Ο Αράς επιστρέφει στην πατρίδα του, το Ιράν, μετά από 22 χρόνια διαμονής στο εξωτερικό, για να διδάξει σε μια πόλη μακριά από την Τεχεράνη, όπου ζει η μητέρα του. Όταν θελήσει να φύγει θα βρεθεί αντιμέτωπος με την γραφειοκρατία που θα τον εγκλωβίσει στη χώρα αλλά και με μια οικογενειακή ίντριγκα για την κληρονομιά που του άφησε ο πατέρας του. Τα μυστικά που θα αποκαλυφθούν, σε συνδυασμό με τις τραυματικές αναμνήσεις από το παρελθόν, θα κλονίσουν την εικόνα της «αξιοπρεπούς» αυτής οικογένειας.

Ο σκηνοθέτης Μασούντ Μπακσί, που μέχρι σήμερα είχε ασχοληθεί κυρίως με το ντοκιμαντέρ, κάνει το ντεμπούτο του στη μυθοπλασία με την ταινία «Μία Αξιοπρεπής Οικογένεια» ένα δηκτικό, απαισιόδοξο οικογενειακό δράμα που θίγει ταυτόχρονα το σκοτεινό παρελθόν του Ιράν αλλά και την χαώδη και παρηκμασμένη σημερινή πραγματικότητα μέσα από τον διχασμό του εκπατρισμένου κεντρικού του ήρωα, που σιγά-σιγά ανακαλύπτει το μέγεθος της ίδιας του της αφέλειας, όταν πίστευε ότι μπορεί να αφήσει το παρελθόν του και εκείνο της οικογένειάς του πίσω.

Μιλήσαμε στον σκηνοθέτη για την παρουσία του στο περσινό Φεστιβάλ Καννών, όπου η ταινία προβλήθηκε στο παράλληλο τμήμα Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών, την απόφασή του να στραφεί στη μυθοπλασία αλλά και την ευθύνη που αναλαμβάνει το σινεμά για να συλλάβει την αλήθεια μιας χώρας της οποίας η εικόνα τείνει να διαστρεβλώνεται από τα μίντια εντός και εκτός των συνόρων της.

Πώς ήταν η εμπειρία του Φεστιβάλ Καννών;

Οι Κάννες είναι ένα τεράστιο φεστιβάλ, αλλά για μένα ειλικρινά δεν ήταν στόχος το να πάω εκεί...Σίγουρα δίνει περισσότερες δυνατότητες στην ταινία και είναι καλό γιατί περιτριγυρίζεται από καλές ταινίες οπότε [αυτό βοηθά και τη δική σου ταινία].

Ίσως υπερβολικά μεγάλο;

Μερικές φορές μοιάζει υπερβολικά μεγάλο σίγουρα. Το πιο σημαντικό είναι οι δυνατότητες στην ταινία, να το δουν διανομείς και παραγωγοί. Η διαδικασία της προετοιμασίας, των γυρισμάτων και του μοντάζ πήρε 3-4 χρόνια, και μετά αρχίζει ο αγώνας να βρεις διανομή. Και με τον τεράστιο αριθμό ταινιών [που προβάλλονται κάθε χρόνο] δυστυχώς κάποιες χάνονται.

Είχατε αρχικά την ιδέα για την ιστορία ή θελήσατε πρώτα να κάνετε ταινία μυθοπλασίας και προέκυψε στη συνέχεια η ιδέα;

Ήθελα να κάνω ταινία. Προέρχομαι από το χώρο των ντοκιμαντέρ και δεν βλέπω ιδιαίτερη διαφορά ανάμεσά τους, δουλεύω και πάλι ταυτόχρονα και στα δύο είδη. Απλώς πιστεύω στην καλή ταινία, σε ένα καλό έργο τέχνης που να έχει αντίκτυπο στο κοινό της. Κατά τα άλλα η φόρμα - μικρού ή μεγάλου μήκους, animation ή όχι κλπ - δεν έχουν σημασία.

Ίσως αυτές να είναι προκαταλήψεις δικές μας στην πραγματικότητα παρά ουσιαστική διαφορά;

Είναι αλήθεια ότι με την μυθοπλασία έχεις απλώς ένα μεγαλύτερο κοινό, και όλοι το θέλουν αυτό. Δεν μπορείς να πεις ότι δεν το θες αυτό. Αλλά αυτό που δεν θέλω είναι αυτό το κοινό να έρθει με όποιο κόστος στην ταινία.

Η ταινία είναι μεν ένα δράμα χαρακτήρων αλλά μπορεί και να ενταχθεί στο πολιτικό σινεμά, χάρη στα σχόλια και τους παραλληλισμούς που κάνει. Μερικές φορές αυτό το σινεμά, σε μερικές χώρες, επωμίζεται το βάρος και την ευθύνη να εκπροσωπήσουν κάτι, να μιλήσουν για κάτι που τα παραδοσιακά μίντια δεν θα καλύψουν. Είναι δίκαιο λοιπόν να πει κανείς ότι αυτό ισχύει; Και αν ναι, αυτή η ευθύνη σας βαραίνει σαν κινηματογραφιστή;

Για μένα αυτή η ταινία δεν είναι καθόλου πολιτική - είναι ένα κοινωνικό δράμα. Είναι μια φωνή κριτικής, φυσικά, αλλά όχι πολιτική. Ό,τι και να κάνεις, ό,τι και να πεις όταν προέρχεσαι από μια τέτοια κατάσταση, ονομάζεται πολιτικό. Η καλύτερη ελληνική ταινία που ξέρω, [ο «Κυνόδοντας»] μπορεί να χαρακτηριστεί πολιτικό αλλά εγώ το βλέπω σαν ένα ανθρώπινο, καλό φιλμ που αντικατοπτρίζει κάτι για την εποχή του, κάτι το αληθινό. Ήθελα πολύ να κάνω κάτι τέτοιο. Υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα στην ταινία, και αυτό σημαίνει ότι έχει γίνει σωστά. Αλλά αν είναι απλώς μια ιστορία για χάρη της καταγγελίας, τότε δεν έχει νόημα.

Σε αυτήν την περίπτωση - έχετε ίσως κουραστεί από αυτήν την ανάγνωση των ταινιών αυτών; Από το γεγονός ότι οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν αυτήν την πολιτική πλευρά στην ταινία και ρωτούν σχετικές ερωτήσεις; Θα προτιμούσατε να μην εκπροσωπείτε τη χώρα με αυτό τον τρόπο ή βρίσκετε βαρετές αυτές τις ερωτήσεις;

Καθόλου - το καταλαβαίνω! Τα παραδοσιακά μίντια αντιπροσωπεύουν ολόκληρη τη χώρα, το έθνος, την ταυτότητα και το λαό με έναν πολύ αφαιρετικό και τελικά πλασματικό τρόπο. Αν πας αυτές τις μέρες σε όποια χώρα βλέπουν την χώρα σας με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο: διαδηλώσεις, οργή, φτώχια, θυμός. Αλλά η Ελλάδα δεν είναι μόνο αυτό. Σίγουρα περνά μια δύσκολη φάση στην ιστορία της, βέβαια...Και το ίδιο συμβαίνει και με άλλες χώρες - η Βραζιλία δεν είναι σάμπα και βία και φαβέλες! Σε αυτήν την περίπτωση η ευθύνη του σκηνοθέτη είναι πολύ μεγάλη γιατί εκείνος παραδίδει την πραγματική εικόνα της κουλτούρας του, της ανθρώπινης αλήθειας γενικότερα. Γι' αυτό παραδείγματος χάριν η εικόνα των γυναικών στην ταινία είναι τόσο διαφορετική. Η εικόνα που έχετε από Μουσουλμάνες γυναίκες είναι αυτή φυλακισμένων γυναικών, καταπιεσμένων και εγκλωβισμένων. Στην ταινία μου υπάρχουν τέσσερις γυναίκες εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, και διαφορετικές γενιές, και συμπληρώνουν η μία την άλλη και αντιστέκονται ενωμένες, βλέπεις ότι είναι δυνατές.

Και δεν ορίζονται από τη θρησκεία, από τους περιορισμούς της κοινωνίας.

Ακριβώς! Ακόμη και η νύφη του πρωταγωνιστή, που είναι εμμονική με την καθαριότητα - στο τέλος αντιστέκεται στο γιο της, και προβλέπει την πορεία της ιστορίας, προειδοποιεί τον πρωταγωνιστή. Κατηγορεί τον ίδιο της τον γιο, είναι καθαρή και ηθική. Νομίζω κάθε καλλιτέχνης πρέπει να αναζητά την αλήθεια - κάτι που δεν το κάνουν τα μίντια.

Διαβάζοντας για εσάς, που έχετε ζήσει στο εξωτερικό, είναι εύκολο να θεωρήσει κανείς ότι υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία, σωστά;

Η ταινία δεν είναι καθόλου αυτοβιογραφική αλλά υπάρχουν στοιχεία και κυρίως αναμνήσεις. Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του σεναρίου, έκανα πολλή έρευνα. Οπότε αναζήτησα φίλους, συγγενείς και ήθελα να δώσω την ιστορία σωστά.

Και η έρευνα αφορούσε το πώς είναι η χώρα τώρα;

Κυρίως μου έχει μείνει επειδή κάνω τόση έρευνα για τα ντοκιμαντέρ! Ακόμη και στους ηθοποιούς είπα ότι δεν ήθελα να έρθουν ως σούπερ σταρ, τους ήθελα απλούς ανθρώπους. Ταυτόχρονα ήθελα να πω μια ιστορία με επαγγελματίες ηθοποιούς, όχι όπως ο Κιαροστάμι που δουλεύει διαφορετικά. Ήθελα να κάνω μια «εμπορική» ταινία, με την έννοια ότι είναι μυθοπλασίας, με ηθοποιούς και συνεργείο επαγγελματίες. Μια ιστορία που έχω εγώ επινοήσει αλλά θέτει ερωτήματα και τα παρουσιάζει με τρόπο προσβάσιμο, σχεδόν υπόγεια.

Για το αρχειακό υλικό: υποθέτω ότι η απόφαση ήταν σχεδόν αυτονόητη για εσάς, το να συμπεριλάβετε τις πραγματικές, πολύ δυνατές εικόνες μαζί με τις δικές σας για αυτό το σοκαριστικό αποτέλεσμα;

Ωραία, αυτό το σχόλιο το παίρνω σαν κοπλιμέντο! Από την αρχή, ήθελα πολύ να χρησιμοποιήσω το αρχειακό υλικό. Πρώτον, επειδή δουλεύω πολύ με αρχεία και είναι εικόνες με τις οποίες έχω ζήσει από τότε που ήμουν παιδί και ήθελα να μοιραστώ την εμπειρία τους με τις νέες γενιές, στη χώρα μου αλλά και στο εξωτερικό. Όταν είμαι στο εξωτερικό, διαπίστωσα ότι κανείς δε μιλά πια για αυτόν τον πόλεμο - και ήταν ο πιο μεγάλος σε διάρκεια πόλεμος για μας, οκτώ χρόνια. Ήταν σοκαριστικό όταν κατάλαβα πόσο λίγη σημασία τού δίνουν, σε μερικές περιπτώσεις τον μπερδεύουν με τον Πόλεμο του Κόλπου...Το παράλογο ήταν ότι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ επωφελήθηκαν από αυτόν τον πόλεμο. Το φταίξιμο και η ευθύνη των μίντια είναι και σε αυτό: παρουσιάζουν τόσο επιδερμικά, στο πλαίσιο του ζάπινγκ -

- ή είναι μονταρισμένα σαν ψυχαγωγία -

Ακόμη χειρότερα, ναι. Είναι απίστευτο, και τόσο ενοχλητικό και στενάχωρο.

Η ταινία «Μια Αξιοπρεπής Οικογένεια» κυκλοφορεί στους κινηματογράφους από τη Feelgood Entertainment - διαβάστε εδώ την άποψη του cinemag.gr