από τη Μαρία ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ

Πρόβλημα; Αν βρίσκεστε σε σύγχυση, αναζητάτε πρωτότυπες ιδέες, αλλά μόνο κοινότοπες κατεβάζει το μυαλό σας ή δεν μπορείτε να βρείτε τις απαντήσεις που ψάχνετε, δεν έχετε παρά να σηκωθείτε από τον καναπέ σας και να κάνετε ένα μεγάλο περίπατο. Ακόμα και αν δεν βρείτε αμέσως απάντηση στο πρόβλημα που σας απασχολεί, σίγουρα θα μπορέσετε να βάλετε τις σκέψεις σας σε τάξη, κάνοντας έτσι το πρώτο μεγάλο ξεκαθάρισμα και ανοίγοντας το δρόμο από όπου αργά ή γρήγορα η λύση θα φανεί και θα σας κλείσει πονηρά το μάτι.

Οι άνθρωποι των μεγαλουπόλεων έχουν σχεδόν ξεχάσει τι θα πει περπάτημα και εκείνοι που ζουν σε μικρές πόλεις και χωριά ή αυτοί που λόγω της δουλειάς τους είναι υποχρεωμένοι να περπατάνε αρκετή ώρα καθημερινά το θεωρούν απλώς αναγκαίο κακό. Όμως, το περπάτημα κάθε άλλο παρά κακό είναι. Αντίθετα, ωφελεί σημαντικά την υγεία, το σώμα και προπάντων το... μυαλό.

Οι καρδιολόγοι το συνιστούν για την καλή λειτουργία της καρδιάς, οι γυμναστές για να διατηρούμαστε σε φόρμα, οι διαιτολόγοι για την καύση του λίπους και οι φιλόσοφοι -από... καταβολής της φιλοσοφίας- για να σκεφτόμαστε καλύτερα. Μήπως, λοιπόν, το γεγονός ότι σήμερα σπάνια περπατάμε είναι ένας από τους πολλούς λόγους που εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από καρδιοπάθειες, που η παχυσαρκία απειλεί ακόμα και τους εφήβους και η σύγχυση επικρατεί στο μυαλό μας;

Ψυχή και σώμα
Είμαστε σώμα και ψυχή. Αν και το ξέρουμε καλά, στην πράξη ζητάμε από το σώμα μας να κάνει χίλια δυο χωρίς να υπολογίζουμε την ψυχή μας ή, αντίθετα, φροντίζουμε για τη... σωτηρία της τελευταίας, ενώ παραμελούμε το σώμα μας. Έτσι, λοιπόν, ένας από τους καλύτερους και πιο απλούς τρόπους για να φροντίσουμε και τα δύο είναι το περπάτημα. Περπατώντας ή, αλλιώς, περιπλανώμενοι, δίνουμε και στη σκέψη μας την ευκαιρία να περιπλανηθεί. Να πάει πότε προς τα εδώ και πότε προς τα εκεί, να κοντοσταθεί ή να τρέξει μακριά. Όπως το ένα βήμα ακολουθεί το άλλο, έτσι και η μια σκέψη φέρνει μια άλλη. Ας μην ξεχνάμε ότι η σκέψη είναι μια λειτουργία που πηγάζει από το σώμα και αναπτύσσεται αρμονικά με αυτό. Ένα σώμα που πάσχει, λοιπόν, ένα σώμα νωθρό, δεν μπορεί να σκεφτεί ούτε γρήγορα ούτε καθαρά.

Όταν περπατάμε, πατάμε μία στο ένα πόδι και μία στο άλλο. Όταν σκεφτόμαστε, επεξεργαζόμαστε πότε τη μια ιδέα και πότε την άλλη. Όπως το περπάτημα, έτσι και η σκέψη είναι μια διαδικασία κίνησης και μετακίνησης. Η σκέψη δεν είναι ποτέ στατική, βρίσκεται σε μια αέναη προσπάθεια να ισορροπήσει τη μια ιδέα με την άλλη. Μήπως όμως και το περπάτημα είναι μια διαρκής προσπάθεια εξισορρόπησης του κέντρου βάρους στην ανισορροπία που δημιουργεί η μετακίνηση του σώματος από το ένα πόδι στο άλλο;
Υπάρχει μια ομοιότητα και μια σύμπτωση στον τρόπο που κινείται το σώμα και σ’ αυτόν που κινείται η σκέψη. Και στα δύο υπάρχει μια διαρκής αναζήτηση της ισορροπίας ανάμεσα σε δύο θέσεις.

Από το πάλαι ποτέ μέχρι σήμερα είναι πολλοί και σπουδαίοι εκείνοι που υποστήριξαν ότι τα πόδια μας είναι σαν μια μηχανή που βάζει μπρος τη σκέψη μας και διεγείρει την αντίληψή μας. Κάποιος από αυτούς, μάλιστα, είχε κάποτε πει ότι η σκέψη του δεν προχωράει αν τα πόδια του δεν κινούνται και ότι το μυαλό του κοιμάται όταν κάθεται, ενώ ένας άλλος αποφάνθηκε ότι «το να φιλοσοφείς σημαίνει να βρίσκεσαι διαρκώς στο δρόμο».

Ο Ντεκάρτ παρομοιάζει τη σκέψη του σαν περίπατο στο δάσος, ενώ ο Χάιντεγκερ σαν δρόμο που δεν οδηγεί πουθενά. Ο Σωκράτης ουσιαστικά υπαγόρευσε ένα μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας του στον Πλάτωνα κατά τη διάρκεια των μακρινών περιπάτων που έκαναν κατά μήκος του Ιλισού και ο Αριστοτέλης ονόμασε την Ακαδημία του «Περιπατητική».
Όλα αυτά, βέβαια, έρχονται σε αντίθεση με αυτό που οι περισσότεροι έχουμε στο μυαλό μας για τους φιλόσοφους και τους φιλοσοφούντες, ότι δηλαδή για να φτάσουν σε υψηλότερο πνευματικό επίπεδο πρέπει να ξεχάσουν τις ανάγκες του σώματός τους, να πάψουν να το νιώθουν, σχεδόν να αδιαφορούν γι’ αυτό.

Η Ιστορία μάς διαψεύδει και όχι μόνο. Γιατί η σκέψη είναι αυτή που συνδέει την ψυχή με το σώμα και το περπάτημα εκφράζει πολύ καλά αυτή την αλήθεια. Περπατώντας συνειδητοποιούμε ότι «είμαστε» σώμα και ψυχή συγχρόνως. Επιπλέον, το περπάτημα μας κρατάει γερά συνδεδεμένους με τη γη ή, αλλιώς, μας γειώνει. Μας βοηθάει, δηλαδή, να συνειδητοποιήσουμε τα όριά μας. Η αίσθηση της κούρασης, όπως και η αίσθηση ότι γερνάμε, είναι η συνειδητοποίηση των ορίων του σώματός μας. Κάτι που δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε όταν μετακινούμαστε με το τρένο, το αυτοκίνητο ή το αεροπλάνο, τα οποία μας επιτρέπουν να πάμε πέρα από εκεί που τα φυσικά μας σύνορα επιτρέπουν.
Γι’ αυτό και οι σκέψεις που κάνουμε όταν περπατάμε είναι πιο κοντά στην πραγματικότητά μας. Το περπάτημα μας μαθαίνει ακόμα ότι η φύση των πραγμάτων δεν είναι να πηγαίνουμε κατευθείαν στο στόχο, γιατί οι καθυστερήσεις και οι παρεκκλίσεις από την ευθεία διαδρομή μάς δίνουν την ευκαιρία να αποκομίσουμε πολλές και πολύτιμες πληροφορίες.

Όταν βλέπετε το... βουνό απέναντί σας και θέλετε να φτάσετε στην κορυφή του, δεν μπορείτε να προχωρήσετε ευθεία πάνω. Πρέπει να πάτε γύρω γύρω και στο δρόμο θα έχετε την ευκαιρία να δείτε χίλια δυο που διαφορετικά δεν θα συνειδητοποιούσατε ποτέ ότι υπάρχουν. Μη ρωτάτε, λοιπόν, εκείνους που ξέρουν καλά το δρόμο πού και πώς θα πάτε. Γιατί η περιπλάνηση είναι αυτή που θα σας βοηθήσει να βρείτε το δικό σας.

Πάρτε τους δρόμους
Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι το περπάτημα που πραγματικά πυροδοτεί το μηχανισμό της σκέψης είναι αυτό που κάνουμε χωρίς πρόγραμμα και αιτία. Μιλάμε για τις φορές εκείνες που περπατάμε απλώς για να περπατήσουμε, μη έχοντας ένα συγκεκριμένο προορισμό ή σκοπό. Ο περίπατος που φέρνει τις σκέψεις στο μυαλό μας είναι ο ελεύθερος, σε ένα περιβάλλον που μας επιτρέπει να είμαστε μόνοι με τον εαυτό μας, να ακούμε την αναπνοή μας και να συντονιζόμαστε στο ρυθμό της. Και τέτοιος είναι ο περίπατος μέσα στη φύση, η περιπλάνηση στα βουνά και στα... λαγκάδια, στις παραλίες και στα δάση. Γιατί όταν βαδίζουμε μέσα στην πόλη, χωρίς να το θέλουμε, ακολουθούμε το ρυθμό του πλήθους και η προσοχή μας διαρκώς αποσπάται από τους θορύβους και την κίνηση. Δεν προχωράμε με το δικό μας «μέτρο», ούτε με αυτό της σκέψης μας. Το περπάτημα συνοδεύεται από άφθονες σκέψεις όταν είναι ελεύθερο από κάθε σκοπιμότητα, όπως και το μυαλό γεννάει καινούργιες ιδέες όταν μπορεί να απελευθερωθεί από τις έγνοιες της καθημερινότητας.

Τι λένε οι περιπατητές
Την αξία του περιπάτου φαίνεται να ανακαλύπτουν σήμερα όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Ανεξαρτήτως, όμως, από τους λόγους που οδήγησαν τον καθένα από αυτούς να βάλει στη ζωή του το καθημερινό βάδην -υγεία, αδυνάτισμα, οικολογία, οικονομία κ.ά.-, τελικά όλοι ανεξαιρέτως καταλήγουν να μιλάνε για το πόσο τους βοηθάει να βάλουν τις σκέψεις τους σε μια σειρά, να εμπνευστούν, να γίνουν πιο δημιουργικοί στη δουλειά και τη ζωή τους.

Το περπάτημα, ακόμα και μέσα στην πόλη, νιώθω ότι δίνει «φτερά» στη σκέψη μου. Μου αρέσει να πηγαίνω με τα πόδια στη δουλειά. Αυτό με βοηθάει να μη μεταφέρω τα προβλήματα από το σπίτι στο χώρο της εργασίας μου και αντίθετα. Είναι λες και εξανεμίζονται καθ’ οδόν. Οι σκέψεις που κάνω περπατώντας είναι σαν τα όνειρα: σπάνια τις θυμάμαι. Όμως, αυτές είναι που προετοιμάζουν το έδαφος για να έρθουν οι δημιουργικές.
Περπατώντας νιώθω ότι το σώμα μου μιλάει. Νιώθω το σώμα, την ψυχή μου, τα συναισθήματά μου και τις σκέψεις μου σαν ένα ενιαίο σύνολο, σαν συγκοινωνούντα δοχεία που το ένα μεταγγίζει στο άλλο την πεμπτουσία του. Έχω την αίσθηση ότι η ανταλλαγή ανάμεσα στο «μέσα» και το «έξω», ανάμεσα στο φυσικό και το μεταφυσικό, γίνεται χωρίς προσπάθεια. Όταν περπατάω, ο ποιητής που μιλάει με τα άστρα δεν μου φαίνεται πια και τόσο τρελός.
Περπατάω για να ξαναδώσω χρόνο... στο χρόνο. Όταν κάνω μακρινούς περιπάτους, χωρίς να βιάζομαι να πάω κάπου ή να γυρίσω πίσω, όταν το κάνω στο δικό μου ρυθμό χωρίς τίποτα να με βιάζει, νιώθω ότι κερδίζω το χαμένο χρόνο. Είμαι εγώ με τον εαυτό του, είμαι εγώ που δίνω στο σώμα μου και στο μυαλό μου την ευκαιρία να περιπλανηθούν όπου και όσο θέλουν. Και εκείνα μου το ανταποδίδουν προσφέροντάς μου το αίσθημα της ψυχικής και σωματικής αναζωογόνησης.

Πες μου πού περπατάς να σου πω τι και πώς σκέφτεσαι
Στον ίσιο δρόμο η αναπνοή είναι κανονική και οι σκέψεις που ευνοούνται είναι σκόρπιες, γεμάτες παρεκκλίσεις, άσχετες η μία από την άλλη.
Στον ανηφορικό, όπου λαχανιάζουμε, στεκόμαστε περισσότερο σε μια συγκεκριμένη σκέψη και την επεξεργαζόμαστε, όπως ακριβώς το σώμα επεξεργάζεται τη δυσκολία της ανηφοριάς και προσαρμόζει το ρυθμό του για να ανταποκριθεί ανάλογα.
Στον κατηφορικό δρόμο οι σκέψεις μας ικανοποιούν τα καπρίτσια της φαντασίας μας. Πετάνε ανεξέλεγκτες.

Ο Καντ, βρέξει χιονίσει, έκανε έναν περίπατο καθημερινά στις 5 το απόγευμα ακολουθώντας πάντα τον ίδιο δρόμο, έκανε δηλαδή μια διαδρομή ολοκληρωτικά προσχεδιασμένη. Η φιλοσοφία που ανέπτυξε ήταν μια φιλοσοφία συγκροτημένη και καλοδομημένη. Αντίθετα, ο Νίτσε, που λάτρευε τις περιπλανήσεις στο βουνό, ονειρευόταν να σκαρφαλώσει στις απάτητες κορυφές, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ίσως λοιπόν δεν είναι τυχαίο που ανέπτυξε μια αιρετική φιλοσοφία.

Συμπέρασμα;
Αρχίστε να περπατάτε. Ακόμα και αν δεν ανακαλύψετε μια νέα φιλοσοφία, σίγουρα
θα φιλοσοφήσετε τη ζωή. Και ακόμα πιο σίγουρο είναι ότι θα καταφέρετε να σκέφτεστε καθαρά. Σε πρώτη φάση το μυαλό σας θα χαλαρώσει και σε δεύτερη θα μπορέσετε
να λύσετε μια σειρά προβλημάτων που σήμερα μοιάζουν απροσπέλαστα, καταδυναστεύοντας τη ζωή και στερώντας σας την ενέργεια και την καλή σας διάθεση. Και μετά... ποιος σας πιάνει!