Τι πρέπει να κάνω εάν υπάρχουν ανησυχητικά σημάδια;

Το πρώτο βήμα είναι να επισκεφθείτε τον παιδίατρό του. Αυτός θα προβεί στις ανάλογες μετρήσεις (ύψος, βάρος, περίμετρος κεφαλής κ.ά.) και σε συγκρίσεις με βάση τις «εκατοστιαίες καμπύλες ανάπτυξης». Εάν κρίνει ότι η κατάσταση χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση, θα σας παραπέμψει για περαιτέρω έλεγχο και εξετάσεις, συνήθως σε παιδιατρικό νοσοκομείο.

Ποιες εξετάσεις είναι απαραίτητες;

Αρμόδιος για να το κρίνει είναι ο παιδοενδοκρινολόγος, ο οποίος θα εκτιμήσει το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τη σκελετική ωρίμανση του παιδιού, σε συσχέτιση με το ύψος των γονέων. Αν χρειάζεται, το παιδί θα υποβληθεί σε απεικονιστική εξέταση καρπού, με σκοπό να προσδιοριστεί η πραγματική ηλικία των οστών του και να αξιολογηθεί η πυκνότητα των συζευκτικών χόνδρων. Εάν η ηλικία των οστών του βρεθεί μικρότερη από τη χρονολογική, οι πιθανότητες να αποκτήσει στο μέλλον το γενετικά προκαθορισμένο ύψος, είναι αυξημένες. Εφόσον όμως διαπιστωθεί κάποιο πρόβλημα, ο γιατρός θα ζητήσει περαιτέρω διερεύνηση με βιοχημικές εξετάσεις, κυρίως ενδοκρινολογικές (έλεγχος ορμονών ανάπτυξης), ώστε να εντοπισθεί το πιθανό αίτιο.

Μπορεί να είναι κοντό για την ηλικία του αλλά να ψηλώσει αργότερα;

Αυτό αποτελεί την πιθανότερη εξέλιξη για τα παιδιά που το κοντύτερο ύψος τους οφείλεται σε ιδιοπαθείς λόγους, κυρίως δε σε «ιδιοσυστασιακή καθυστέρηση της ανάπτυξης». Η συγκεκριμένη κατάσταση χαρακτηρίζεται από ύψος περί την 3η εκατοστιαία θέση στις καμπύλες ανάπτυξης και χαμηλό ρυθμό αύξησης, καθυστέρηση της οστικής ηλικίας, μη εμφάνιση σημείων εφηβείας σε αγόρια άνω των 14 ετών και κορίτσια άνω των 13 ετών, ιστορικό καθυστέρησης ύψους και εφηβείας σε ένα γονέα και συνήθως φυσιολογικό τελικό ανάστημα. Κοντολογίς, το παιδί παρουσιάζει απλώς έναν πιο αργό ρυθμό ανάπτυξης, χωρίς αυτό να συνιστά πρόβλημα υγείας και χωρίς να επηρεάζει το ύψος που θα έχει κατά την ενηλικίωση.

Πως μπορώ να το βοηθήσω να ψηλώσει;

Για κάθε παιδί υπάρχει ένα γενετικά καθορισμένο ύψος και στόχος είναι να φθάσει τουλάχιστον το ύψος αυτό, υπερπηδώντας τα τυχόν εμπόδια. Αν π.χ. έχει χαμηλότερο ανάστημα εξαιτίας ορμονικής διαταραχής, ο έγκαιρος εντοπισμός και η κατάλληλη ιατρική αντιμετώπιση του προβλήματος θα βοηθήσει στην αποκατάσταση του οργανισμού και συνακόλουθα στην ανάκτηση, μέρους ή πλήρως, των «χαμένων πόντων». Αν είναι καθόλα υγιές, η βελτίωση των περιβαλλοντολογικών παραγόντων, όπως π.χ. του τρόπου ζωής και διατροφής του, θα έχει ως αποτέλεσμα την πληρέστερη γενετική έκφραση, επομένως το παιδί σας θα φτάσει ή θα ξεπεράσει το προβλεπόμενο όριο ύψους του.

Τι ρόλο παίζει η διατροφή;

Μια ποικίλη, θερμιδικά ισορροπημένη και ποιοτικά επαρκής διατροφή, συμβάλλει καθοριστικά στην απρόσκοπτη και πλήρη ανάπτυξη του παιδιού. Αντίθετα, ένα παιδί που δεν τρέφεται σωστά από πολύ νωρίς, π.χ. δεν καταναλώνει επαρκείς ποσότητες γαλακτοκομικών, διατρέχει αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσει ελλείψεις και ανεπάρκειες σε απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία, συνεπώς μπορεί να παρεμποδιστεί η ανάπτυξή του και, εκτός των άλλων προβλημάτων, να μην αποκτήσει το τελικό ύψος που θα μπορούσε.

Ποια διατροφή βοηθάει στην ανάπτυξη του παιδιού;

Σε γενικές γραμμές ένα παιδί σχολικής ηλικίας είναι απαραίτητο να καταναλώνει:
* Καθημερινά τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών διαφορετικού χρώματος, 3-4 μικρομερίδες γαλακτοκομικών, αδρά επεξεργασμένα προϊόντα δημητριακών σε κάθε κύριο γεύμα (ψωμί ολικής άλεσης, ζυμαρικά, ρύζι, νιφάδες βρώμης, πλιγούρι, πατάτες κ.λπ.) και 1-2 κουταλιές ελαιόλαδο συνολικά.
* Μέρα παρά μέρα ή/και συχνότερα 1 αβγό με τον κρόκο.
* Κάθε 2-3 ημέρες 1 μικρή χούφτα ανάλατους ξηρούς καρπούς.
* 3 φορές εβδομαδιαίως λευκό κρέας (ψάρια, πουλερικά),
* 2 φορές εβδομαδιαίως μια μικρή μερίδα άπαχο κόκκινο κρέας,
* 1-2 φορές εβδομαδιαίως ή/και συχνότερα όσπρια κάθε είδους.

Υπάρχει κάποιο ειδικό διαιτολόγιο ή κάποια συστατικά που ψηλώνουν;

Ειδικά διαιτολόγια ενδείκνυνται μόνο σε παιδιά που πάσχουν από συγκεκριμένες ασθένειες ή σύνδρομα που σχετίζονται ή επηρεάζονται από τη σύσταση της διατροφής (π.χ. σύνδρομο εντερικής δυσαπορρόφησης, δυσανεξία στη γλουτένη κ.ά.). Στα υγιή παιδιά, η ποικίλη και ισορροπημένη διατροφή αρκεί! Βεβαίως είναι σημαντικό να εξασφαλίζεται η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου, μαγνησίου (λαχανικά, όσπρια, δημητριακά ολικής άλεσης), βιταμίνης D (γαλακτοκομικά, μαργαρίνη, κρόκος αβγού, λιπαρά ψάρια, ολιγόλεπτη καθημερινή έκθεση τον ήλιο), βιταμίνης Κ (πράσινα φυλλώδη λαχανικά), ζωικών πρωτεϊνών και ωφέλιμων λιπαρών. Επιπλέον, θα πρέπει να αποφεύγεται η λήψη καφεΐνης και αλκοόλ και να περιοριστεί σημαντικά η κατανάλωση πολύ επεξεργασμένων τροφίμων, βιομηχανοποιημένων αλμυρών σνακ, γλυκών και αναψυκτικών.

Να του δώσω κάποιο συμπλήρωμα διατροφής;

Μόνο αν το κρίνει απαραίτητο ο γιατρός και πάντα σε συνδυασμό με την προσπάθεια βελτίωσης της διατροφής του. Τα συμπληρώματα απλώς συμπληρώνουν και καλύπτουν τις τυχόν επιπλέον θρεπτικές ανάγκες του παιδιού, π.χ. τις απώλειες σιδήρου κατά την έμμηνο ρύση, δεν υποκαθιστούν τις φυσικές τροφές και δεν προσθέτουν επιπλέον πόντους ύψους σε φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά.

Πρέπει να γυμνάζεται;

Η καθιστική ζωή στερεί ύψος από το παιδί ενώ η ήπια καθημερινή σωματική άσκηση, κυρίως αυτή που γίνεται με τη μορφή διασκεδαστικού παιχνιδιού, δίνει στον οργανισμό του τα κατάλληλα ερεθίσματα για να κερδίσει αρκετά εκατοστά παραπάνω. Επιπλέον, η άσκηση βοηθάει το παιδί να αποκτήσει γυμνασμένο σώμα, ορθή σωματική στάση και καλύτερο παράστημα, επομένως να δείχνει ψηλότερο.

Ποια συγκεκριμένα είδη άσκησης βοηθούν περισσότερο;

Περπάτημα, τρέξιμο, κολύμβηση, μπάσκετ, βόλεϊ και ελεύθερη γυμναστική είναι τα ευνοϊκότερα είδη άσκησης για την αύξηση του ύψους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ίσως προσθέτουν έξτρα πόντους. Σε περιπτώσεις δυσμορφιών στη σπονδυλική στήλη (π.χ. σκολίωση, κύφωση), που δυσχεραίνουν τη σωστή ανάπτυξη και κάνουν το παιδί να φαίνεται κοντύτερο, βοηθούν επίσης οι ασκήσεις από θέση εξάρτησης σε πολύζυγο ή μονόζυγο.

Υπάρχουν αθλήματα που «φρενάρουν» την ανάπτυξη;

Ο πρωταθλητισμός και ειδικά οι πιο ακραίες μορφές του, όπως αυτές εκφράζονται κυρίως με την πολύ έντονη ή πολύωρη προπόνηση και τη λήψη απαγορευμένων φαρμακευτικών ουσιών, έχει σχεδόν πάντα αρνητικές επιπτώσεις. Αρνητικά μπορεί να επηρεάσουν επίσης οι δραστηριότητες που έχουν σαν προϋπόθεση το παιδί να διατηρεί πολύ χαμηλό βάρος, όπως ο χορός, η ρυθμική και η ενόργανη γυμναστική, αθλήματα που καταπονούν τα σημεία εκείνα των οστών από όπου αρχίζει η επιμήκυνσή τους, όπως π.χ. η άρση βαρών, καθώς και τα αθλήματα που εμπεριέχουν κτυπήματα ή βίαιες προσκρούσεις (π.χ. πυγμαχία) ή έχουν αυξημένες πιθανότητες ατυχημάτων από πτώσεις (π.χ. καταδύσεις). Αν το παιδί σας θέλει να ασχοληθεί με κάποιο από αυτά, προτιμότερο είναι να το κάνει μετά την ηλικία των 12 ετών."

Πως θα το υποστηρίξω ψυχολογικά;

Ο καλύτερος τρόπος είναι να μιλήσετε ανοικτά μαζί του, να του αναλύσετε πλήρως την κατάσταση, να του εξηγήσετε ότι το χαμηλό ύψος δεν αποτελεί κοινωνικό στίγμα ή μειονέκτημα, να το παροτρύνετε να μην επηρεάζεται από κακεντρεχή σχόλια, να το πείσετε ότι εσείς το αποδέχεστε και το αγαπάτε όπως είναι και να του τονίσετε ότι θα κάνετε όλες τις ενδεδειγμένες ενέργειες για να το βοηθήσετε.

Αποτελεί λύση η αυξητική ορμόνη;

Θεραπεία με αυξητική ορμόνη, πάντα υπό ιατρική επίβλεψη και αφού συνεκτιμηθούν τα υπέρ και τα κατά, γίνεται μόνο όταν υπάρχει ανάλογη ένδειξη, π.χ. σε παιδιά που παρουσιάζουν διαπιστωμένα βιολογική διαταραχή στα επίπεδα της ενδογενώς παραγόμενης αυξητικής ορμόνης ή άλλων αυξητικών παραγόντων. Η χορήγηση αυξητικής ορμόνης σε υγιές παιδί χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένη αναγκαιότητα, δεν αυξάνει τα γενετικά προγραμματισμένα όρια ανάπτυξης ούτε επηρεάζει θετικά το τελικό ύψος του αν έχει ολοκληρωθεί η εφηβεία, ενώ μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες, που θα το συνοδεύουν σε όλη την υπόλοιπη ζωή του.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ