Από τη Σίσσυ Μενεγάτου

«Και ξέρω πως τα βράδια του στα στέκια κάνει εφόδους, του τραγουδάει του θάνατου κι αυτός του δίνει εξόδους». Μόνο που αυτή τη φορά ο Μάριος Τόκας, ακόμα και με τα τραγούδια του που λατρέψαμε όλοι, δεν τον έπεισε το θάνατο. Κάπως έτσι, με το κεφάλι ψηλά, χωρίς καν να παραπονεθεί στους φίλους του για την άδικη αρρώστια που τον χτύπησε ύπουλα, έφυγε αθόρυβα, όταν όλοι εμείς γιορτάζαμε την Ανάσταση του Κυρίου.

Η οικογένειά του, πολύ δεμένη, η σύζυγός του Αμαλία, που πάντα έστεκε με πολλή αγάπη και διακριτικότητα στο πλευρό του, τα παιδιά του, η Χαρά, ο Κωστής και ο Άγγελος, τα αδέρφια του και ο γέροντας πατέρας του, γνωστός συγγραφέας και παλαίμαχος δημοσιογράφος στην Κύπρο, ο Κύπρος Τόκας, βυθίστηκαν στη θλίψη. Ο Μάριος Τόκας ήταν μόλις 54 χρόνων, όταν έφυγε για τη γειτονιά των αγγέλων

Δυσκολεύομαι να πιστέψω πως αυτός ο άνθρωπος, ο οποίος βοήθησε κι εμένα στα πρώτα χρόνια της δημοσιογραφικής μου πορείας, όταν με εμπιστεύθηκε και μου έδωσε τις παρθενικές μου συνεντεύξεις στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, δεν υπάρχει πια.

Με τον Μάριο είχαμε μια φιλική σχέση, χανόμασταν, βρισκόμασταν, μιλούσαμε αραιά και πού στο τηλέφωνο, αλλά πάντα με θυμόταν και μου έστελνε μήνυμα στο κινητό κάθε Πάσχα. Αυτές οι μέρες του θείου πάθους ήταν γι αυτόν πολύ σημαντικές. Μόνο αυτό το Πάσχα η ευχή του δεν πρόλαβε να φτάσει.

Η αλήθεια είναι ότι τον αναζήτησα στο κινητό του τηλέφωνο, αλλά ήταν απενεργοποιημένο. Είχα μάθει ότι πάλευε με τον καρκίνο, αλλά, αξιοπρεπής όπως πάντα, είχε απαγορέψει στους πολύ δικούς του ανθρώπους να βγάλουν προς τα έξω το δράμα που βίωνε τους τελευταίους μήνες. Δεν ξέρω γιατί. Λίγο πριν από τη Μεγάλη Εβδομάδα προσπάθησα να τον βρω. Μάταια. Όπως έμαθα όταν όλα πια είχαν τελειώσει, η αντίστροφη πορεία είχε αρχίσει αρκετά νωρίτερα κι εκείνος δεν ήθελε να τον λυπούνται, γι αυτό και απομακρύνθηκε από τους πάντες. Μόνο η οικογένειά του ήταν κοντά του.

Με αυτό το «γιατί» και την πικρία μέσα μου θα μείνω. Γιατί δεν επέμεινα. Έστω να τον είχα δει πριν από αρκετό καιρό. Όταν άκουσα την είδηση του θανάτου του, κοκάλωσα.

Και να τώρα γράφω για το θάνατο ενός ακόμα φίλου, ενός καλού ανθρώπου πρώτα απ όλα και ενός σπουδαίου καλλιτέχνη. Και καταλαβαίνω για άλλη μια φορά πόσο δύσκολο είναι να γράψεις για φίλους που σημάδεψαν ακόμα και τη δική σου καλλιτεχνική άποψη. Οφείλω όμως και για μένα και για σας να αποχαιρετήσω τον Μάριο όσο καλύτερα και απλά μπορώ. Με χαμηλούς τόνους, όπως αυτούς που εκείνος κράτησε στη ζωή του, παρά τη μεγάλη δημοσιότητα που είχε πάρει η δουλειά του. Απλώς θα θυμηθώ κάποιες στιγμές από εκείνον...

Το κρυφό του ταλέντο
Η πρώτη μας συνάντηση έγινε πριν από αρκετά χρόνια για μια τηλεοπτική συνέντευξη. Ο καλλιτέχνης που γνώρισα με συγκλόνισε. Όχι μόνο γιατί στον τοίχο του σπιτιού του είχε πολλούς χρυσούς δίσκους, όχι γιατί μου έπαιξε κάποια από τα αγαπημένα του τραγούδια στο πιάνο, αλλά γιατί μου αποκάλυψε ένα άλλο μεγάλο κρυφό του ταλέντο. Ο Μάριος Τόκας ήταν κι ένας σημαντικός αγιογράφος. Τα έργα του που είδα τότε με άφησαν άφωνη. Σκάλιζε σε ξύλο, σε πέτρα, τον Χριστό, την Παναγία, εικόνες μοναδικές, βγαλμένες από την ψυχή του, που ήταν βαθιά αφιερωμένη στον Θεό. Δεν είναι τυχαίο ότι επισκεπτόταν συχνά το Άγιο Όρος και εμπνεόταν από τους ύμνους. Ούτε ότι πολλά χρήματα από τις συναυλίες του πήγαιναν σε φτωχές οικογένειες της Κύπρου, όπου όλοι τον λάτρευαν.

Για να σας παραθέσω τις σπουδές του, τις συνεργασίες, τους τίτλους των τραγουδιών, όλα αυτά που κατάφερε αυτός ο δημιουργός μέσα στη σύντομη ζωή του, θα θέλαμε πολύ χώρο και λίγο ως πολύ όλοι τα ξέρουμε, αλλά κι αν δεν τα ξέρουμε, τα τραγουδάμε. Και θα τα τραγουδάμε για χρόνια. Γιατί όταν μιλάς για έναν τέτοιο δημιουργό και άνθρωπο με τόσες ευαισθησίες ψυχής, πρέπει να έχεις «Ψηλά τα χέρια», γιατί δεν αρκεί «Μια στάση εδώ» για να δεις «Θάλασσες, μες στα μάτια σου θάλασσες» για την «Αυλαία» που τόσο άδικα έπεσε στη δημιουργική πορεία ενός συνθέτη και στιχουργού ο οποίος είχε πολλά ακόμα να δώσει.

Θα σταθώ σε όσα είχε πει από πολύ νωρίς ο Μίκης Θεοδωράκης αυτός άλλωστε ήταν η αιτία που μόλις στα 13 του χρόνια ο Μάριος Τόκας αποφάσισε να γίνει συνθέτης: «Πάντα στηριγμένος στις ρίζες της ελληνικής μας παράδοσης, πάντα εκτιμώντας και αναγνωρίζοντας το έργο των συναδέλφων του μουσικών προηγούμενων και σύγχρονων, ο Μάριος Τόκας δημιούργησε και δημιουργεί έργα γνήσια ελληνικά».

Αυτό έκανε ο Μάριος, από παιδί σκάρωνε μελωδίες και ονειρευόταν μουσικές που πέρασαν από την καρδιά του στις δικές μας ψυχές.

Τα τραγούδια που αγαπήσαμε
Τι να πρωτοπώ για εκείνον. Αρκούν νομίζω ορισμένοι τίτλοι τραγουδιών: «Αννούλα του χιονιά», «Αλήτης», «Σαν τρελό φορτηγό», «Σ αγαπώ σαν το γέλιο του Μάη», «Εξαρτάται», «Έλα κρυφά, έλα λαθραία», «Σ αναζητώ στη Σαλονίκη», «Μια στάση εδώ», «Αγάπη μου άξιον εστί» (σ.σ.: αυτό μου είχε πει ότι ήταν ίσως το πιο αγαπημένο του), «Θάλασσες, μες στα μάτια σου θάλασσες», «Άγγελέ μου και φονιά» και τόσα άλλα. Συνεργάστηκε με όλα τα μεγάλα ονόματα της ελληνικής μουσικής σκηνής. Μαρινέλλα, Χάρις Αλεξίου, Μανόλης Μητσιάς, Γιάννης Πάριος, Δήμητρα Γαλάνη, Δημήτρης Μητροπάνος, Πασχάλης Τερζής, Τόλης Βοσκόπουλος, Αλέκα Κανελλίδου, Γλυκερία, Κατερίνα Κούκα, Στέλιος Διονυσίου, Θέμης Αδαμαντίδης με τον οποίο μάλιστα έκανε τον τελευταίο του δίσκο με τίτλο «Σε πρώτο πλάνο» είναι μερικά μόνο από τα ονόματα που μου έρχονται τώρα στο μυαλό.

Αγάπησε την Ελλάδα και την Κύπρο, μα πάνω απ όλα δεν ξεστράτισε ούτε για μια στιγμή από την τέχνη του. Αν και είχε σπουδάσει Φιλολογία, το πτυχίο του το άφησε σε κάποιο συρτάρι και ακολούθησε το όνειρό του, τη μουσική. Ίσως το «Αν δεν γεννηθείς αστέρι» του Φίλιππου Γράψα που μελοποίησε και το οποίο τραγούδησε η Κατερίνα Κούκα ήταν προφητικό. Γιατί ο Μάριος γεννήθηκε αστέρι. Και αυτό το αστέρι λάμπει κάπου εκεί ψηλά στον ουρανό. Γι αυτό, «Κράτα, καρδιά μου, ενός λεπτού σιγή» για το φίλο που έφυγε. Λένε πως οι άνθρωποι πεθαίνουν όταν τους ξεχνάμε και αυτό δεν πρόκειται να συμβεί.