Έρχονται ξαφνικά και αποσυντονίζουν τα πάντα. Τι είναι οι κρίσεις πανικού που πλήττουν όλο και περισσότερες γυναίκες; Υπάρχει πραγματικός τρόπος αντιμετώπισης των κρίσεων; Δύο επιστήμονες δίνουν τις απαντήσεις.
Η πραγματικότητα: υπάρχουν κάποιες στιγμές στη ζωή μας που όλοι μας θα νιώσουμε το αίσθημα του πανικού: από ένα σημαντικό διαγώνισμα, για τους πιο αγχώδεις από εμάς, μέχρι πιο τρομακτικά γεγονότα, όπως ένα ατύχημα ή ένας σεισμός!.. Όμως υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις, πολλές είναι η αλήθεια στις μέρες μας, που το αίσθημα του πανικού επαναλαμβάνεται χωρίς προφανή αιτία, εισβάλλει στην καθημερινότητά μας πληγώνοντάς τη βαθιά. Εμείς συζητήσαμε με δύο επιστήμονες, την κυρία Τζίνα Χονδρού, συμβουλευτική ψυχολόγο-σύμβουλο οικογένειας, και την κυρία Ιωάννα Αποστολοπούλου, κλινική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια. Το συμπέρασμα που βγάλαμε είναι ότι τελικά οι κρίσεις πανικού έχουν πολλά να μας πουν...
Τι ακριβώς μου συμβαίνει;
Συνήθως οι εκδηλώσεις της διαταραχής που ονομάζουμε «κρίσεις πανικού» δεν σχετίζονται άμεσα με ένα συμβάν. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν σε ανύποπτο χρόνο, κάποιες φορές μάλιστα και σε στιγμές που νιώθουμε ότι περνάμε καλά. Η ψυχική διεργασία γίνεται χωρίς να την αντιληφθούμε: εκείνη τη χρονική στιγμή επικαιροποιείται ένα απωθημένο πραγματικό γεγονός που προκαλεί μεγάλο άγχος. Κι επειδή ακριβώς δεν είναι προφανές το γεγονός αυτό σε συνειδητό επίπεδο, η αφορμή μοιάζει δυσανάλογα μικρή σε σχέση με την κρίση ή και ανύπαρκτη.
Για να αποφευχθεί η κατά μέτωπο αντιμετώπιση του ζητήματος, η οποία προφανώς μας δυσκολεύει ιδιαίτερα, μπαίνει σε εφαρμογή ασυνείδητα μια μετάθεση της κατάστασης. Έτσι εκδηλώνονται τα συμπτώματα της κρίσης πανικού. Αποτέλεσμα: το κέντρο βάρους του ενδιαφέροντός μας πέφτει στην ίαση της σωματικής μας υπόστασης, ματαιώνοντας, για την ώρα τουλάχιστον, το τραυματικό ζήτημα που στέλνει το σήμα, είτε γιατί δεν θεωρούμε δυνατή την επίλυσή του είτε γιατί η επίλυσή του θα έχει, ή νομίζουμε ότι θα έχει, τρομακτικό κόστος.
Κάποιος να με βοηθήσει
«Είναι πολλά τα συμπτώματα που μπορεί να αναπτύξει κανείς σε μια κρίση πανικού. Το πιο τρομακτικό είναι το αίσθημα επικείμενου θανάτου», τονίζει η κ. Αποστολοπούλου. «Σε πιο βαριές περιπτώσεις έχουμε δυο από τα πιο εντυπωσιακά συμπτώματα: της αποπροσωποποίησης, που μπορεί να μην καταλαβαίνει κάποιος ποιος είναι, και της αποπραγματοποίησης, δηλαδή να μην αντιλαμβάνεται-αναγνωρίζει το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκεται».
Άγχος ναι, αλλά στον υπερθετικό βαθμό
«Στην ουσία πρόκειται για συμπτώματα άγχους τα οποία είναι πολύ πιο έντονα από τις κλασικές περιπτώσεις άγχους που βιώνουμε καθημερινά», παρατηρεί η κ. Χονδρού.
«Αρχικά το συσχετίζουμε με οργανικό πρόβλημα και συνήθως τρέχουμε στο γιατρό για να βεβαιωθούμε ότι όλα πάνε καλά. Και αν επαναλαμβάνονται οι κρίσεις χωρίς να υπάρχει άλλου είδους στήριξη, είναι πιθανόν να τρέχουμε κάθε τρεις και λίγο στο γιατρό, απλώς για να ακούσουμε ότι είμαστε καλά. Από την άλλη, όταν οι παθολόγοι δεν ανακαλύπτουν κάτι σωματικό και λένε το συνηθισμένο "δεν έχεις τίποτα, είναι νεύρα, έχεις άγχος", μπορεί να σου δημιουργήσουν περισσότερο άγχος, γιατί αμέσως σκέφτεσαι ότι αυτό είναι κάτι που θα επαναληφθεί, κάτι που δεν ελέγχεται μέσω των ιατρικών παρεμβάσεων».
Τα αγχολυτικά αποτελούν μια ψευδαίσθηση
«Η συνταγογράφηση αγχολυτικών "παγώνει" προσωρινά το πρόβλημα. Ο "ασθενής" θεωρεί ότι είναι μια συμπεριφορά ασφαλείας, ενώ στην πραγματικότητα χρειάζεται να βρει κανείς την αιτία και πώς μπορεί να το διαχειριστεί καλύτερα», προσθέτει η κ. Χονδρού. «Για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων η ψυχολογική σύνδεση είναι δύσκολη, ακριβώς γιατί λείπει μια διαρθρωμένη ψυχολογική σκέψη. Δεν μπορούν να συνδέσουν, π.χ., το γεγονός ότι σήμερα πονά το στομάχι, γιατί χθες είχα μια πολύ δύσκολη μέρα στη δουλειά και έχω κάνει σωματοποίηση. Ως επί το πλείστον στη σωματοποίηση δεν υπάρχει ψυχολογική σκέψη, ακριβώς γιατί το σύμπτωμα συμβολίζεται αυτόματα στο σώμα», συμπληρώνει η κ. Αποστολοπούλου.
Φοβάμαι ότι θα γίνω ρεζίλι
Οι συνέπειες επαναλαμβανόμενων κρίσεων πανικού είναι κατά κανόνα οδυνηρές για την κοινωνική υπόσταση αλλά και για την αυτοεκτίμηση του ατόμου. Η αίσθηση αδυναμίας και απώλειας του ελέγχου, η αίσθηση ότι θα ρεζιλευτεί αν εκτεθεί στα μάτια των άλλων, αλλά και οι άλλοι ως απειλή οδηγούν στην αγοραφοβία και την απομόνωση. Είναι πολύ συχνό φαινόμενο ο συνδυασμός κρίσεων πανικού με αγοραφοβία. Το άτομο νιώθει προστατευμένο στο χώρο του, κλείνεται στον εαυτό του και αποκόβεται από ευχάριστες καθημερινές καταστάσεις, που πριν ήταν πολύ εύκολο να τις πραγματοποιήσει.
Μήπως αναγνωρίζεις τον... εαυτό σου;
Δυο είναι τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά προσωπικότητας των ανθρώπων που υποφέρουν από κρίσεις πανικού:
1. Ο αρνητικός τρόπος σκέψης και αντίδρασης απέναντι στα γεγονότα και
2. Η έλλειψη ικανότητας διεκδικητικότητας, τουλάχιστον σε έναν κρίσιμο τομέα της ζωής τους, λέει η κ. Χονδρού. Είναι το παιδικό κομμάτι του εαυτού που παθαίνει τις κρίσεις, αυτό που δεν έχει αυτονομηθεί ακόμα, δεν έχει μάθει να στέκεται μόνο του.
«Όμως οι κρίσεις είναι συχνές και σε προσωπικότητες που έχουν αγχώδεις διαταραχές, που λειτουργούν στην πίεση με τελειοθηρικό τρόπο, που έχουν αίσθηση ευπάθειας, νιώθουν ευάλωτες και ότι θα πάθουν κάτι κακό και το κακό αυτό θα κλιμακωθεί. Συχνά είναι κι ένας συνδυασμός περιβάλλοντος, κληρονομικότητας, γιατί όταν ψάχνουμε το γονεϊκό ιστορικό, βλέπουμε σε πολλές περιπτώσεις ότι είτε ο ένας είτε και οι δυο γονείς λειτουργούν με άγχος και διαταραχές που είναι συμπτώματα άγχους και πανικού», προσθέτει η κ. Αποστολοπούλου.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση
«Συνήθως οι άνθρωποι που φτάνουν στο γραφείο του ψυχολόγου έχουν ως κύριο αίτημα να εξαφανιστούν τα συμπτώματα», υπογραμμίζει η κ. Χονδρού. «Σε αυτό μπορεί να βοηθήσει το συμπεριφοριστικό-γνωσιακό μοντέλο θεραπείας με τις τεχνικές του:
Ας υπενθυμίσουμε ότι η φαρμακοθεραπεία δεν αρκεί από μόνη της για να δοθεί μια ικανοποιητική λύση στο πρόβλημα. Οι "πρώτες βοήθειες" που δίνονται αρχικά είναι πολύ σημαντικές. Βοηθούν πολύ στην περίπτωση που νιώθεις να έρχεται μια κρίση πανικού. Αυτό όμως που δεν φεύγει, ακόμα κι αν αποφύγεις την επερχόμενη κρίση, είναι ο φόβος ότι θα ξανασυμβεί. Το σημαντικό για την πλήρη εξαφάνιση των συμπτωμάτων είναι να βρεις την αιτία που τα προκαλεί, να αλλάξεις στάση απέναντι στα στρεσογόνα γεγονότα, να τα επεξεργαστείς».
Άραγε έχω τη διαταραχή; Κάνε το τεστ
Σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό (DSM-IV), η προσβολή πανικού ορίζεται ως: Μια διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά τη διάρκεια της οποίας τέσσερα (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα εμφανίστηκαν αιφνίδια και έφτασαν σε κορύφωση σε διάστημα δέκα λεπτών της ώρας:
1. Αίσθημα παλμών, δυνατοί χτύποι της καρδιάς ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού.
2. Εφίδρωση.
3. Τρέμουλο ή έντονος τρόμος
4. Αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας.
5. Αίσθημα πνιγμού.
6. Πόνος ή δυσφορία στο στήθος.
7. Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση.
8. Αίσθημα ζάλης, αστάθειας, κενού στο κεφάλι.
9. Αποπραγματοποίηση ή αποπροσωποίηση.
10. Φόβος απώλειας του ελέγχου ή απώλειας του λογικού.
11. Φόβος επικείμενου θανάτου
12. Παραισθήσεις (μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα).
13. Ρίγη ή εξάψεις ζέστης.
Αν όλα ή κάποια από αυτά μας συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα και απρόσμενα σε διάστημα που υπερβαίνει χρονικά τον ένα μήνα, τότε έχουμε διαταραχή πανικού.
Συμπέρασμα:
Ρόλο-κλειδί στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού παίζουν η έγκαιρη διάγνωση, η σωστή πληροφόρηση και κατεύθυνση για θεραπεία. Σε διάφορες μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι η πιο αποτελεσματική θεραπεία στις κρίσεις πανικού είναι η γνωσιακή, κυρίως ως προς τη λύση των συμπτωμάτων. Για να μπορέσει και πάλι ο άνθρωπος να νιώσει καλά και να ζήσει ισορροπημένα την καθημερινότητά του. Κι αν το επιθυμεί, σε ένα δεύτερο χρόνο, να κάνει βαθύτερη θεραπεία, για να βρει τη ρίζα του ζητήματος και να καταλάβει καλύτερα τι συμβαίνει.
Από την ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ
