Από τη Λίτσα Τριανταφυλλοπούλου

Πως προκαλείται, πότε γίνεται επικίνδυνο και τι να κάνετε για να το αντιμετωπίσετε. Ενα στα 7 παιδιά και ένας στους 7 ενήλικες πάσχουν στη χώρα μας από άσθμα, μια χρόνια πάθηση που παρουσιάζει συνεχώς αύξηση. Χρειάζεται σωστή και έγκαιρη αντιμετώπιση για να μην κινδυνεύσει η ίδια μας η ζωή...

Το άσθμα είναι η συχνότερη χρόνια πάθηση στα παιδιά, η οποία χαρακτηρίζεται από κρίσεις δύσπνοιας και βήχα. Στην Ευρώπη πάνω από 25 εκατ. άνθρωποι πάσχουν από άσθμα, ενώ παγκοσμίως η συχνότητα κυμαίνεται από 1 έως 39%, παρουσιάζοντας τα τελευταία χρόνια κατακόρυφη αύξηση. Για την πάθηση χρησιμοποιούνται διάφορες, με την ίδια σημασία, ονομασίες όπως «βρογχικό άσθμα», «αλλεργικό άσθμα», ενώ στα παιδιά αναφέρεται και σαν «ασθματική βρογχίτιδα». Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Άσθματος, η οποία έχει καθιερωθεί να εορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Τρίτη του Μαϊου και φέτος εορτάστηκε στις 6 τρέχοντος, ο κ. Χάρης Κατσαρδής, επίκουρος καθηγητής Παιδο-Πνευμονολογίας, διευθυντής Παιδιατρικού Τμήματος Γ.Ν.Α. η «ΕΛΠΙΣ», μας ενημερώνει για το άσθμα και την αντιμετώπισή του.

Κληρονομικότητα
Όταν και οι δυο γονείς είναι ασθματικοί η πιθανότητα του παιδιού να εμφανίσει άσθμα είναι 50%, ενώ είναι 20% όταν πάσχει μόνο ο ένας γονιός και 10% όταν κανένας γονέας δεν είναι ασθματικός. Ο ρόλος της κληρονομικότητας για την εμφάνιση της πάθησης είναι σημαντικός αλλά όχι καθοριστικός, γιατί υπάρχουν περιπτώσεις άσθματος χωρίς κληρονομική επιβάρυνση. Την εκδήλωση του παιδικού άσθματος πυροδοτούν διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως είναι οι συχνές ιογενείς λοιμώξεις στη βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία, η μόλυνση της ατμόσφαιρας, η κακή υγιεινή του σπιτιού. Η αλλεργική προδιάθεση αλλά και η πρώιμη ευαισθητοποίηση σε ορισμένα ισχυρά αλλεργιογόνα όπως είναι τα ακάρεα της σκόνης συμβάλλουν στην εκδήλωση του παιδικού άσθματος.

Πως εκδηλώνεται
Στο άσθμα, το πρόβλημα αφορά τους βρόγχους, δηλαδή τους σωλήνες απ όπου περνάει ο αέρας για να φθάσει στους πνεύμονες. Οι ασθματικοί έχουν ευαίσθητους βρόγχους οι οποίοι στενεύουν όταν ερεθιστούν από διαφόρους παράγοντες όπως για παράδειγμα ουσίες που προκαλούν αλλεργία, έντονες μυρωδιές, καπνό και κρύο αέρα, με αποτέλεσμα να μειώνεται η παροχή αέρα στους πνεύμονες. Η στένωση αυτή των βρόγχων προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή. Εκτός όμως από τη δύσπνοια, οι άνθρωποι που πάσχουν από άσθμα παρουσιάζουν σφύριγμα στην αναπνοή, βάρος στο στήθος και βήχα.

Που οφείλεται
Ανάμεσα στους ερεθιστικούς παράγοντες (δηλαδή παράγοντες που μπορούν να ερεθίσουν τους βρόγχους των ασθματικών ή να προκαλέσουν ασθματική κρίση ή ακόμα και επιδείνωση των συμπτωμάτων) είναι καταρχάς οι αλλεργίες, αφού ένα υψηλό ποσοστό των ασθματικών είναι αλλεργικοί στη γύρη των δένδρων και των χορταριών, αλλά και στα ακάρεα της σκόνης του σπιτιού (ζωντανοί μικροοργανισμοί που δεν φαίνονται με το μάτι και ζουν κυρίως μέσα στα μαξιλάρια, στα χαλιά, τα παπλώματα και στις ταπετσαρίες των επίπλων). Τα κατοικίδια ζώα, ιδίως η γάτα αλλά και ο σκύλος, μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα, αφού οι αλλεργικοί παράγοντες μεταφέρονται με τις τρίχες των ζώων αυτών. Το άγχος, ο θυμός, η χαρά, ακόμα και οι καιρικές συνθήκες, δηλαδή ο κρύος καιρός μαζί με την υγρασία μπορούν να προκαλέσουν ασθματική κρίση. Άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες είναι οι λοιμώξεις, δηλαδή τα κρυολογήματα και οι ιώσεις, η γυμναστική και τα διάφορα σπορ, οι ατμοσφαιρικοί ρύποι, το κάπνισμα, οι ερεθιστικές έντονες μυρωδιές, διάφορα φάρμακα. Τέλος, μπορεί να δημιουργηθεί το λεγόμενο επαγγελματικό άσθμα σε ορισμένα επαγγέλματα όπως είναι ο αρτοποιός, ο ξυλουργός καθώς και σε εργασίες που έχουν σχέση με μελάνια, χημικά, ελαστικά, κ.ά.

Ευάλωτα τα παιδιά
Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, για την εμφάνιση του χρόνιου άσθματος στα παιδιά ευθύνονται σ' ένα ποσοστό που φθάνει το 90% οι αλλεργίες, ενώ στους ενήλικες το ποσοστό είναι μικρότερο και ανέρχεται στο 60%. Το βρογχικό άσθμα είναι η συχνότερη χρόνια πάθηση στα παιδιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 80% των παιδιών εμφανίζουν την πάθηση μέχρι την ηλικία των 7 χρόνων. Το παιδικό άσθμα δεν εμφανίζεται με τα ίδια συμπτώματα όπως στους ενήλικες, γι αυτό πολλές φορές υποδιαγιγνώσκεται και στα παιδιά χορηγούνται άσκοπα μεγάλες δόσεις αντιβιοτικών ή και αποχρεμπτικών με αντιβιοτικά, διότι τα επεισόδια θεωρούνται επανειλημμένα κρυολογήματα. Για άσθμα θα πρέπει να υποπτευθούν οι γονείς όταν ένα παιδί εμφανίζει «σφύριγμα» στην αναπνοή ή «βράσιμο» στο στήθος, επίμονο βήχα, δύσπνοια ιδιαίτερα μετά την άσκηση ή το έντονο παιχνίδι, εμετό ύστερα από έντονο βήχα ή έντονο βήχα έπειτα από γέλιο ή κλάμα.

Οι επιπτώσεις του άσθματος στα παιδιά είναι σημαντικές αν σκεφτούμε ότι το 65% από αυτά απουσιάζει συχνά από το σχολείο, ενώ το 30% χάνει τρεις εβδομάδες μαθημάτων τον χρόνο. Η σημαντικότερη όμως επιβάρυνση αφορά την ομαλή ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του παιδιού. Οι στόχοι της αντιασθματικής αγωγής είναι ο περιορισμός και έλεγχος των συμπτωμάτων και η πρόληψη των ασθματικών κρίσεων.

Οι απαραίτητες εξετάσεις
Ο ειδικός γιατρός θα πάρει το ιστορικό του ασθενούς ώστε να γνωρίζει πόσο συχνά και σοβαρά είναι τα συμπτώματά του και θα ζητήσει να γίνουν εξετάσεις όπως είναι η σπιρομέτρηση (αναπνομετρία), για παιδιά μεγαλύτερα των 4 έως 6 χρόνων, που επιβεβαιώνει τη διάγνωση του άσθματος και βοηθά τον γιατρό στην εφαρμογή της θεραπευτικής αγωγής. Η συχνή παρακολούθηση και η καλή ενημέρωση είναι πολύ σημαντικές για τη σωστή θεραπεία. Επίσης είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι όλοι οι ασθματικοί ασθενείς πρέπει να ελέγχονται για αλλεργίες, γιατί σε περίπτωση που αποδειχθεί ότι είναι αλλεργικοί σε κάποια ουσία αυτό θα τους βοηθήσει στην καθημερινότητά τους.

Πότε γίνεται επικίνδυνο
Το άσθμα όταν δεν αντιμετωπίζεται σωστά ή δεν θεραπεύεται καθόλου, μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνο ακόμα και για την ίδια τη ζωή. Ο θάνατος από άσθμα μπορεί να συμβεί και υπάρχουν ασθματικοί που πεθαίνουν κατά τη διάρκεια μιας βαριάς ασθματικής κρίσης. Όμως η πιθανότητα αυτή γίνεται σχεδόν μηδενική όταν το άσθμα θεραπεύεται σωστά, ο ασθενής παρακολουθείται από τον γιατρό του και οι κρίσεις αντιμετωπίζονται έγκαιρα.

Πως αντιμετωπίζεται
Η αντιμετώπιση του ασθματικού ασθενή γίνεται με την αποφυγή των αλλεργικών και άλλων ερεθιστικών παραγόντων, αλλά και με τη χορήγηση των κατάλληλων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται είτε για την αντιμετώπιση μιας ασθματικής κρίσης όπως είναι τα βρογχοδιασταλτικά, που χαλαρώνουν τους μυς των βρόγχων όταν υπάρχει μυϊκός σπασμός και τα προληπτικά που προστατεύουν από νέες κρίσεις.

Τα φάρμακα αυτά - τα οποία διακρίνονται σε αυτά που έχουν κορτιζόνη και σε αυτά που δεν έχουν- χορηγούνται κυρίως με τη μέθοδο των εισπνοών από την κατάλληλη συσκευή. Τα εισπνεόμενα φάρμακα διαθέτουν το πλεονέκτημα ότι με μικρότερη ποσότητα προσφέρουν καλύτερο έλεγχο των συμπτωμάτων και κυρίως με λιγότερες παρενέργειες γιατί κατευθύνονται στους βρόγχους, που είναι και το όργανο- στόχος. Χάπια ή ενέσεις κορτιζόνης χορηγούνται σε βαριές περιπτώσεις άσθματος ή σε περιπτώσεις κρίσης. Υπάρχουν όμως και μασώμενα δισκία για παιδιά και χάπια για ενήλικες, που δεν περιέχουν κορτιζόνη και χορηγούνται σαν μονοθεραπεία στο ήπιο άσθμα. Τα τελευταία χρόνια προτιμάται η συνδυαστική θεραπεία, 2 είδη εισπνοών ή εισπνοές και χάπια σε μικρότερη δόση με καλύτερο αποτέλεσμα.

Απαραίτητη η φυσιολογική ζωή
Σήμερα το άσθμα μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο και ο ασθενής να έχει μια φυσιολογική ζωή, να εργάζεται και να γυμνάζεται. Αρκεί φυσικά να παίρνει σωστά τα φάρμακά του, να αποφεύγει τη χωρίς λόγο έκθεση σε παράγοντες που επιβαρύνουν το άσθμα και να μην καπνίζει. Τα παιδιά πρέπει να ζουν φυσιολογικά στο σχολείο και στο σπίτι, να παίζουν μπάλα, να κολυμπάνε, να κάνουν ό,τι ακριβώς και οι φίλοι τους. Το ίδιο ισχύει και για τους μεγάλους.

Επιβαρυντικοί παράγοντες: πως θα τους αποφύγετε

ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ

Συζητήστε με τον γιατρό σας αν θα πρέπει να κάνετε αντιγριπικό εμβόλιο το φθινόπωρο.

Παρακολουθήστε τα συμπτώματά σας και την εκπνευστική σας ροή με το ροόμετρο.

ΑΛΛΕΡΓΙΕΣ
γύρη, σκόνη σπιτιού, κατοικίδια ζώα

Πρέπει να παίρνετε σχολαστικά την αγωγή σας την περίοδο της ανθοφορίας.

Αποφύγετε το τίναγμα, το σκούπισμα με κοινή σκούπα, χρησιμοποιήστε συνθετικά μαξιλάρια, τινάζετε και πλένετε συχνά τα σεντόνια, τις κουβέρτες και τις κουρτίνες.

Αποφύγετε τις μοκέτες από τοίχο σε τοίχο που δεν βγαίνουν και δεν πλένονται, καθώς και τα χνουδωτά ζωάκια στο δωμάτιο των παιδιών.

Τα κατοικίδια θα πρέπει να φύγουν από το σπίτι ή έστω από την κρεβατοκάμαρα.

Χρησιμοποιήστε ανά τρίμηνο ειδικό σπρέι για τα ακάρεα και ψεκάστε με αυτό χαλιά, μοκέτες κλπ. Το παιδί θα πρέπει να απουσιάζει.

ΑΣΚΗΣΗ

Πριν από την άσκηση πάρτε το εισπνεόμενο φάρμακό σας.

Ξεκινήστε και σταματήστε σιγά σιγά την άσκηση.

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ
καπνός, ερεθιστικοί καπνοί

Μην καπνίζετε, αποφύγετε τα μέρη όπου καπνίζουν.

Αποφύγετε τα απορρυπαντικά που μυρίζουν έντονα και μην τα αναμειγνύετε με τη χλωρίνη.

Αποφύγετε τις έντονες κολόνιες, τα βερνίκια, τη ναφθαλίνη, τα φρεσκοβαμμένα δωμάτια ή έπιπλα και μυρωδιές από φαγητά, ιδιαίτερα όταν αυτά τηγανίζονται.

ΦΑΡΜΑΚΑ

Αποφύγετε την ασπιρίνη και άλλα αντιφλεγμονώδη, ιδιαίτερα αν έχετε πολύποδες στη μύτη.

Αποφύγετε κολλύρια και αντιυπερτασικά με β-αναστολείς.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
(επαγγέλματα που έχουν σχέση με μελάνια, χημικά κ.ά.)

Χρησιμοποιήστε ειδικές μάσκες ή άλλα, κατάλληλα, μέτρα προφύλαξης.

«Σχολεία» άσθματος

Νοσοκομείο Παίδων Π. & Α. Κυριακού, Β Παιδιατρική Κλινική, τηλ. 210-7714626.

Γενικό Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης, Αλλεργιολογικό Τμήμα, τηλ. 210-8036488.

Νοσοκομείο «Σωτηρία», 5η Πνευμονολογική Κλινική, τηλ. 210-7778611.

«Ιπποκράτειο» Γενικό Νοσοκομείο - Θεσ/νίκη, Παιδιατρικό Εργαστήριο, τηλ. 2310-892435.

Γενικό Νοσοκομείο «Γ. Παπανικολάου» Β Πνευμονολογική Κλινική-Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310-350259.

Γενικό Περιφερειακό Νοσοκομείο Παπαγεωργίου, Πνευμονολογικό Εξωτερικό Ιατρείο, τηλ. 2310-693258.

Γενικό Νοσοκομείο Πατρών, Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική, τηλ. 2610-999612.

Γενικό Νοσοκομείο Πατρών, Πνευμονολογικό Τμήμα, τηλ. 2610-999523.

Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Κρήτης, Παιδιατρική Κλινική- Ηράκλειο, τηλ. 2810-392291/392792.

Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου Πνευμονολογική Κλινική Κρήτη, τηλ. 2810-392433.

Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, Πανεπιστημιακή Κλινική, τηλ. 26510-97535.

Γενικό Νοσοκομείο Αρτας, Παιδιατρική Κλινική, τηλ. 26810-24950.

Γενικό Νομαρχιακό Νοσοκομείο Καβάλας Β Πνευμονολογική κλινική, τηλ. 2510-292271.

Γενικό Περιφερειακό Νοσοκομείο Φιλιατρών, Εξωτερικό Πνευμονολογικό Ιατρείο (ενηλίκων, παιδιών), τηλ. 26640-20139.

Σωστή άσκηση
Η γυμναστική και τα διάφορα σπορ, παρόλο που ωφελούν, χρειάζονται προσοχή και μέτρο αφού προηγηθεί ένα καλό «ζέσταμα». Η έντονη και εξουθενωτική άσκηση πρέπει να αποφεύγεται. Από τα διάφορα αθλήματα το πιο ωφέλιμο είναι το κολύμπι, ειδικά όταν το νερό δεν είναι κρύο. Μερικές φορές θα πρέπει να αποφεύγεται το κολύμπι σε κλειστές πισίνες γιατί υπάρχει υψηλή συγκέντρωση χλωρίου στην ατμόσφαιρα και είναι πολύ ερεθιστικός παράγοντας για τους πνεύμονες.

Οι 4 κανόνες
Ο ασθενής θα πρέπει να επικοινωνήσει με τον γιατρό του ή να ακολουθήσει τις γραπτές του οδηγίες, όταν:

1. Χρειάζεται συχνότερα τα βρογχοδιασταλτικά του φάρμακα ή όταν τα φάρμακα αυτά ανακουφίζουν σε μικρότερο βαθμό και για λιγότερη ώρα.

2. Ξυπνάει τη νύχτα ή νωρίς το πρωί με βήχα, σφύριγμα, βάρος και σφίξιμο στο στήθος ή ακόμα και δύσπνοια παρά το γεγονός ότι παίρνει τα φάρμακά του.

3. Τα συμπτώματα του άσθματος δυσκολεύουν την καθημερινή του ζωή και δραστηριότητα.

4. Το ροόμετρο δείχνει χαμηλή τιμή εκπνευστικής ροής.