Frank Lloyd Wright

Η γέννηση της οργανικής αρχιτεκτονικής

Στη μακρόχρονη καριέρα του, ο Frank Lloyd Wright σχεδίασε περισσότερα από 800 κτίρια διερευνώντας νέες κατευθύνσεις της οργανικής αρχιτεκτονικής. Μελέτησε καμπύλες φόρμες που δίνουν την αίσθηση ότι αναπτύσσονται σαν ένας ζωντανός οργανισμός. Σε ηλικία 92 χρονών κατασκεύασε το τελευταίο του έργο, το περίφημο μουσείο Γκουγκενχάιμ στη Νέα Υόρκη (1959). Πρόκειται για ένα ιδιόμορφο κτίριο που αναπτύσσεται σε μια κυκλική σπείρα γύρω από ένα κεντρικό αίθριο. Ο επισκέπτης του μουσείου ανεβαίνει με ασανσέρ στην υψηλότερη στάθμη του και ξεκινά την κάθοδό του από μια κυκλική ράμπα βλέποντας ταυτόχρονα τα εκθέματα. Με δομή που θυμίζει κοχύλι, το συγκεκριμένο κτίριο έμελλε να ανοίξει νέους ορίζοντες στη μοντέρνα αρχιτεκτονική.

(Κεντρική φωτογραφία: Κατοικία «Fallingwater» (1935-1939).

Santiago Calatrava

Τέχνη & Τεχνολογία

Ο Santiago Calatrava έγινε γνωστός στους Ελληνες όταν σχεδίασε το στέγαστρο του Ολυμπιακού Σταδίου και λοιπές εγκαταστάσεις για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 στην Αθήνα. Πολύς κόσμος διαπίστωσε με έκπληξη ότι τεχνικά έργα μεγάλης κλίμακας, όπως είναι το στέγαστρο ενός σταδίου ή μια γέφυρα, μπορούν να μεταμορφωθούν σε έργα τέχνης, σε μοντέρνα γλυπτά γιγαντιαίων διαστάσεων και υψηλής τεχνολογίας.

Γεννημένος το 1951, ο Santiago Calatrava σπούδασε αρχικά στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βαλένθια, για να συνεχίσει στην Αρχιτεκτονική Σχολή της ίδιας πόλης και ακολούθως στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών στη Ζυρίχη όπου και παρέμεινε ιδρύοντας το γραφείο του. Τα έργα του έχουν μια δυναμική γλυπτική ποιότητα. Συχνά οι μορφές των διαφόρων τεχνολογικών κατασκευών του θυμίζουν ζωντανούς οργανισμούς. Υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην τέχνη και την αρχιτεκτονική, καθώς και συχνές αναφορές στο ανθρώπινο σώμα σε κίνηση. Οι δυναμικές φόρμες της επέκτασης που σχεδίασε για Το Μουσείο Τέχνης στο Μιλγουόκι των ΗΠΑ (1994-2001) θυμίζουν πουλί σε πτήση. Ο πύργος τηλεπικοινωνιών στη Βαρκελώνη (1989-1992) αποτελεί αναμφισβήτητα ένα μοντέρνο γλυπτό. Στην περίπτωση του Calatrava, τα όρια ανάμεσα στην τέχνη και την τεχνολογία γίνονται ασαφή καθώς η ίδια η στατική δομή και ο σκελετός ενός κτιρίου αντιμετωπίζονται ως έργο τέχνης.

Κεντρική φωτογραφία: Το Μουσείο Τέχνης του Μιλγουόκι (1994-2001).

Philip Johnson

Στροφή στο μεταμοντερνισμό

Ο Philip Johnson (1906-2005) σπούδασε αρχικά φιλολογία στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Το 1930 ίδρυσε το τμήμα αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Ν. Υόρκης και από τη θέση του διευθυντή ήλθε σε επαφή με την πρωτοπορία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη. Διοργάνωσε την έκθεση International style (Διεθνές στιλ) παρουσιάζοντας στο αμερικανικό κοινό το έργο των σημαντικότερων Ευρωπαίων μοντέρνων αρχιτεκτόνων. Παράλληλα, σε συνεργασία με τον ιστορικό της αρχιτεκτονικής Henry-Russell Hitchcock δημοσίευσε το ομώνυμο βιβλίο, το οποίο αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη διάδοση του μοντερνισμού. Γοητευμένος και ο ίδιος από τη μοντέρνα αρχιτεκτονική, ξεκίνησε σπουδές σε ηλικία 34 χρονών στο Χάρβαρντ, με καθηγητές τον Walter Gropius και τον Marcel Breuer. Στα πρώτα έργα του είναι εμφανείς οι επιδράσεις από τον Mies van der Rohe, με τον οποίο μάλιστα συνεργάστηκαν στην κατασκευή του ουρανοξύστη Seagram. Το 1949 κατασκεύασε μια μικρή, προσωπική κατοικία στο Κονέκτικατ. Πρόκειται για ένα ορθογώνιο, γυάλινο κτίσμα με μεταλλικό σκελετό, χωρίς εσωτερικούς τοίχους.

Αργότερα το ενδιαφέρον του Johnson μετατοπίζεται από την αυστηρότητα και την καθαρότητα του μοντερνισμού σε ένα περισσότερο μανιερίστικο και περίτεχνο στιλ. Επηρεασμένος από τις θεωρίες του μεταμοντερνισμού, επιχειρεί να συγκεράσει τη μοντέρνα αρχιτεκτονική με αναφορές στο παρελθόν. Ξεφεύγοντας από τη μονοτονία και την τυπικότητα των συμβατικών ουρανοξυστών, κατασκευάζει νέες εκδοχές. Ενας ουρανοξύστης στο Τέξας θυμίζει γοτθικό πύργο, ενώ ο περίφημος ουρανοξύστης γραφείων της ΑΤ&Τ στη Νέα Υόρκη (1971-1984) έχει στοιχεία μεγεθυσμένα, σαν παρωδία της κλασικής αρχιτεκτονικής. Η εντυπωσιακή είσοδός του είναι τοξωτή, ενώ στην κορυφή του διαμορφώνεται ένα γιγαντιαίο μπαρόκ αέτωμα. Παρά την έντονη κριτική που ασκήθηκε στο μεταμοντερνισμό (postmodernism), ότι ακροβατεί δηλ. στα όρια του κιτς, εντούτοις ανανέωσε το ενδιαφέρον του κοινού για την αρχιτεκτονική σαν αξιοθέατο και έδωσε ώθηση στην καλλιτεχνική ελευθερία των αρχιτεκτόνων.

Κεντρική φωτογραφία: Το «Republican Bank Center» στο Χιούστον του Τέξας (1983).

Zaha Hadid

Δυναμικά σχήματα

H Zaha Hadid έγινε διάσημη όταν παρουσίασε σχέδιά της με δυναμικά εξπρεσιονιστικά σχήματα στην έκθεση "Αποδομημένη Αρχιτεκτονική", στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη το 1988. Η Αποδόμηση (Deconstruction) είναι μια εξπρεσιονιστική τάση της μοντέρνας αρχιτεκτονικής που τείνει να διαλύσει το στατικό κέλυφος των κτιρίων υποβάλλοντας την αίσθηση της έντασης και της κίνησης. Με έμπνευση από τον κονστρουκτιβισμό της Ρωσικής Πρωτοπορίας του 1917, το κίνημα deconstruction επιχείρησε να ταράξει τα νερά της λειτουργικότητας και του ορθολογισμού.

Η Zaha Hadid, γεννημένη το 1950, σπούδασε στη σχολή Architectural Association στο Λονδίνο έχοντας ήδη ένα πτυχίο στα μαθηματικά. Τα χαρακτηριστικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής της είναι οι ασύμμετρες γραμμές, οι καμπυλώσεις των κατόψεων, τα λοξά κεκλιμένα επίπεδα και οι οξυγώνιες δυναμικές απολήξεις. Το πρώτο κτίριο που υλοποίησε είναι ένας πυροσβεστικός σταθμός από εμφανές μπετόν για την εταιρεία Vitra στη Γερμανία (1990-1993), ο οποίος μάλιστα χρησιμοποιείται σαν εκθεσιακός χώρος. Εμβληματικό στοιχείο του αποτελεί το κεκλιμένο τριγωνικό στέγαστρο. Ενα συγκρότημα 15 πολυτελών διαμερισμάτων στη Βιένη (1994-2004) παρουσιάζει μια ασυνήθιστη φουτουριστική εικόνα καθώς υιοθετεί τη γεωμετρία των στρεβλών πολυγώνων και οι κεκλιμένοι λοξοί τοίχοι δημιουργούν μια δυναμική ένταση. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Σινσινάτι του Οχάιο (1998-2003) προβάλλει ως μια ανήσυχη σύνθεση ορθογώνιων όγκων που με μικρές στροφές και μετατοπίσεις τού χαρίζουν την εικόνα ενός μοντέρνου γλυπτού.

Κεντρική φωτογραφία: Το μπαρ «Moonsoon» στο Σαπόρο της Ιαπωνίας (1989-1990).

Norman Foster

Η αποθέωση της τεχνολογίας

Ο λόρδος Norman Foster γεννήθηκε το 1935. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και έκανε μεταπτυχιακά στο Γέιλ των ΗΠΑ. Συνεργάστηκε αρχικά με τον Richard Rogers σχηματίζοντας την αρχιτεκτονική ομάδα "Team 4". Ο Norman Foster εστίασε το ενδιαφέρον του στην υψηλή τεχνολογία διερευνώντας νέες μεθόδους κατασκευής που του επέτρεψαν να υλοποιήσει έργα μεγάλης κλίμακας, όπως το αεροδρόμιο του Λονδίνου Stansted (1981-1991), τον πύργο της τηλεόρασης στη Βαρκελώνη (1988-1992), τη στέγαση της εσωτερικής αυλής του Βρετανικού Μουσείου (1994-2000), τον επανασχεδιασμό της καγκελαρίας (Reichstag) του Βερολίνου (1992-1999) με τη δημιουργία ενός hi tech γυάλινου θόλου κ.ά. Αριστούργημα τεχνολογικής ακρίβειας θεωρείται ο ουρανοξύστης των γραφείων της τράπεζας Hong Kong & Shanghai Bank στο Χονγκ-Κονγκ (1979-1986), ένα φουτουριστικό κτίριο που αντανακλά την «αισθητική της μηχανής» και μοιάζει να έχει βγει από σκηνικό ταινίας επιστημονικής φαντασίας. Ο μεταλλικός σκελετός του είναι εμφανής στην πρόσοψη, αποτελώντας μορφολογικό στοιχείο της.

Οι δυνατότητες της υψηλής τεχνολογίας μπορούν να υλοποιήσουν κάθε σουρεαλιστική, ουτοπική φαντασίωση. Ενα πρόσφατο έργο του Norman Foster είναι το κτίριο διοίκησης της Swiss Re στο Λονδίνο (1997-2004). Πρόκειται για έναν ουρανοξύστη που μοιάζει περισσότερο με διαστημόπλοιο από το μέλλον. Η hi tech αρχιτεκτονική αποτελεί μια εξαιρετικά δημοφιλή τάση ιδιαίτερα σε γιγαντιαίες κατασκευές κύρους, καθώς σηματοδοτεί τη σύγχρονη τεχνοκρατική εποχή μας.

Κεντρική φωτογραφία: Ο πύργος της Swiss Re στο Λονδίνο (1997-2004).

Le Corbusier

Σχεδιάζοντας το «σπίτι μηχανή»

Αρχιτέκτονας - θρύλος του 20ού αιώνα, ο Le Corbusier (1887-1965) ή Charles-Edouard Jeanneret-Gris, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, επέδρασε καθοριστικά στη διαμόρφωση της μοντέρνας αρχιτεκτονικής.

Υπήρξε πολύπλευρη προσωπικότητα με πολυσχιδές έργο. Ασχολήθηκε με την κυβιστική ζωγραφική, τη συγγραφή θεωρητικών κειμένων, την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία. Ο θαυμασμός του για τα υπερωκεάνια και τα αυτοκίνητα τον οδήγησε στο σχεδιασμό κτιρίων που μοιάζουν με μηχανές. Στην πρώτη περίοδό του δημιούργησε λευκά, κυβιστικά κτίρια εφαρμόζοντας καινοτομίες, όπως η υπερύψωση του κτιρίου σε pilotis (πιλοτή), οι επίπεδες ταράτσες που χρησιμοποιούνται σαν κήπος (roof garden), η ελεύθερη διάταξη της κάτοψης με ανεξάρτητους τοίχους και υποστυλώματα, τα επιμήκη μεγάλα παράθυρα και η ελεύθερη σύνθεση των όψεων.

Η Villa Savoye θεωρείται το αριστούργημά του. Οι κυβιστικές, λευκές, γλυπτικές φόρμες της αναδίδουν μια κλασική αρμονία, ενώ τα κυκλικά υποστυλώματα στην πιλοτή παραπέμπουν σε μια μοντέρνα εκδοχή ενός αρχαίου ναού. Κεντρικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής του είναι το φυσικό φως που ζωντανεύει τους εσωτερικούς χώρους. Αργότερα, ο Le Corbusier πειραματίζεται με τις αδρές επιφάνειες από γυμνό, εμφανές μπετόν. Κοινωνικά ευαισθητοποιημένος, αναζήτησε λύσεις για τη μαζική στέγαση. Οι λεγόμενες Unite d’ habitation ήταν γιγαντιαίες πολυκατοικίες 300 και πλέον μικρών διαμερισμάτων που λειτουργούσαν σαν αυτάρκεις κοινότητες συνδυάζοντας στο ίδιο κτίριο καταστήματα, παιδικούς σταθμούς και χώρους αναψυχής. Τα διαμερίσματα σε αυτές τις πολυκατοικίες είχαν τη μορφή μεζονέτας-λοφτ, με ψηλοτάβανο καθιστικό και σε επαφή με ημιυπαίθρια βεράντα. Το όψιμο έργο του χαρακτηρίζεται από γλυπτικές φόρμες εξπρεσιονιστικής, οργανικής σύλληψης. Η περίφημη Notre Dame du Haut στη Ronchamp (1951) είναι ένα ιδιόμορφο κτίριο με μια χαρακτηριστική στέγη από μπετόν που μοιάζει με το κέλυφος ενός οστράκου.

Κεντρική φωτογραφία: Μοναστήρι Δομινικανών «La Tourette», στη Γαλλία (1953-1960).

Frank Gehry

Γλυπτικές φόρμες σε κίνηση

Ο Frank Gehry είναι αδιαμφισβήτητα ο σούπερ σταρ της εξπρεσιονιστικής, οργανικής αρχιτεκτονικής. Τα κτίριά του, όπως το μουσείο Γκουγκενχάιμ στο Μπιλμπάο (1991-1997) ή το Disney Concert Hall στο Λος Αντζελες (1987-2003), αψηφούν τους νόμους της στατικής και της βαρύτητας και μοιάζουν με μοντέρνα γλυπτά που πάλλονται. Ενα κτίριο γραφείων που σχεδίασε στην Πράγα το1992 έγινε γνωστό στο ευρύ κοινό με την ονομασία "Fred & Ginger", καθώς μοιάζει να «χορεύει» όπως το διάσημο ζευγάρι του Χόλιγουντ.

Ο Frank Gehry γεννήθηκε το 1929. Σπούδασε στο University of Southern California και στη συνέχεια στο Χάρβαρντ. Αρχικά το έργο του είχε πειραματικό χαρακτήρα, με αποσπασματικά στοιχεία που θυμίζουν κολάζ. Συνδύαζε διάφορα υλικά και χρώματα, όπως μεταλλικά βιομηχανοποιημένα πάνελ με λείες επιφάνειες σοβά, με αναφορές στη μοντέρνα τέχνη και στην αισθητική του non finito (ημιτελούς). Σταδιακά, άρχισε να αποδομεί με μεγαλύτερη ελευθερία τους αρχιτεκτονικούς όγκους, διασπώντας και παραμορφώνοντάς τους. Οι όγκοι των κτιρίων του συστρέφονται, καμπυλώνουν, συμπιέζονται ή απωθούνται από αόρατες δυνάμεις θυμίζοντας αντίστοιχες εικόνες από το φυσικό κόσμο, όπως κορμούς δέντρων ή βράχους που τους σμιλεύει το κύμα και ο άνεμος.

Η αρχιτεκτονική του Frank Gehry είναι ιδιόρρυθμη, ευρηματική και απρόβλεπτη. Εντυπωσιάζει με την ένταση και την κίνηση που υποβάλλει, απελευθερώνοντας τη φαντασία μας.

Κεντρική φωτογραφία: Γερμανική τράπεζα στο Βερολίνο (1995-2001).

Mies van der Rohe

Less is more

Από τους πιο σημαντικούς αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα, ο Mies van der Rohe (1886-1969) δημιούργησε αρχέτυπες μορφές απαλλαγμένες από κάθε περιττό στοιχείο, οι οποίες καθιερώθηκαν παγκοσμίως σαν σύμβολο της μοντέρνας εποχής. Η ρήση του "Less is more", δηλαδή το "λιγότερο είναι περισσότερο", έγινε σλόγκαν σηματοδοτώντας τις μινιμαλιστικές τάσεις. Διερευνώντας τις δυνατότητες των νέων υλικών (χάλυβας, γυαλί κ.ά.), ο Mies van der Rohe κατέληξε στο σχεδιασμό κτιρίων με απλή, αυστηρή μορφή που χαρακτηρίζονται από εκλεπτυσμένες λεπτομέρειες πολυτελών υλικών (μάρμαρα, μπρούντζος κ.ά.). Καθοριστική στιγμή για το έργο του υπήρξε το περίφημο Γερμανικό Περίπτερο στη διεθνή έκθεση της Βαρκελώνης του 1929, μια εφήμερη κατασκευή στην οποία παρουσιάζονται οι συνθετικές αρχές της «ελεύθερης κάτοψης» και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του στιλ του. Το περίπτερο διαμορφώνεται πάνω σε ένα υπερυψωμένο βάθρο. Η οροφή του είναι μια ορθογώνια πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα που στηρίζεται σε μεταλλικές, επιχρωμιωμένες κολόνες. Ο χώρος ορίζεται από ελεύθερα διατεταγμένους τοίχους που έχουν επενδυθεί με πολυτελή μάρμαρα και μεγάλα υαλοστάσια. Τη σύνθεση ολοκληρώνουν δύο ορθογώνιες, ρηχές λιμνούλες.

Εχοντας διατελέσει διευθυντής της σχολής Bauhaus στην τελευταία φάση της, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Γερμανία το 1938 λόγω της ανόδου του ναζισμού και να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ. Ως διευθυντής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου ΙΙΤ στο Σικάγο, δίδαξε μια νέα μεθοδολογία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού που βασιζόταν στη χρήση ορθογωνικού κανάβου και έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην τεχνολογία. Σημαντικό έργο του είναι ο ουρανοξύστης Seagram στη Νέα Υόρκη. Πρόκειται για ένα γυάλινο κτίριο λιτής και αυστηρής ορθογωνικής μορφής, με κομψές αναλογίες και όψεις όπου τονίζονται κατακόρυφα μεταλλικά στοιχεία από μπρούντζο. Η καθαρότητα της μορφής και η λιτότητα των εκφραστικών μέσων παραπέμπουν στις διαχρονικές αξίες του κλασικισμού.

Κεντρική φωτογραφία: Ο ουρανοξύστης Seagram στη Νέα Υόρκη (1954-1958).

Mario Botta

Στιβαρή μνημειακότητα

Ο Mario Botta γεννήθηκε στην Ελβετία το 1943. Σε μικρή ηλικία μαθήτευσε σαν σχεδιαστής σε αρχιτεκτονικό γραφείο, ενώ σπούδασε στην αρχιτεκτονική σχολή της Βενετίας. Η γνωριμία του εκείνη την εποχή με τον Louis Kahm θα επηρεάσει την αρχιτεκτονική του: καθαρή, αυστηρή γεωμετρία, λιτότητα εκφραστικών μέσων, γυμνό μπετόν, συμμετρία και κυρίως έμφαση στη δομή. Απέκτησε διεθνή φήμη σχεδιάζοντας μια σειρά από μονοκατοικίες σε στοιχειώδη γεωμετρικά σχήματα όπως είναι ο κύβος και ο κύλινδρος. Χρησιμοποιώντας εμφανές τούβλο, τσιμεντόλιθο και γυμνό μπετόν δημιούργησε μνημειακές, συμπαγείς κατασκευές που θυμίζουν την αρχιτεκτονική της αρχαιότητας. Παρόλο που σε αυτά τα κτίρια τα ανοίγματα είναι λιγοστά, το φως βρίσκει διόδους για να φωτίσει τους εσωτερικούς χώρους με ένα μυστικιστικό τρόπο, όπως για παράδειγμα με skylights από την οροφή.

Η απόλυτη προσήλωση του Mario Botta στη γεωμετρία των πλατωνικών στερεών, στη γεωμετρία και στην ανάδειξη της στατικής δομής τον απομακρύνει από τις σύγχρονες τάσεις της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, μαρτυρώντας ταυτόχρονα μεγαλύτερη συγγένεια με τα ουτοπικά σχέδια του αρχιτέκτονα του 18ου αιώνα Etienne Louis Boullee. Αργότερα, ο Mario Botta εφάρμοσε τις ιδέες του σε έργα μεγάλης κλίμακας, όπως είναι το Κέντρο Βιβλίου, Εικόνας και Ηχου στη Γαλλία (1984-1988,) το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Σαν Φρανσίσκο (1989-1995), καθώς και σε εκκλησίες όπως του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, στο Mogno της Ελβετίας (1992-1998) κ.ά. Στην Ελλάδα έχει σχεδιάσει την επέκταση της Εθνικής Τράπεζας στην οδό Αιόλου (1998-2002), με το χαρακτηριστικό του στιβαρό πλάσιμο των όγκων όπου όμως το ισόγειο γίνεται ανάλαφρο αναδεικνύοντας τα αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν κατά την εκσκαφή.

Κεντρική φωτογραφία: Το «Κέντρο Βιβλίου, Εικόνας & Ηχου» στη γαλλική πόλη Βιλερμπάν (1984-1988).

Tadao Ando

Η ποιητική του μινιμαλισμού

Γεννημένος το 1941, ο Tadao Ando είναι ένας αυτοδίδακτος αρχιτέκτονας. Πριν ιδρύσει το γραφείο του στην Οσάκα της Ιαπωνίας, ταξίδεψε εκτενώς στην Αμερική, την Αφρική και την Ευρώπη γνωρίζοντας από κοντά τα σημαντικά κτίρια του μοντερνισμού.

Την αρχιτεκτονική του χαρακτηρίζουν μινιμαλιστικές κατασκευές, σε απλές γεωμετρικές φόρμες, από εμφανές οπλισμένο σκυρόδεμα τόσο στις εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων. Η τελειότητα της κατασκευής τονίζει την καθαρότητα της αυστηρής γεωμετρίας. Το φως παίζει σημαντικό ρόλο στην αρχιτεκτονική του Tadao Ando, δημιουργώντας υποβλητική ατμόσφαιρα και δίνοντας μια μεταφυσική διάσταση στα κτίρια που σχεδιάζει. Παρόλο που είναι κατασκευασμένα από μπετόν, ένα μοντέρνο τεχνοκρατικό υλικό, τα κτίρια του Tadao Ando αντλούν την έμπνευσή τους από την ιαπωνική παράδοση. Η σχέση αρχιτεκτονικής και φύσης, η ένταξη του υγρού στοιχείου στη σύνθεση είναι αξιοσημείωτα στοιχεία. Πολλά από τα κτίριά του είναι θαμμένα κάτω από το έδαφος, επιτρέποντας τη συνέχεια του φυσικού τοπίου.

Η ασκητική, μινιμαλιστική αρχιτεκτονική ασκεί μια ιδιαίτερη γοητεία στο σύγχρονο χαοτικό κόσμο, λειτουργώντας σαν αντιστάθμισμα στη θορυβώδη πολυπλοκότητα. Είναι μια αρχιτεκτονική σιωπής και αυτοσυγκέντρωσης.

Κεντρική φωτογραφία: Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Τέξας των ΗΠΑ (1997-2002).