Τι μπορεί να συμβεί όταν οι γονείς είτε «δεν τα βρίσκουν» είτε ανταγωνίζονται μεταξύ τους στο θέμα της ανατροφής και της διαπαιδαγώγησης των παιδιών; Τις περισσότερες φορές, βέβαια, τα διπλά μηνύματα κρύβουν πολλά για την ίδια τη σχέση των γονιών. Ας δούμε τις πιο συνηθισμένες περιπτώσεις.
Ποιος σ’ αγαπάει πιο πολύ;
Παράδειγμα: Ένας πατέρας κάνει όλα τα χατίρια στις κόρες του, πράγμα που τον φέρνει συχνά σε σύγκρουση με τη σύζυγό του. Λέει ότι το κάνει επειδή στενοχωριέται που κλείνονται στο διαμέρισμα και δεν μπορούν να είναι έξω παίζοντας. Όμως το διαμέρισμα είναι κοντά στη θάλασσα και τα παιδιά είναι συχνά έξω παίζοντας! Τελικά προέκυψε ότι το παράπονο ήταν δικό του, γιατί η ζωή της πόλης τον «στριμώχνει», αλλά είναι αναγκασμένος να ζήσει εδώ. Έτσι η δική του δυσκολία να προσαρμοστεί τον έκανε εντελώς παραχωρητικό στα παιδιά, μαζί και με ένα σύμπλεγμα ενοχών που δεν μπορεί να τους προσφέρει τη δική του ωραία παιδική ηλικία.
Τι μπορεί να γίνει; Με τον ερχομό ενός παιδιού η ζωή των γονιών αναστατώνεται και θα πρέπει και οι ίδιοι να είναι έτοιμοι να περιοριστούν ατομικά, να θεσπίσουν όρια, να αντέξουν τις όποιες αντιδράσεις του παιδιού και βέβαια να μπορούν να αποσύρουν τις προβολές των δικών τους επιθυμιών από την καθημερινότητα και την επιθυμία του παιδιού τους. Επειδή όμως σπάνια οι διαφορετικές θέσεις των γονιών μένουν στα απλά και καθημερινά, τα παιδιά μπερδεύονται, δυσκολεύονται να καταλάβουν ποιο είναι το σωστό και το λάθος. Το παιδί δεν μπορεί ακόμα να κάνει σύνθετους συλλογισμούς, οφείλουν να το κάνουν οι ενήλικες για εκείνο και να του το μάθουν. Χρειάζεται και την αίσθηση ελευθερίας αλλά και το όριο, τη βοήθεια του γονέα να καταλάβει το ίδιο τι του αρέσει, να κάνει τη δική του σύνθεση. Τις περισσότερες φορές η παροχή άπλετης ελευθερίας είναι ένα ενήλικο άλλοθι, γιατί ο γονέας δεν μπορεί να παίξει σωστά το ρόλο του πατέρα ή της μητέρας.
Με ποιου το μέρος είσαι;
Παράδειγμα: Ο πατέρας ικανοποιεί όλα τα χατίρια των παιδιών του, τους αγοράζει ακριβά ρούχα και παιχνίδια και σκορπάει λεφτά φέρνοντας το σπιτικό σε οριακές καταστάσεις. Η μητέρα πάλι διστάζει να ικανοποιήσει και την πιο απλή τους επιθυμία και φαίνεται υπερβολικά σκληρή και σφιχτή προκειμένου να προστατεύσει τα οικονομικά της οικογένειας. Το παιδί καλείται να διαλέξει συμμαχία, σαν σε πόλεμο.
Τι μπορεί να γίνει; Πολύ συχνά τα διπλά μηνύματα των γονιών αντανακλούν παθογένειες της δικής τους σχέσης που αναδεικνύει το παιδί με την ύπαρξή του. Η συχνότερη παθογένεια είναι μια σχέση ανταγωνιστική μεταξύ των γονιών, που έχει τις ρίζες της στις δικές τους σχέσεις με τους γονείς τους. Με παρόμοιο τρόπο το ενήλικο παιδί-σύντροφος αναπαράγει αυτό που έμαθε ως οικογενειακό μοτίβο. Και θα πρέπει και το δικό του παιδί να διαλέξει πλευρά, κατά μία έννοια. Όταν το πρόβλημα είναι σημαντικό και προκαλεί μεγάλες εντάσεις στο ζευγάρι, κάτω από την επιφάνεια μπορούμε να ανιχνεύσουμε δύο ενήλικες που δεν σέβονται πραγματικά ο ένας τον άλλο, συνήθως ούτε και τον εαυτό τους. Η συνειδητή ή ασυνείδητη υποτίμηση του ανθρώπου με τον οποίο επιλέγει κανείς να περάσει τη ζωή του είναι βέβαιος παράγοντας συγκρούσεων και κακής ποιότητας σχέσεων. Η έλευση ενός παιδιού δυναμιτίζει την ήδη εύθραυστη δομή: «Εσύ τα ξέρεις όλα», «ποιος νομίζεις ότι είσαι;», «εγώ ξέρω τι είναι καλό για το παιδί» κι άλλα τέτοια «χαριτωμένα», πολύ συχνά παρουσία του παιδιού. Μια πρώτη ανάσα στο πρόβλημα θα ήταν να αναρωτηθεί κανείς για την ουσία της σχέσης: Γιατί διάλεξα να ζήσω με αυτό τον άνθρωπο, ποια ελλείμματα προσπαθεί να καλύψει, πώς μπορώ να το διορθώσω;
Ναι μεν, αλλά...
Παράδειγμα: Στο σπίτι πάντα οι γονείς λένε ότι έχουν λεφτά και δεν έχουν ανάγκη. Στο σούπερ μάρκετ όμως το παιδί έβλεπε τον πατέρα του να συγκρίνει τιμές, να ψάχνει για τα πιο φτηνά προϊόντα και τις προσφορές. Μεγαλώνοντας το παιδί έχει δυσκολίες στη διαχείριση των χρημάτων.
Τι μπορεί να γίνει; Υπάρχουν περιπτώσεις που ο ίδιος ο γονέας είναι φορέας διπλών μηνυμάτων που μπλοκάρουν το παιδί και δεν ξέρει πώς να φερθεί. Αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές παιδιών συνήθως κρύβουν διχαστικές συμπεριφορές ενηλίκων. Βαρύτερο αλλά συνηθέστερο, το διπλό, σιωπηλό μήνυμα της αμφιβόλου στήριξης, κυρίως όταν το παιδί αποφασίζει να πάρει άλλο δρόμο από εκείνο που επιθυμεί ο γονιός ή και οι δύο γονείς. Όταν οι γονείς λένε «εγώ δεν ενδιαφέρομαι» ή «δεν με νοιάζει αν γίνεις επιστήμονας», και το επαναλαμβάνουν συνεχώς, είναι σαν να προσπαθούν έμμεσα να φτάσουν εκεί ακριβώς, σαν να το διαπραγματεύονται. Δείτε τον εαυτό σας, τι μηνύματα δίνετε στο παιδί σας; Έχετε ξεκαθαρισμένους στόχους στην προσωπική σας ζωή; Είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας αρχικά και με όλους τους άλλους και την οικογένειά σας;
Οι γονείς είναι παράδειγμα ζωής
Τα λόγια δεν πείθουν και μπερδεύουν όταν δεν συντονίζονται με το πώς ζούμε. Οι γονείς μπορεί να λένε κάτι στο παιδί, αλλά ο τρόπος με τον οποίο αναφέρονται στα δικά τους θέματα, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν όσα τους συμβαίνουν, το αν και κατά πόσον αισθάνονται ασφαλείς και οι ίδιοι, ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο στο λόγο τους απαξιώνουν ή δίνουν αξία σε διάφορα ζητήματα –από τις σχέσεις, τα χρήματα έως τα επαγγέλματα και τους ανθρώπους– είναι ένα έμμεσο μήνυμα. Ένα διπλό μήνυμα που συνεχίζει να μπερδεύει το παιδί μεγαλώνοντας, κάνοντάς το πιθανόν να μην είναι ποτέ εντάξει, να μην μπορεί να γίνει ανεξάρτητος και ώριμος ενήλικας, να φτιάξει το δικό του κόσμο.
Ας προσπαθήσουμε...
Ας αφήσουμε λοιπόν τη διγλωσσία για τον πολιτικό στίβο κι ας προσπαθήσουμε, με όποιον τρόπο μπορεί καθένας, να καθαρίσουμε το μυαλό μας και την ψυχή μας από αυτά που αρχικά μπερδεύουν και διαταράσσουν εμάς τους ίδιους, για να είμαστε σωστότεροι γονείς και να μη γινόμαστε οι ... «πολιτικοί» των παιδιών μας!
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια
