Μια γλυκόπικρη νοσταλγία

«Στη ζωή, η αλλαγή είναι η προεπιλογή, όχι η εξαίρεση» γράφει στο The Conversation η Krystine Batcho, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Le Moyne College. «Ο μετασχηματισμός μπαίνει σε κάθε πτυχή του κόσμου μας, από τη φυσική ανάπτυξη μέχρι την επιστημονική πρόοδο. Η καινοτομία, εν τω μεταξύ, είναι ένα αντίδοτο στην πλήξη, τη στασιμότητα και τον κορεσμό».

Παρόλα αυτά, οι άνθρωποι επιθυμούν τη σταθερότητα. Η αλλαγή μπορεί να απειλήσει την ευημερία, ειδικά όταν απαιτεί ένα νέο σύνολο δεξιοτήτων για την κάλυψη νέων αιτημάτων.

Το άγχος μπορεί να συνοδεύει απροσδόκητες ή ακραίες αλλαγές, καθώς η ικανότητά μας να ελέγξουμε τις καταστάσεις, εξαρτάται από έναν λογικό βαθμό προβλεψιμότητας. (Φαντάσου να μην γνωρίζεις εάν μια πέτρα θα πέσει ή θα ανέβει, όταν την αφήσεις από ένα ύψος).

Διάβασε επίσης: Δεν τσακώνομαι ποτέ με τον σύντροφό μου. Έχω την τέλεια σχέση ή... πρόβλημα μεγάλο;

Η νοσταλγία είναι μια γλυκόπικρη λαχτάρα για το παρελθόν. Είναι γλυκιά γιατί μας επιτρέπει να ξαναζούμε στιγμιαία καλές στιγμές. Είναι πικρή γιατί αναγνωρίζουμε ότι οι εποχές αυτές δεν μπορούν ποτέ να επιστρέψουν. Η λαχτάρα για το δικό μας παρελθόν αναφέρεται ως προσωπική νοσταλγία και η λαχτάρα για μια μακρινή εποχή ονομάζεται ιστορική νοσταλγία, σημειώνει η Batcho.

Παρόλο που η νοσταλγία είναι καθολική, η έρευνα έχει δείξει ότι μια νοσταλγική λαχτάρα για το παρελθόν είναι ιδιαίτερα πιθανό να συμβεί σε περιόδους μετάβασης, όπως αυτή της ωρίμανσης προς την ενηλικίωση ή της γήρανσης μέχρι τη συνταξιοδότηση.

Μια σταθεροποιητική δύναμη

Αντιμετωπίζοντας μια ασταθή κατάσταση, το μυαλό μας θα αναζητήσει τις θετικές αναμνήσεις μας από το παρελθόν, που τείνουν να είναι πιο αποκρυσταλλωμένες από τις αρνητικές ή ουδέτερες.

«Στο παρελθόν, οι θεωρητικοί θεωρούσαν τη νοσταλγία ως κακό πράγμα - μια υποχώρηση ενόψει της αβεβαιότητας, του άγχους ή της δυστυχίας» σημειώνει η Batcho.

Το 1985, ο θεωρητικός της ψυχανάλυσης Roderick Peters περιέγραφε την ακραία νοσταλγία ως εξουθενωτική, κάτι που «παραμένει και παρεμποδίζει εντελώς τις προσπάθειες του ατόμου να αντιμετωπίσει τις παρούσες συνθήκες».

«Αλλά η σύγχρονη έρευνα, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μου, έρχεται σε αντίθεση με αυτήν τη δυσπροσαρμοστική άποψη» αναφέρει στο άρθρο της η Batcho.

Αυτό το διάβασες; Έρευνα: Οι 10 λόγοι για τους οποίους χωρίζει μια γυναίκα

Μια μελέτη του 2015 έδειξε ότι η νοσταλγική ανάμνηση μπορεί να αποτελέσει σταθεροποιητική δύναμη. Μπορεί να ενισχύσει την αίσθηση της προσωπικής μας συνέχειας, υπενθυμίζοντας μας ότι έχουμε ένα απόθεμα ισχυρών αναμνήσεων που είναι βαθιά αλληλένδετες με την ταυτότητά μας. Η γυναίκα που άκουσε τις ιστορίες του παππού της ως μικρό κορίτσι, έπαιξε σχολικό βόλεϊ και έκανε παρέες με φίλους στο γυμνάσιο είναι ακόμα το ίδιο πρόσωπο σήμερα.

«Η έρευνα που διεξήγαγα από το 1998 έδειξε ότι οι νοσταλγικές μνήμες τείνουν να επικεντρώνονται στις σχέσεις μας, που μπορούν να μας καταπραΰνουν κατά τη διάρκεια αγχωτικών ή δύσκολων περιόδων» αναφέρει η Batcho. «Παρόλο που έχουμε γίνει ανεξάρτητες και ώριμες (ίσως και λίγο κορεσμένες), είμαστε ακόμα το παιδί των γονιών μας, η αδελφή του αδελφού μας και το άτομο που εμπιστεύται ο εραστής μας».

«Κατά την ανάπτυξη μιας αναδρομικής έρευνας των εμπειριών από την παιδική ηλικία, διαπίστωσα ότι η ανάμνηση ότι βιώσαμε την άνευ όρων αγάπη, όπως τα παιδιά, μπορεί να μας καθησυχάσει στο παρόν - ειδικά κατά τη διάρκεια των χρόνων που δοκιμαζόμαστε». Αυτές οι μνήμες μπορούν να τροφοδοτήσουν το θάρρος για να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας, να πάρουμε λογικά ρίσκα και να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις. Αντί να μας παγιδεύει στο παρελθόν, η νοσταλγία μπορεί να μας απελευθερώσει από τις αντιξοότητες προάγοντας την προσωπική ανάπτυξη.

«Οι μελέτες μου έχουν επίσης δείξει ότι τα άτομα με μεγαλύτερη τάση για νοσταλγία είναι πιο ικανά να αντιμετωπίσουν τις αντιξοότητες και είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν συναισθηματική υποστήριξη, συμβουλές και πρακτική βοήθεια από άλλους» γράφει στο The Conversation η Krystine Batcho. Είναι επίσης πιο πιθανό να αποφύγουν περισπασμούς που τους εμποδίζουν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους και να επιλύσουν τα προβλήματα τους.

Διάβασε επίσης: Μόλις χώρισες; Τα 4 σημάδια που σε βοηθούν να καταλάβεις ότι είσαι έτοιμη για νέα σχέση

Η "αξία" της νοσταλγίας αλλά και μια λεπτή γραμμή

Αλλά παρά τα οφέλη της, η νοσταλγία μπορεί επίσης να μας αποπλανήσει και να υποχωρήσουμε σε μια παρελθοντολογία.

Η επιθυμία να ξεφύγεις στον φανταστικό, εξιδανικευμένο κόσμο μιας προηγούμενης εποχής - ακόμα και μια εποχή στην οποία δεν ήσουν καν ζωντανή- αντιπροσωπεύει ένα διαφορετικό, ανεξάρτητο είδος νοσταλγίας, που ονομάζεται ιστορική νοσταλγία.

Η ιστορική νοσταλγία είναι συχνά ταυτόχρονη με μια βαθιά δυσαρέσκεια με το παρόν και μια προτίμηση για τον τρόπο που τα πράγματα ήταν, πολύ καιρό πριν. Σε αντίθεση με την προσωπική νοσταλγία, κάποιος που βιώνει την ιστορική νοσταλγία μπορεί να έχει μια πιο κυνική προοπτική του κόσμου, μια εικόνα που χρωματίζεται από πόνο, τραύμα, λύπη ή αντίξοες παιδικές εμπειρίες.

«Παρ 'όλα αυτά, από την άποψη της θεραπείας, οι αναφορές δείχνουν ότι η προσωπική νοσταλγία μπορεί να χρησιμοποιηθεί θεραπευτικά για να βοηθήσει τα άτομα να ξεπεράσουν το τραύμα μετά τη βία, την εξορία ή την απώλεια» σημειώνει η Batcho . Ταυτόχρονα, κάποιος που έχει υποστεί τραύμα, χωρίς κατάλληλη θεραπεία, θα μπορούσε να ενταχθεί σε μια κακοήθη μορφή νοσταλγίας η οποία οδηγεί σε μια διαρκή επιθυμία να επιστρέψει στο παρελθόν.

Συμπερασματικά, όταν επικεντρωνόμαστε στις δικές μας εμπειρίες ζωής - επιστρέφοντας στο απόθεμα μας από ευχάριστες αναμνήσεις - η νοσταλγία είναι ένα χρήσιμο εργαλείο. Είναι ένας τρόπος να αξιοποιήσεις το παρελθόν εσωτερικά για να υπομείνεις την αλλαγή - και να δημιουργήσεις ελπίδα για το μέλλον.