικό πίνακα?.
Ο κ.Φρυσίρας εγκαταστάθηκε με τη σύζυγό του στο σπίτι το 2000. «Τότε εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και το μουσείο, ένα μέρος του οποίου βρίσκεται στο ισόγειο του σπιτιού και το υπόλοιπο συνεχίζεται στο κτίριο της Μονής Αστερίου 3».
Ηταν ένα ξάφνιασμα για την ελληνική κοινωνία η δημιουργία του μουσείου Φρυσίρα, όπως μας εξηγεί, από έναν ανώνυμο ιδιώτη, που δεν έχει επιχειρήσεις, αλλά μόνο βαθιά αγάπη για κάθε μορφή Τέχνης. «Σήμερα, διανύοντας τον 11ο χρόνο ζωής του μουσείου, πιστεύω ότι είναι από τους πιο σοβαρούς χώρους στην Ευρώπη με τις εκθέσεις που διοργανώνει».
Μια διαρκής εμμονή
Τα έργα ζωγραφικής της συλλογής του, όπως υπολογίζει, ξεπερνούν τις 4.000. «Εχει ένα μεγάλο προσόν η συγκεκριμένη συλλογή που σου δίνει τη δυνατότητα μέσα από το σύνολο των έργων να συνθέσεις θεματικές εκθέσεις. Είναι μεγαλειώδες αυτό».
Του αρέσουν πολλά πράγματα και δεν αρκέστηκε απλώς στην ενίσχυση της συλλογής του με πίνακες ζωγραφικής. «Η Τέχνη έχει διεθνή γλώσσα και η ζωή μου είναι μια διαρκής εμμονή, σε καθετί που θα καταπιαστώ. Είτε με τη ζωγραφική είτε με τη μουσική και τη λογοτεχνία είτε με τα φαρμακευτικά βάζα, με κυριεύει μανιακή κατάσταση. Τώρα ξέρεις τι συλλέγω; Ψάχνω κάμα σούτρα, αλλά είναι πολύ σπάνια και δεν μπορώ να τα βρω εύκολα. Είναι αριστουργήματα. Κοίταξέ τα προσεκτικά, σε όλες τις απεικονίσεις η σεξουαλική πράξη έχει ένδυση».
Παρατηρώ τον «άνδρα με την κόκκινη γραβάτα» στον πίνακα του Andrea Martinelli. «Δεν ξεκρεμάω ποτέ τα έργα του γιατί τα αγαπάω και τα ’χω συνδέσει με τους συγκεκριμένους τοίχους». Ανακάλυψε τον Ιταλό ζωγράφο μέσα από μια καρτ ποστάλ, σε ένα περίπτερο στην Ιταλία, λίγο πριν δημιουργήσει το μουσείο. «Επέστρεψα στην Ελλάδα και απευθύνθηκα στην ιταλική πρεσβεία ώστε να μάθω πληροφορίες για τον δημιουργό. Τον αναζήτησαν, μου έδωσαν τα στοιχεία του και αφού του έγραψα, ήρθε να με δει. Του είπα ότι μου αρέσει η δουλειά του και μόλις θα ήταν έτοιμο το μουσείο θα του έκανα έκθεση. Ηταν ένα νέο παιδί, 30 ετών και παντρεμένος. Του έστελνα κάθε μήνα χρήματα ώστε να μην πουλάει τα έργα του και αφού έφτιαξε 50 πίνακες, κάναμε μια αριστουργηματική έκθεση το 2002».
Ιστορίες αντικειμένων
Μας μεταφέρει πέντε χρόνια πριν, τότε που έψαχνε να βρει κάτι διαφορετικό. Κάτι που να του κεντρίσει το ενδιαφέρον. «Ενώ βρισκόμουν στο Παρίσι, για πρώτη φορά είδα αυτά τα πορσελάνινα φαρμακευτικά βάζα, εποχής 1700-1900. Τα χρησιμοποιούσαν τα πλούσια φαρμακεία προκειμένου να τοποθετούν μέσα τα φάρμακα που έφτιαχναν. Τα θεώρησα έργα Τέχνης. Εκείνη την εποχή τα φάρμακα τα έφτιαχναν οι φαρμακοποιοί. Υπήρχαν τεχνίτες που έφτιαχναν αυτές τις φοβερές πορσελάνες με χρυσοποίκιλτα κεντήματα, παραστάσεις, σύμβολα, αετούς. Στην μπροστινή πλευρά του βάζου αναγραφόταν το είδος του φαρμάκου».
Υπάρχουν διάσπαρτα σε όλο το σπίτι, αλλά τα περισσότερα βάζα είναι ταξινομημένα στα ειδικά έπιπλα που κατασκευάστηκαν για αυτά. «Μου άρεσε αυτή η γωνία που έφτιαξα με τα έπιπλα τα οποία βρίσκονται κοντά μου στο γραφείο γιατί τα χαζεύω, τα χαϊδεύω, τα κοιτάζω όποτε θέλω». Γνωρίζει σε ποια θέση έχει ακουμπήσει το καθένα από αυτά καθώς και την ιστορία των 2.500 φαρμακευτικών βάζων που έχει στην κατοχή του.
Μελέτησε εξειδικευμένα βιβλία και έμαθε ότι το Παρίσι, η Ισπανία και οι χώρες που είχαν κατακτηθεί από Ισπανούς διατηρούσαν φαρμακεία με πορσελάνες.«Στις πιο φτωχές χώρες, στα Βαλκάνια, χρησιμοποιούσαν κρύσταλλο ή γυαλί για τη δημιουργία φαρμακευτικών βάζων. Εχω όμως και κρύσταλλα πολύ καλής ποιότητας. Κάθε φάρμακο είχε το αντίστοιχο βάζο, αν δεν ήθελε φως, το έβαζαν σε μαύρο ή μπλε σκούρο. Διαφορετικά, σε διάφανο».
Ενιωσε τρομερή γοητεία όταν ταξίδεψε στο Πεκίνο κι ανακάλυψε τα μικρά φαρμακευτικά βάζα. «Αποτελούν ξεχωριστό κομμάτι της συλλογής μου τα βάζα της Κίνας και του Θιβέτ. Οι Θιβετιανοί συνήθως τα περιτυλίγουν με ασήμι. Πρόκειται για αριστουργήματα με ημιπολύτιμες πέτρες. Οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν πορσελάνη, κόκαλα καμήλας και κοράλλι τα οποία σκάλιζαν με δεξιοτεχνία. Συνήθως, σχεδίαζαν παραστάσεις της θρησκείας τους και σεξουαλικές παραστάσεις. Το καθένα αποτελεί ένα μικρό έργο Τέχνης. Η σειρά των φαρμακευτικών βάζων με οπαλίνα προέρχεται κυρίως από τη Γαλλία. Εχω χάσει μόνο ένα μεγάλο βάζο σε φαρμακείο του Μεξικού και έχω επισκεφθεί δύο - τρία αυθεντικά φαρμακεία με τα παλιά τους έπιπλα στην Ουγγαρία και τη Βουδαπέστη».
Μουσική και λογοτεχνία
Η πιο αγαπημένη γωνιά του σπιτιού του παραμένει ο χώρος όπου μελετάει και ακούει μουσική, στον δεύτερο όροφο. Εκεί είναι τοποθετημένα βιβλία, κυρίως κλασικής λογοτεχνίας και αμέτρητα CD σ’ ένα ειδικό έπιπλο. «Αφότου πήρα σύνταξη από το δικηγορικό μου γραφείο, αφιέρωσα περισσότερο χρόνο στο μουσείο και στη συνέχεια προσπαθούσα να συμπληρώσω τα πνευματικά μου ελλείμματα, ξοδεύοντας σημαντικό κομμάτι από τον χρόνο μου στο διάβασμα που στερήθηκα όσο ήμουν ενεργός δικηγόρος». Διαβάζει ασταμάτητα, κυρίως κλασική λογοτεχνία και ποίηση, μελετάει πλέον 1.000 σελίδες την εβδομάδα.
Η αγάπη του για τη μουσική, όπως δηλώνει, είναι στο ίδιο επίπεδο με την αγάπη που έχει στη ζωγραφική. Εχει αφιερώσει ατελείωτες ώρες και τα τελευταία τρία χρόνια διάβασε όσες βιογραφίες μεγάλων συνθετών υπήρχαν στην ελληνική γλώσσα. Παράλληλα, αγόρασε το σύνολο των έργων που είχαν γράψει οι συνθέτες που διάβασε με αποτέλεσμα «να αποκτήσω μια σε βάθος μουσική παιδεία για τον κάθε συνθέτη και να είμαι σε θέση στη διαδρομή του χρόνου να έχω και συγκριτικά μέσα πάνω στη μουσική που γράφτηκε από άλλους ανθρώπους των οποίων τη βιογραφία δεν γνωρίζω».
Ακούει πάρα πολλές ώρες μουσική και έχει καταφέρει να συνδυάσει το διάβασμα με τη μουσική αφού, όπως ισχυρίζεται, βρήκε την τεχνική λειτουργία τους. «Οταν διαβάζεις, αυτό που λες, το εκφωνείς χωρίς να ακούγεται. Εάν ο μουσικός ήχος είναι λίγο πιο χαμηλά από αυτό που βγαίνει μέσα σου στην ανάγνωση, τότε υπάρχει μια απίστευτη αρμονία γιατί η μουσική σε συντροφεύει χωρίς να σε ενοχλεί. Είναι μεγαλείο να το καταφέρεις αυτό.
Η μουσική κατά την άποψή μου, είναι μεγαλειωδέστερη της ζωγραφικής. Και νομίζω ότι της έχω μεγαλύτερο σεβασμό. Το ταλέντο που έχουν αυτοί οι άνθρωποι να γράφουν, ειδικά έργα που έμειναν στον χρόνο, είναι Θεού δωρήματα. Οι δύο αυτές τέχνες, η ζωγραφική και η μουσική, και συμπληρωματικά η λογοτεχνία, πιστεύω ότι μας τρέφουν και μας αναδεικνύουν ως προσωπικότητες. Είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να φτιάξει ένας άνθρωπος στη ζωή του για να πεθάνει ευτυχισμένος και γεμάτος».
ΧΡΥΣΑ ΚΛΕΙΤΣΙΩΤΗ
[email protected]
ΦΩTOΓΡAΦIEΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΔΟΚΑΚΗΣ
