Ενας μυστηριώδης άντρας εμφανίζεται απροσδόκητα στο δωμάτιο του νοσοκομείου όπου νοσηλεύεται η γυναίκα του, λίγες ώρες πριν πεθάνει. Η ιατροδικαστική έκθεση αφήνει υπόνοιες εγκληματικής ενέργειας. Ο γιος τους, ο Σαμ, βρίσκεται πια αντιμέτωπος με το μυστήριο της ζωής του πατέρα του που, όπως υποψιάζεται, όχι μόνο υπήρξε πράκτορας των ΗΠΑ στην Κούβα, τη Λατινική Αμερική και το Βιετνάμ, αλλά συνδέεται άμεσα και με τη δολοφονία του Τζων Φιτζέραλντ Κένεντυ. Ενα μυθιστόρημα για τον αθέατο κόσμο του αμερικανικού παρακράτους, υπογεγραμμένο από έναν δεξιοτέχνη του νουάρ, τον Τζον Σμόλενς. Ο συγγραφέας του "Αθέατου Κόσμου" μίλησε στο e-go για το βιβλίο του και για την πολιτική κατάσταση στην Αμερική του χθες και του σήμερα.

e-go: Γιατί χρησιμοποιείτε ως κεντρική ιδέα τη δολοφονία του Κένεντι; Γιατί τόσες δεκαετίες μετά ο φόνος αυτός στοιχειώνει και εμπνέει την σύγχρονη Αμερική;
Τζ. Σμ: Αν και "Ο Αθέατος Κόσμος" δεν είναι ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο, ο αφηγητής του, Σαμ Ανταμς, και εγώ έχουμε πολλά κοινά: Μεγαλώσαμε στην περιοχή της Βοστόνης και είμαστε συνομήλικοι. Για τους ανθρώπους που ενηλικιώθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '60, η δολοφονία του Κένεντι στάθηκε σημαντική επιρροή στην διαμόρφωση των πολιτικών τους συνειδήσεων. Μας έχουν στοιχειώσει λοιπόν αυτά τα χρόνια; Νομίζω πως ναι, από την άποψη ότι ποτέ δεν θα μάθουμε τι θα είχε συμβεί, αν τα πράγματα ήταν αλλιώς, αν ο Τζον και ο Ρόμπερτ Κένεντυ ζούσαν και παρέμεναν στην ενεργό πολιτική δράση. Η πολιτική δολοφονία αποτελεί πραγματικό σοκ για μία κοινωνία που αυτοπροσδιορίζεται ως κατεξοχήν δημοκρατική.
"Ο Αθέατος Κόσμος" είναι βασισμένος στις πολλές θεωρίες συνωμοσίας που έχουν διατυπωθεί σαν απάντηση για την δολοφονία του JFK. Μία από τις πιο γνωστές είναι αυτή του "ελευθέρου σκοπευτή πάνω στο λόφο". Το βιβλίο μου ασχολείται με την ιστορία της οικογένειας Αdams και με το πως αυτή χειρίστηκε την υποψία να είναι ο πατέρας/ σύζυγος ο δολοφόνος του Κένεντι, να βρίσκεται επομένως στο επίκεντρο μιας από τις πιο τραγικές στιγμές της ιστορίας.

e-go: Ο ήρωας είναι έφηβος την δεκαετία του '60. Τι σήμαινε αυτή η δεκαετία για την γενιά που τη βίωσε; Τι άφησε πίσω του ο ελεύθερος έρωτας, η πολιτιστική επανάσταση, τα ναρκωτικά, η ψυχεδέλεια, η ανάγκη για μια διαφορετική ζωή;
Τζ. Σμ: Είναι ενδιαφέρον πώς η γενιά μου -Αμερικανοί που είναι τώρα στα πενήντα τους- κατηγορεί τη δεκαετία του '60 για το σύνθημα- τρίπτυχο "σεξ, ναρκωτικά και ροκ εντ ρολ". Μολονότι όλα αυτά ήταν απλώς νεανικές εξάρσεις, πολλοί μεσήλικες Αμερικανοί θεωρούν ότι αυτή ακριβώς η ελευθεριότητα συνέβαλε στην κατάρρευση του κοινωνικού και πολιτιστικού ιστού. Ωστόσο, αναρωτιέμαι, αν τελικά είμαστε επιλεκτικοί στο τι θυμόμαστε από τη δεκαετία του '60. Αυτή η πολιτιστική επανάσταση ήταν μία απάντηση στο κατεστημένο -δεν ξεπήδησε από το πουθενά. Το κίνημα για Πολιτικά Δικαιώματα ήταν μία αντίδραση στον ρατσισμό και στο γεγονός ότι είμαστε μία κλειστή στο βάθος κοινωνία. Οι πολεμικές διαμαρτυρίες ήταν μία απάντηση στην αναποτελεσματική εξωτερική πολιτική της Αμερικής στην Νοτιοανατολική Ασία.
Πέρα όμως από αυτές τις εξάρσεις κάτι σημαντικό σημειώθηκε αυτή την ταραγμένη δεκαετία: Αποδείξαμε ότι είμαστε ένα έθνος με δημοκρατικά φρονήματα που δεν διστάζει να αντισταθεί στους ηγέτες και στις πολιτικές τους, απαιτώντας ριζικές αλλαγές. Το αντιρατσιστικό κίνημα έγραψε ιστορία όταν οι Αφροαμερικανοί δεν παραχωρούσαν τις θέσεις τους στους λευκούς στα μέσα συγκοινωνίας, ενώ οι διαδηλώσεις με σύνθημα "δεν θα πάμε στο Βιετνάμ" θα μείνουν για πάντα χαραγμένες στις μνήμες μας.

e-go: Στο βιβλίο "Ο Αθέατος Κόσμος" περιγράφετε ξεκάθαρα σχέσεις ανάμεσα στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ και τις μυστικές υπηρεσίες. Ισχύει αυτό και στους καιρούς μας, γιατί υπάρχουν αντίστοιχα δημοσιεύματα διαπλοκής των μυστικών υπηρεσιών με τους πολιτικούς με σκοπό την φίμωση των αδέσμευτων και ανεξάρτητων πολιτικών. Ποιος ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης συγκαλύπτουν ή αποκαλύπτουν;
Τζ. Σμ: Τελευταία οι μυστικές υπηρεσίες -η CIA και το FBI- ερευνώνται εξονυχιστικά από τα μέσα ενημέρωσης και από διάφορες κυβερνητικές επιτροπές για να εκτιμηθεί πώς οι υπηρεσίες αυτές αντέδρασαν στην τραγωδία της 11 Σεπτεμβρίου. Πολλοί αμερικανοί που πρόσκεινται στη συντηρητική παράταξη κατηγορούν τα μέσα ενημέρωσης για τα τωρινά προβλήματα. Ερίζουν ότι οι εφημερίδες και η τηλεόραση ελέγχονται από τους φιλελεύθερους. Αυτή η απλοϊκή προσέγγιση είναι γελοία καθώς υπάρχουν εξίσου πολλά έντυπα και από την πλευρά των συντηρητικών. Είναι σημαντικό μία χώρα να διαμορφώνει πολίτες ικανούς να δέχονται και να αξιολογούν διαφορετικές απόψεις και επιχειρήματα. Είναι ανόητο να θεωρείται εχθρός της πατρίδας αυτός που ενίσταται στις κυβερνητικές αποφάσεις. Το δικαίωμα στην αντίρρηση, στην αμφισβήτηση και στη διαμαρτυρία είναι η δύναμη της Αμερικής.
Τους τελευταίους μήνες μερικοί δημοσιογράφοι έχουν επικρίνει τα μέσα ενημέρωσης για την επιείκεια που δείχνουν στην κυβέρνηση Μπους από την 11η Σεπτεμβρίου ως τις αρχές του 2004. Νομίζω ότι έχουν δίκιο. Εφόσον η αμερικανική κυβέρνηση επέμεινε στην εισβολή στο Ιράκ, τα μέσα ενημέρωσης μπορούσαν και όφειλαν να ερευνήσουν βαθύτερα τα επιχειρήματα που διατυπώθηκαν, όπως συμβαίνει σήμερα, ένα χρόνο μετά τον πόλεμο.
Κανείς στην Αμερική μετά την 11 Σεπτεμβρίου δεν αντιτάχτηκε στην πάταξη της τρομοκρατίας. Το ερώτημα, όμως, παραμένει: Πως η Αμερική πολεμά την τρομοκρατία; Αυτό το θέμα ερευνά η αρμόδια επιτροπή που έχει συσταθεί και αυτό θα απασχολήσει τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές.

e-go: Γύρω από την δολοφονία Κένεντι και γενικότερα γύρω από την πολιτική ζωή των ΗΠΑ υπάρχουν κατά καιρούς μια σειρά από θεωρίες συνομωσίας. Πιστεύετε ότι έχουν βάση η απλά τις χρησιμοποιείτε για την πλοκή.
Τζ. Σμ: Το βιβλίο δεν έχει γραφτεί για να αναπτύξει μία από τις θεωρίες που διατυπώθηκαν γύρω από το θάνατο του JFK. Γράφοντας τον "Αθέατο Κόσμο" συνειδητοποίησα πως έχουν εκφραστεί απίστευτα πολλές και μάλιστα λεπτομερείς θεωρίες σε βιβλία, άρθρα ακόμα και σε ταινίες. Φαίνεται ότι υπάρχουν τόσα πολλά ντοκουμέντα που ο καθένας θα μπορούσε να δημιουργήσει μία καινούρια θεωρία και να τη στηρίξει με πλήθος "αποδείξεων". Ο "Αθέατος Κόσμος" αφορά στον αντίκτυπο που έχουν οι θεωρίες αυτές στον κόσμο.

e-go: Από ποιους συγγραφείς έχετε επηρεαστεί; Τι σήμαινε για σας ο όρος πολιτικό θρίλερ;
Τζ. Σμ: Θα μπορούσα να μιλώ ώρες για τους συγγραφείς που θαυμάζω. Θα αναφέρω απλώς τρεις που διάβασα όταν ήμουν νέος και θεωρώ τη δουλειά τους απόλυτα διαχρονική. Οι δύο είναι Αμερικανοί, ο John Cheever και η Carson McCullers, και ο άλλος είναι ο Γάλλος Αλμπέρ Καμύ.
Για δεκαετίες διάβαζα και ξαναδιάβαζα τα μυθιστορήματα του Cheever, γιατί εντυπωσιαζόμουν από την ακρίβεια και την κομψότητα της γραφής του. Πρωτοδιάβασα το μυθιστόρημα της Carson McCullers "The heart is a Lonely Hunter", όταν ήμουν πρωτοετής στο κολέγιο. Η McCullers, ήταν μόλις 23 ετών όταν εξέδωσε αυτό το μυθιστόρημα που περιγράφει τον αμερικανικό νότο και τις επιρροές του σε μία μικρή κοινωνία των μέσων του εικοστού αιώνα.
"Ο Ξένος" του Καμύ ήταν το πρώτο βιβλίο που με έκανε να δω τα πράγματα από μία διαφορετική οπτική γωνία. Διδάσκω αυτό το βιβλίο στους φοιτητές και παρατηρώ την οργή και την απογοήτευση τους για τον χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα- αφηγητή, έναν άνθρωπο που δεν πιστεύει σε τίποτα, δεν νοιάζεται για τίποτα. Είχα μέσα στο μυαλό μου τον "Ξένο" απ' τις πρώτες κιόλας αράδες του "Αθέατου Κόσμου".
Όσο αφορά στην έννοια του πολιτικού θρίλερ, αναφέρεται συχνά σε ιστορίες - βιβλία και ταινίες- που επικεντρώνονται στις πιο αγωνιώδεις και βίαιες όψεις του πολιτικού παιχνιδιού. Ωστόσο, όταν έγραφα τον "Αθέατο Κόσμο", δεν είχα στο μυαλό μου ότι γράφω ένα πολιτικό θρίλερ, αλλά την ιστορία μιας οικογένειας που τυχαίνει να βρίσκεται "παγιδευμένη" μέσα σε μια από τις πιο σημαντικές στιγμές της αμερικανικής πολιτικής ιστορίας. Ελπίζω ότι οι αναγνώστες θα θεωρήσουν το βιβλίο ενδιαφέρον και συναρπαστικό, πιστεύω, ωστόσο, ότι αυτό θα συμβεί σταδιακά, μέσα από την ταύτισή τους με τους πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες της ιστορίας.

e-go: Ποια η άποψη σας για την πολιτική του Μπους σήμερα στο εξωτερικό και το εσωτερικό των ΗΠΑ; Ως βετεράνος του '60 πιστεύετε ότι αναπτύσσεται ένα αντίστοιχο κίνημα, όπως αυτό ενάντια στον πόλεμο ;
Τζ. Σμ: Από την εποχή του Βιετνάμ κανένα άλλο γεγονός δεν έχει διχάσει περισσότερο την χώρα όσο ο πόλεμος του Ιράκ. Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών τον προσεχή Νοέμβριο θα καθοριστεί από ένα πολύ μικρό ποσοστό ψηφοφόρων που θα προσέλθει στις κάλπες. Δεν έχει σημασία αν πρόεδρος θα βγει ο Μπους ή ο Τζον Κέρι, αφού και στις δύο περιπτώσεις ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού λαού θα δυσαρεστηθεί. Ανεξάρτητα από το αν ο Τζον Κέρι έχει την ικανότητα να κυβερνήσει την Αμερική, είναι λυπηρό ότι πολλοί θα τον ψηφίσουν μόνο ως αντίδραση στον Μπους. Όταν οι άνθρωποι ψηφίζουν με τη λογική "οποιοσδήποτε άλλος εκτός από τον Μπους" η δημοκρατική διαδικασία υπονομεύεται.
Παρόλο που πολλοί Αμερικανοί είναι δυσαρεστημένοι με τα γεγονότα στο Ιράκ, νομίζω πως απέχουμε πολύ από ένα ειρηνικό κίνημα παρόμοιο με αυτό που διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ. Αποτέλεσμα αυτού του πολέμου ήταν ότι η Αμερική ανέπτυξε "στρατό επαγγελματιών" και συντονισμένη πολεμική στρατηγική. Είναι ενδιαφέρον ότι τελευταία πολλοί γερουσιαστές και πολιτικοί έχουν προτείνει στην κυβέρνηση να επαναθεσμοθετηθεί η υποχρεωτική στρατολόγηση. Ο στρατός κατά γενική ομολογία συρρικνώνεται και παρά την ανησυχία των πολιτικών ηγετών, θεωρώ απίθανο να επαναφέρουν μια τέτοια πολιτική καθώς κάτι τέτοιο θα προκαλούσε μαζικές αντιδράσεις. Ο σύγχρονος αμερικανικός στρατός απολαμβάνει μεγάλης υποστήριξης από το λαό, αλλά αν η κυβέρνηση καθιστούσε υποχρεωτική τη στράτευση... ίσως τότε να αναδυόταν ένα νέο κίνημα ειρήνης, ανάλογο με αυτό του Βιετνάμ.