Στο πλαίσιο του παράλληλου προγράμματος της 15ης Μπιενάλε Νέων Μεσογείου, το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης παρουσιάζει στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, στη Βίλα Καπαντζή, την ομαδική έκθεση σύγχρονης τέχνης Still Life is... still alive.
Ο εικονογραφικός τύπος της νεκρής φύσης (still-life), ένα θέμα με πλούσια εικαστική παράδοση, ποικίλες ερμηνείες και νοηματοδοτήσεις σχετικά με την επίδραση του χρόνου και του χώρου στη συμβίωση του ανθρώπου με τον υλικό πολιτισμό, αποτελεί για τους καλλιτέχνες και τους επιμελητές της έκθεσης το «επίκεντρο». Τα έργα νεκρής φύσης που παραδοσιακά αφορούσαν μόνο την τέχνη της ζωγραφικής, στην έκθεση Still Life is... still alive ξεφεύγουν από τα περιορισμένα πλαίσια του καμβά, εκτείνονται στο χώρο, δημιουργώντας εφήμερες καταστάσεις που δίνουν διέξοδο σε νέες μορφές σχέσεων. Με αυτό τον τρόπο παρουσιάζεται μια άλλη, διαφορετική εκδοχή της συμβίωσης που αποτελεί, άλλωστε, και το βασικό θέμα της 15ης Μπιενάλε Νέων της Μεσογείου.
Προεκτείνοντας τη χρήση και τους συμβολισμούς που είχε ο εικονογραφικός τύπος της νεκρής φύσης, οι οκτώ νέοι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση προτείνουν μια κοινοβιακή συνύπαρξη διαφορετικών προσώπων και αντικειμένων που διαμορφώνουν ένα διαδραστικό περιβάλλον στο πλαίσιο ενός σπιτιού, μιας οικίας, στη Βίλα Καπαντζή. Σε κάθε δωμάτιο της Βίλας - κτιρίου με πλούσια ιστορία - έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, video art, kinetic art σε μορφή installation, συνυπάρχουν στο χώρο και αφηγούνται διαφορετικές ιστορίες ανθρώπων, με αφορμή τα υλικά αντικείμενα.
Τα αντικείμενα που παρουσιάζονται μέσα από τα σύγχρονα έργα, χάνουν την υλική τους υπόσταση και μετατρέπονται σε φορείς μηνυμάτων, κουβαλούν μνήμες, ζωντανεύουν, παρέχοντας τη δυνατότητα πολλαπλών αναγνώσεων μέσα από τη διάδραση με τον κάθε θεατή. Ο άνθρωπος μέσω των αντικειμένων αυτών, συνυπάρχει, συνομιλεί και συμβιώνει με τους άλλους και γίνεται ο ίδιος συντελεστής της υπέρβασης της ματαιότητας (vanitas) του υλικού χαρακτήρα τους.
Το σύνολο της έκθεσης, έτσι, δεν λειτουργεί στατικά αλλά σχεδόν «σκηνογραφικά». Με αυτό τον τρόπο το still-life αποκτά στην παρούσα έκθεση ένα νέο χαρακτήρα και τα έργα που την αποτελούν, αποκαλύπτουν στοιχεία για τους δημιουργούς τους και λαμβάνουν συμβολικές προεκτάσεις τόσο για τους ίδιους όσο και για τους εν δυνάμει χρήστες τους.
Στο παρελθόν, από τη ρωμαϊκή εποχή μέχρι τον 15ο αιώνα, οι νεκρές φύσεις χρησιμοποιήθηκαν ως σύμβολα φιλοξενίας ή εορτασμού των εποχών και των αισθήσεων. Με την πάροδο του χρόνου οι νεκρές φύσεις μετατράπηκαν σε απόλυτα συμβολικά έργα που απέκτησαν πλούσιες προεκτάσεις, θρησκευτικές, προσωπικές, χρονικές, τοπικές κα. Συνήθως απεικόνιζαν αντικείμενα που συμβόλιζαν τη θνησιμότητα (κρανίο, κλεψύδρα, κερί, ρολόι, κόκκαλα, πεταλούδες, ζωύφια που καταστρέφουν τα φυτά), υπονοώντας τη σύντομη διάρκεια της επίγειας ζωής και αναφέρονται υπό το μότο omnia mors aequat - ο θάνατος εξισώνει τα πάντα.
Ταυτόχρονα οι νεκρές φύσεις έδιναν ένα ηθικό μήνυμα για το εφήμερο των αισθητικών απολαύσεων και ήταν συνδεδεμένες με την αντίληψη ότι τα απεικονιζόμενα αντικείμενα θα μετατρέπονταν σε πραγματικά και θα ήταν διαθέσιμα προς χρήση μετά το θάνατο του κατόχου τους. Χαρακτηριστικό στοιχείο των έργων αυτών ήταν επίσης η εκτενής χρήση της οφθαλμαπάτης - trompe l’oeil.
Αντιστρέφοντας τη σχέση ανάμεσα στο αντικείμενο και στο χρήστη, μεταφέρουμε το ενδιαφέρον στις ποικίλες σημάνσεις και νοηματοδοτήσεις που μπορεί αυτή να αποκτήσει τόσο από τους ίδιους τους καλλιτέχνες-ενοίκους του σπιτιού όσο και από τους επισκέπτες. Η έννοια της συμβίωσης αποκτάει έναν «πραγματικό» χαρακτήρα, μιας και στον ίδιο χώρο συνυπάρχουν άνθρωποι, αντικείμενα, αναμνήσεις, επισκέπτες, χρήσεις και ερμηνείες. Το παιχνίδι είναι πολλαπλό και στόχος είναι η δημιουργική αμφισβήτηση των ορίων που μπαίνουν ακόμη και από τις λέξεις. Άλλωστε όπως υποδηλώνει και ο τίτλος της έκθεσης: Η Νεκρή Φύση είναι... ακόμη ζωντανή!
INFO – έκθεση «Still Life is …still alive»:
Επιμέλεια: Στέλα Αναστασάκη, Ηρακλής Γκουντάρας, Μάρω Ψύρρα
6 Οκτωβρίου - 7 Νοεμβρίου 2011
Καλλιτέχνες: Εύα Θεοδωρίδου, Μάρκος Καρέλλας, Ελίζα Μοσχοπούλου, Κώστας Πασχαλίδης, Αιμιλία Σερδάκη, Γιώργος Στεφάνου, Βασίλης Χατζόπουλος, Γιώργος Χλωρός.
ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ
Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης
Βίλα Καπαντζή – Λεωφ. Βασ. Όλγας 108
Ταχ. Διευθ.: Τ.Θ. 50742, 54014 Θεσσαλονίκης 22
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα: κλειστά, Τρίτη: 9.00-16.00, Τετάρτη – Πέμπτη: 14.00-21.00, Παρασκευή – Σάββατο – Κυριακή: 10.00-18.00, Η έκθεση θα παραμείνει κλειστή την Τετάρτη 26 και την Παρασκευή 28η Οκτωβρίου. Η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό.
