Από τη Μαρία Αντωνιάδου

Μήπως σας αρέσει να συμπεριφέρεστε σε όλους σαν να είστε ο κηδεμόνας τους; Έχετε διαρκώς την τάση να προστατεύετε, να φροντίζετε, να κανακεύετε ή και να καθοδηγείτε τους ανθρώπους που αγαπάτε; Αν ναι, πάσχετε από το «σύνδρομο της μαμάς», που αποτελεί εμπόδιο προς την προσωπική ευτυχία σας.

Αναμφίβολα η μητρότητα είναι ένα υπέροχο δώρο. Το να μεγαλώνει κάποιος ένα παιδί, να το φροντίζει, να του κρατάει το χέρι, να το συμβουλεύει και να το βλέπει μέρα με τη μέρα να ωριμάζει, να «ανθίζει» και, τέλος, να ανοίγει τα φτερά του είναι μια μαγική εμπειρία. Δύσκολη και κουραστική μεν, συγκλονιστική δε. Ωστόσο, η τάση να συμπεριφερόμαστε σαν μαμάδες -ναι, κι εσείς οι μπαμπάδες αντίστοιχα- σε κάθε άλλη σχέση μας, ερωτική, φιλική, συγγενική ή συναδελφική, δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά...

Η μητρική συμπεριφορά απέναντι σε άλλους, εκτός από τα παιδιά μας, είναι μια «αρρωστημένη» συμπεριφορά, πίσω από την οποία κρύβεται ένα σοβαρό ψυχολογικό πρόβλημα. Και αυτό γιατί οι σχέσεις ανάμεσα σε ενήλικα άτομα είναι υγιείς, φυσιολογικές και δημιουργικές μόνο όταν στηρίζονται στην αμοιβαιότητα και την ισοτιμία. Σε κάθε άλλη περίπτωση, όχι μόνο δεν ωφελούν, αλλά μπορεί και να έχουν και σοβαρές συνέπειες.

Το «σύνδρομο της μαμάς»
Πρόκειται για ένα φαινόμενο αρκετά διαδεδομένο, από το οποίο πάσχουν κυρίως οι γυναίκες, αλλά και αρκετοί άντρες. Για το θέμα μας έδωσε εξηγήσεις η ψυχοθεραπεύτρια Νάνσυ Χριστοφόρου: «Οι άνθρωποι αυτοί ανήκουν στη κατηγορία των ατόμων που έχουν έντονη ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Υποσυνείδητα πιστεύουν ότι δεν αξίζουν την αναγνώριση και το σεβασμό των άλλων ή χάδια και κανακέματα. Πώς λοιπόν θα δίνουν αποδεκτοί; Παρέχοντας φροντίδα! Αυτό, λοιπόν, που κατά βάθος επιδιώκει ένας άνθρωπος παρεμβαίνοντας συνεχώς στη ζωή των άλλων είναι να νιώσει σημαντικός, ακόμα και ανεκτίμητος, να αισθανθεί ότι είναι απαραίτητος στους αγαπημένους του. Καταφέρνοντάς το, αποκτάει τον έλεγχο της σχέσης, γεγονός που τα ανασφαλή άτομα έχουν ιδιαίτερα ανάγκη. Έτσι, αφενός δεν κινδυνεύουν να εκτεθούν, να αποκαλύψουν δηλαδή τις δικές τους αδυναμίες, και αφετέρου, έχοντας μονίμως σε προτεραιότητα τα προβλήματα των άλλων, είναι πιο εύκολο να κρύψουν τα δικά τους, τα οποία φοβούνται να αντιμετωπίσουν.»

Ωστόσο, η ανάγκη να νιώσουν ότι τους νοιάζονται, τους φροντίζουν και τους αγαπάνε, όσο και αν την κρύβουνε από τον ίδιο τους τον εαυτό, αργά ή γρήγορα θα βγει στην επιφάνεια και θα βιώσουν το κενό. Οι άνθρωποι πίσω από την ανάγκη τους να προσφέρουν συνεχώς στους άλλους κρύβουν τη δική τους "δίψα" για τρυφερότητα και στοργή. Είναι σαν να φωνάζουν: "Δέξου με, φρόντισέ με". Αλλά αυτή η "δίψα" σβήνει μόνο όταν βρεθεί μια αγκαλιά και όταν εκείνοι μπορέσουν να αφεθούν σ’ αυτήν, γεγονός που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν συμβαίνει. Μπροστά σε μια ανοιχτή αγκαλιά, για παράδειγμα, οι γυναίκες-μαμάδες νιώθουν άβολα και συνήθως το βάζουν στα πόδια».

Οριοθέτηση και διεκδίκηση
Είναι γεγονός ότι η έννοια της φροντίδας είναι στενά συνδεδεμένη με τη γυναικεία φύση. Η γυναίκα είναι η τροφός και προστάτιδα της ζωής, ο άντρας, ο προμηθευτής. Εξάλλου, οι περισσότεροι έχουμε μεγαλώσει βλέποντας μια μαμά να φροντίζει όλη την οικογένεια, του μπαμπά συμπεριλαμβανομένου! Μια μαμά που όλοι αγαπήσαμε πάρα πολύ. Ωστόσο, έχοντας αυτή την εικόνα, μεγαλώνουμε με την ψευδαίσθηση ότι για να μας αγαπήσουν πρέπει να παρέχουμε την ανάλογη φροντίδα και έτσι αναπαράγουμε στις σχέσεις μας το μοντέλο μαμάς-παιδιού.

Παρ’ όλα αυτά, οι σχέσεις ανάμεσα σε ενήλικες, για να είναι ισορροπημένες, πρέπει να βασίζονται στο δούναι και λαβείν: «Ναι, σ’ αγαπώ και θέλω και να σε φροντίζω, αλλά για να το κάνω πρέπει να φροντίσω εμένα, κάτι στο οποίο χρειάζομαι τη βοήθειά σου». Μια γυναίκα, λοιπόν, που παραμελεί συνεχώς τον εαυτό της -ακόμα και την εξωτερική της εμφάνιση- και ασχολείται συνεχώς με τους άλλους ουσιαστικά είναι μια γυναίκα στερημένη, που αργά ή γρήγορα δεν θα έχει να δώσει τίποτα πια. Η ενεργειακή δύναμη που διαθέτουμε, εξάλλου, δεν είναι ανεξάντλητη και όταν τη χαρίζουμε ασταμάτητα χωρίς να αναπληρώνουμε την απώλεια, αναπόφευκτα θα «αδειάσουμε».

Είναι μαθηματικά εξακριβωμένο ότι όποιοι δεν βάζουν όρια, αφήνονται έρμαιο στις επιθυμίες των άλλων και δεν διεκδικούν τα δικαιώματά τους θεωρούνται δεδομένοι και δεν πρόκειται ούτε να εκτιμηθούν ούτε να αγαπηθούν πραγματικά. Οι υπόλοιποι τους βλέπουν μόνο ως όργανο εξυπηρέτησής τους και ως όργανο εξάρτησης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που τα άτομα με το «σύνδρομο της μαμάς» συνδέονται συνήθως με ανθρώπους οι οποίοι χρειάζονται βοήθεια και νιώθουν την ανάγκη να «προσκολληθούν» σ’ αυτόν που τους την προσφέρει. Πόση ικανοποίηση μπορεί να δώσει μια τέτοια σχέση; Καμιά, δυστυχώς, για όλους!

Είναι καιρός να γίνει κατανοητό ότι οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους σε κάθε σχέση που ξεφεύγει από τα όρια του απαραίτητου προστατευτισμού στην παιδική ηλικία. Αν δεν μπορούμε να το καταλάβουμε αυτό, μάλλον πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια. Και η ψυχοθεραπεία κανέναν δεν έβλαψε, αντίθετα ωφέλησε πάρα πολλούς.