Βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία είναι μερικά από τα διατροφικά στοιχεία που πρέπει απαραιτήτως να προσλαμβάνεις καθημερινά σε επαρκείς ποσότητες, αφού τα περισσότερα από αυτά, π.χ. οι υδατοδιαλυτές βιταμίνες, δεν αποθηκεύονται στον οργανισμό. Ακόμα όμως κι εάν ακολουθείς μια προσεγμένη διατροφή, μπορεί σε κάποιες φάσεις της ζωής σου και για διάφορους λόγους, π.χ. εξαιτίας μιας πολυήμερης φαρμακευτικής αγωγής, να μην καλύπτεις επαρκώς τις ποσότητες που χρειάζεσαι. Η ποσοτικά ανεπαρκής παρουσία («ένδεια») ενός ή περισσοτέρων διατροφικών στοιχείων μέσα στον οργανισμό έχει ως συνέπεια την εμφάνιση διαφόρων δυσλειτουργιών. Εάν οι διατροφικές ελλείψεις δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως είναι πολύ πιθανό να αυξήσουν την επιρρέπεια σε ορισμένες ασθένειες.

Ποια άτομα κινδυνεύουν περισσότερο;

Άτομα που λαμβάνουν μεγάλες δόσεις φαρμάκων ή περισσότερα του ενός φαρμακευτικά σκευάσματα ημερησίως και για μεγάλο χρονικό διάστημα, διατρέχουν πιο αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν ελλείψεις διατροφικών στοιχείων, ιδίως δε όταν δεν διατρέφονται καλά, π.χ. υπερκαταναλώνουν έτοιμα γεύματα και βιομηχανοποιημένα τρόφιμα, καπνίζουν, πίνουν αλκοόλ, ζουν σε μολυσμένο περιβάλλον, γυμνάζονται έντονα, είναι προχωρημένης ηλικίας ή/και χρονίως πάσχοντα από διάφορες ασθένειες. Αυξημένο, επίσης, κίνδυνο διατροφικών ελλείψεων διατρέχουν οι γυναίκες με μεγάλη απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση τους, καθώς και τα άτομα που ενώ λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή ακολουθούν ειδικού τύπου στερητικές διατροφές, όπως π.χ. υψηλών πρωτεϊνών, αποκλειστικής φυτοφαγίας, «αποτοξίνωσης», αδυνατίσματος, χωρίς παρακολούθηση από διαιτολόγο.

Ποιος είναι ο ρόλος των φαρμάκων;

Οι δραστικές ουσίες αρκετών φαρμάκων επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τα επίπεδα διαφόρων διατροφικών στοιχείων στον οργανισμό και μπορεί να δημιουργήσουν έλλειψη σε μερικά από αυτά. Tα περισσότερα αντιβιοτικά π.χ., καταστρέφουν ωφέλιμα βακτήρια (προβιοτικά) του γαστρεντερικού συστήματος, τα οποία συμβάλλουν στην καλύτερη απορρόφηση πολλών βιταμινών και μετάλλων, ενώ τα διουρητικά φάρμακα αυξάνουν την απώλεια ηλεκτρολυτών λόγω της έντονης διούρησης που προκαλούν.

Πώς θα μειώσω τους κινδύνους;

Είναι άκρως σημαντικό να αναγνωρίζεις και να εντοπίζεις εγκαίρως οποιαδήποτε πιθανή διατροφική έλλειψη ή αυξημένη ανάγκη και να την αντιμετωπίζεις με τις κατάλληλες επιλογές τροφίμων και, εάν αυτό δεν είναι εφικτό στον επιθυμητό βαθμό ή από μόνο του επαρκές, με τη λήψη των αντιστοίχων συμπληρωμάτων διατροφής.

• Πριν πάρεις κάποιο φάρμακο χωρίς ιατρική συμβουλή, π.χ. ένα παυσίπονο ή άλλο μη συνταγογραφούμενο σκεύασμα, συμβουλεύσου το φαρμακοποιό σου και διάβασε προσεκτικά τις οδηγίες χρήσης του.
• Μελέτησε ξανά το φυλλάδιο με τις οδηγίες του φαρμάκου. Βεβαιώσου ότι λαμβάνεις το φάρμακό σου όπως ακριβώς υποδεικνύεται, εκτός κι εάν υπάρχει διαφορετική ιατρική συμβουλή.
• Μίλησε με το γιατρό, το φαρμακοποιό ή/και το διαιτολόγο σου σχετικά με τη φαρμακευτική σου αγωγή και τις διατροφικές σου συνήθειες. Ενημέρωσέ τους σχετικά με οτιδήποτε άλλο λαμβάνεις επιπλέον, π.χ. άλλα φάρμακα, ομοιοπαθητικά σκευάσματα, βότανα, συμπληρώματα, προϊόντα ειδικής διατροφής.
• Προσπάθησε να βελτιώσεις ποιοτικά τη διατροφή σου και να τρως ποικιλία διαφορετικών τροφίμων, δίνοντας μια κάπως μεγαλύτερη έμφαση στα τρόφιμα που περιέχουν περισσότερα διατροφικά στοιχεία από αυτά που έχεις πιθανώς μεγαλύτερη ανάγκη. Προσπάθησε να συντηρείς και να μαγειρεύεις τα τρόφιμα με μεθόδους που περιορίζουν την απώλεια διατροφικών στοιχείων αλλά και να τα συνδυάζεις με τρόπους που αυξάνουν ή τουλάχιστον δεν μειώνουν την απορρόφησή τους από τον οργανισμό.
• Να πίνεις αρκετό νερό, χωρίς όμως υπερβολές, καθότι η υπερβολική πρόσληψη υγρών μπορεί να αυξήσει τη διούρηση πέραν του επιθυμητού, επομένως και την αποβολή βιταμινών, ηλεκτρολυτών κ.ά. Περιόρισε την πρόσληψη καφεΐνης από όλες τις πιθανές πηγές.
• Επισκέψου ξανά το γιατρό σου αν η θεραπευτική αγωγή δεν φαίνεται να αποδίδει τα αναμενόμενα εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, αν η κατάστασή σου χειροτερεύει και, γενικά, εάν νιώθεις ότι κάτι δεν πάει καλά.

Οι βιταμίνες στο… πιάτο σου!

Οι βασικές πηγές των κυριότερων διατροφικών στοιχείων που μπορεί να έχεις μεγαλύτερη ανάγκη κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής σου αγωγής αλλά και για αρκετό καιρό μετά από αυτήν.

Βιταμίνη Α: Βούτυρο, μαργαρίνη, γαλακτοκομικά πλήρη σε λίπος ή ημιάπαχα, συκώτι, κρόκοι αβγών, ψάρια, θαλασσινά. Ανευρίσκεται επίσης με τη μορφή β-καροτίνης –η οποία μετατρέπεται στον οργανισμό σε βιταμίνη Α– σε καρότα, πράσινα λαχανικά, εσπεριδοειδή.

Βιταμίνη Β1: Χοιρινό, όσπρια, δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηροί καρποί. Η μεγάλη κατανάλωση υδατανθράκων, η λήψη αλκοόλ και η έντονη άσκηση αυξάνουν τις ανάγκες σε βιταμίνη Β1 και επιτείνουν τυχόν ελλείψεις της.

Βιταμίνη Β2: Γαλακτοκομικά, κόκκινο κρέας, πουλερικά, δημητριακά και ψωμί ολικής αλέσεως, πράσινα λαχανικά, μπρόκολο, σπανάκι, σπαράγγια. Μεγαλύτερη πρόσληψή της απαιτείται σε διατροφή υψηλή σε θερμίδες, αυξημένες ανάγκες σε φώσφορο, σε έντονη άσκηση και σε άτομα με πολύ άγχος.

Βιταμίνη Β3: Κόκκινο κρέας, αβγά, πουλερικά, ψάρια, όσπρια, φιστίκια, αβοκάντο. Καταστρέφεται από την έκθεση των τροφίμων στο νερό και στον ήλιο.

Βιταμίνη Β5: Κόκκινο κρέας, πουλερικά, αβγά, ψάρια, δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια, γάλα. Αθλητές, άτομα με χειρωνακτική εργασία ή σε έντονο στρες τη χρειάζονται σε κάπως μεγαλύτερες ποσότητες.

Βιταμίνη Β6: Ψάρια, πουλερικά, συκώτι, χοιρινό, αβγά, όσπρια, δημητριακά με το φλοιό τους, μπανάνα. Πάνω από 40 συνήθη φάρμακα, π.χ. αναλγητικά, ηρεμιστικά, αντισυλληπτικά, επηρεάζουν το μεταβολισμό και τη βιοδιαθεσιμότητά της.

Βιοτίνη: Κρόκοι αβγών, αλεύρι σόγιας, δημητριακά, όσπρια. Καθίσταται ανενεργή από την ταυτόχρονη πρόσληψη ή παρουσία αβιδίνης, μιας πρωτεΐνης που βρίσκεται στο άβραστο ασπράδι του αβγού.

Φολικό οξύ: Σκούρα λαχανικά, φυλλώδη λαχανικά, όσπρια, φρούτα (ιδίως εσπεριδοειδή), αβοκάντο, καρύδια, φιστίκια. Η υπερβολική πρόσληψη φολικού οξέος μπορεί να «σκεπάζει» τα συμπτώματα έλλειψης βιταμίνης Β12.

Βιταμίνη Β12: Κόκκινο κρέας, γαλακτοκομικά, αβγά, πουλερικά, ψάρια, στρείδια, σαλιγκάρια, μανιτάρια, φύκια. Με εξαίρεση τους αποκλειστικά χορτοφάγους, η τυχόν έλλειψή της οφείλεται σχεδόν πάντα σε ελλιπή απορρόφηση κι όχι σε ανεπαρκή πρόσληψή της.

Ινοστιτόλη και χολίνη: Όσπρια (λεκιθίνη), συκώτι, κρόκοι αβγών, δημητριακά. Οι ουσίες αυτές μπορούν να συντεθούν και από τον οργανισμό μας.

Βιταμίνη C: Πιπεριές (ιδίως οι κόκκινες), ακτινίδιο, πορτοκάλι, λεμόνι, μανταρίνια, ανανάς φρέσκος, μούρα, ντομάτα, μπρόκολο και γενικά σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Καταστρέφεται με την επαφή των τροφίμων με το οξυγόνο και το νερό (π.χ. βράσιμο) και επίσης με την παρατεταμένη αποθήκευση και το κονσερβάρισμά τους.

Βιταμίνη D: Ιχθυέλαια και γενικά στα λίπη των ψαριών, θαλασσινά, πλήρη ή/και εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά, κρόκοι αβγών, βούτυρο, μαργαρίνη. Η έκθεση στο ηλιακό φως βοηθά στο σχηματισμό της βιταμίνης D από τον οργανισμό.

Βιταμίνη Ε: Φύτρο σταριού, φυτικά έλαια, μαργαρίνη, καρύδια, αμύγδαλα, σπόροι, σκούρα πράσινα λαχανικά, φυλλώδη λαχανικά, αδρά επεξεργασμένα προϊόντα δημητριακών. Όπως και όλες οι υπόλοιπες λιποδιαλυτές βιταμίνες (Α, D, K), η βιταμίνη Ε αποθηκεύεται στον οργανισμό, οπότε δεν πρέπει να υπερβάλεις στην πρόσληψή της.

Βιταμίνη Κ: Χόρτα και πράσινα λαχανικά, όπως αντίδια, σπανάκι, μπρόκολο, κουνουπίδι, σπαράγγια, λάχανο κ.ά., πράσινα φασόλια σόγιας (edamame), πράσινο τσάι, κόκκινο κρέας, συκώτι. Αν λαμβάνεις αντιπηκτική αγωγή, π.χ. με βαρφαρίνη, πρέπει να ελέγχεις και να διατηρείς σταθερή την πρόσληψή της.

Ασβέστιο: Γαλακτοκομικά (γάλα, τυρί, γιαούρτι, ξινόγαλα κ.ά.), ψάρια που τρώγονται με τα κόκαλα, π.χ. σαρδέλες, καρύδια, σκουρόχρωμα λαχανικά. Τα πλούσια σε ασβέστιο τρόφιμα, π.χ. γιαούρτι, πρέπει να καταναλώνονται τουλάχιστον μία ώρα πριν ή τουλάχιστον δύο ώρες μετά τη λήψη αντιβιοτικών, όπως οι τετρακυκλίνες, καθώς το ασβέστιο μπορεί να εμποδίσει την απορρόφησή τους.

Κάλιο: Φρέσκα και ξερά φρούτα, ιδίως σε μπανάνα, πορτοκάλι, λαχανικά όπως λάχανο και καρότα, ψάρια, θαλασσινά, μανιτάρια, γλυκοπατάτα, πατάτα. Η σοβαρή έλλειψη καλίου (υποκαλιαιμία) προκαλεί καρδιακές ανωμαλίες, οι οποίες μπορεί να καταλήξουν ακόμα και στο θάνατο.

Μαγνήσιο: Πράσινα λαχανικά, όσπρια, καρύδια, δημητριακά ολικής αλέσεως, αβοκάντο, μπανάνα, γαλακτοκομικά, σαλιγκάρια, ηλιόσποροι, σαλιγκάρια, ξηροί καρποί, ρύζι, σπανάκι, μανιτάρια, σοκολάτα. Το μαγνήσιο καταστρέφεται με την υπερβολική επεξεργασία των τροφίμων και το μαγείρεμά τους σε υψηλές θερμοκρασίες.

Σελήνιο: Σουσάμι, σπόροι που φυτρώνουν στο έδαφος, σκόρδο, κρεμμύδια, μανιτάρια, κρόκος αβγού, θαλασσινά, κόκκινο κρέας. Η ανεπάρκεια ή η έλλειψη σεληνίου αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης αρθρίτιδας, επιπλοκών από διαβήτη, καρδιαγγειακών νοσημάτων και διαφόρων τύπων καρκίνου.

Σίδηρος: Συκώτι, κόκκινο κρέας, φακές, ρεβίθια, σαρδέλες, στρείδια, μαϊντανός, κρόκοι αβγών, κοτόπουλο, ξηροί καρποί και σπόροι, ξερά φρούτα, σκούρα πράσινα λαχανικά. Η κάπως πιο αυξημένη πρόσληψη βιταμίνης C βοηθά στην καλύτερη αφομοίωσή του.

Φώσφορος: Γαλακτοκομικά, κόκκινο κρέας, ψάρι, πουλερικά, δημητριακά, όσπρια, ξηροί καρποί. Με τη συνήθη διατροφή σπανίως παρατηρούνται ελλείψεις.

Χαλκός: Κόκκινο κρέας, όστρακα, όσπρια, καρύδια, δημητριακά ολικής αλέσεως. Η μακροχρόνια μεγάλη πρόσληψη βιταμίνης C (πάνω από 650 mg ημερησίως) μειώνει την ποσότητα χαλκοπλασμίνης στον ορό και μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη χαλκού.

Χρώμιο: Μοσχαρίσιο συκώτι, θυμάρι, σιτάρι, καλαμποκέλαιο, λαχανικά, φρούτα, μέλι, κοτόπουλο, βούτυρο, μαϊντανός, τυρί. Σε υπερβολική πρόσληψη είναι πολύ τοξικό.

Ψευδάργυρος: Κρέας (κυρίως μοσχαρίσιο), ψάρια, θαλασσινά, αβγά, γαλακτοκομικά, σουσάμι, ταχίνι. Τρόφιμα πλούσια σε φυτικά οξέα, φυτικές ίνες, φώσφορο, ασβέστιο ή/και σίδηρο επηρεάζουν αρνητικά την απορρόφησή του.

Προβιοτικά: Κεφίρ, ξινόγαλα, παραδοσιακά γιαούρτια, τυριά, π.χ. μπάντζος, ανεβατό, τελεμές, τουρσί και γενικά σε τρόφιμα που υφίστανται ζύμωση. Οι πρεβιοτικές ίνες, που υπάρχουν σε αρκετά δημητριακά, φρούτα και λαχανικά, ευνοούν τον πολλαπλασιασμό των προβιοτικών στο παχύ έντερο.

Καρνιτίνη: Αιγοπρόβεια κρέατα. Ο οργανισμός μπορεί να τη συνθέσει μόνος του εάν υπάρχει επαρκής πρόσληψη μεθειονίνης, λυσίνης και βιταμίνης C.

Συνένζυμο Q-10: Σόγια, σαρδέλες, σκουμπρί, μοσχάρι, βρόμη, κοτόπουλο. Παράγεται από τον οργανισμό, ωστόσο η βιοσύνθεσή του μειώνεται προοδευτικά μετά την ηλικία των 20 ετών.

*Οι παρεχόμενες πληροφορίες είναι καθαρά ενημερωτικές και δεν υποκαθιστούν τις εξατομικευμένες συμβουλές του γιατρού, του φαρμακοποιού ή του διαιτολόγου σου.

AΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ