Από την ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ
Το παιδί σας το λατρεύετε, όμως αγαπάτε αυτό που πραγματικά είναι και μπορεί να γίνει ή αυτό που θα θέλατε να είναι και να γίνει; Ας δούμε πώς οι ασυνείδητες προβολές και επιθυμίες μας προς τα παιδιά μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη αλλά και την ψυχολογία τους.
Ο κ. Χρήστος Ζερβής, ψυχίατρος, παιδοψυχίατρος-ψυχαναλυτής, δ/ντής στο Τμήμα Ψυχιατρικής Εφήβων και Νέων στο Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς», μας δείχνει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε.
Ο γονιός καθοδηγεί, δεν επιβάλλει
«Υπάρχει ένας λεπτός χώρος μέσα στον οποίο πρέπει να κινηθούν οι γονείς. Στην αρχή της ζωής του παιδιού πρέπει να είναι απόλυτα παρόντες, να δίνουν ένα νόημα στα πρώτα χρόνια του. Είναι αυτοί που καθορίζουν το πλαίσιο για να χτίσει την πρώτη του ταυτότητα. Όσο πιο μικρό είναι ένα παιδί, τόσο πιο πολύ ο γονιός έχει την αποστολή να του δώσει πράγματα με πιο καταφατικό και συγκεκριμένο τρόπο».
Αφήστε το να δοκιμάσει
«Όσο μεγαλώνει, αυτό που χρειάζεται είναι να του παρέχει ο γονιός μια ασφάλεια στην ύπαρξη γύρω του: ότι εγώ σε δέχομαι, δέχομαι να είσαι αυτό που γίνεσαι, αυτό που είσαι, για να αισθανθεί άνετα και, στο πλαίσιο αυτής της ασφάλειας, να του αφήσει ένα πλαίσιο δημιουργίας και αυτο-δημιουργίας. Να του πει η μαμά ότι υπάρχει αυτό, αλλά να του δείξει ότι υπάρχουν κι άλλα πράγματα να κάνει, να το αφήσει να δοκιμάσει. Είναι σημαντικό για το παιδί να αισθανθεί ότι δοκιμάζει», λέει ο κ. Ζερβής.
Βάλτε όρια
«Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, υπερασπιζόμενος την ελευθερία της βούλησης, ότι εγώ δεν λέω τι μ’ αρέσει, τι θέλω κ.λπ., για να αφήσω το παιδί ανεπηρέαστο να οδηγηθεί κάπου. Πράγμα χαοτικό. Συνήθως η μεγάλη ελευθερία παρέχεται στα παιδιά από γονείς με πολλά προσωπικά ελλείμματα, π.χ. ταυτότητας, ή επειδή είχαν οι ίδιοι καταπιεστεί από τους δικούς τους γονείς. Τα παιδιά όμως δεν έχουν όρια, δεν μπορούν να "δουν" τις επιλογές στη ζωή τους, να δημιουργήσουν... Και μεγαλώνοντας μπορεί να βρεθούν σε πολύ δύσκολη θέση».
Πολλές γνώσεις, που... χάνονται
«Τα παιδιά σήμερα είναι εξαιρετικά απασχολημένα με δραστηριό- τητες που μοιάζει να επιβάλλει η εποχή. Υπάρχει πίεση, απαιτήσεις. Από την άλλη, οι γονείς, σε συνδυασμό και με τα ελλείμματά τους, τα πράγματα που δεν έκαναν, αισθάνονται ότι όσο περισσότερα ‘‘προσόντα’’ δώσει κανείς στο παιδί του, τόσο το καλύτερο για τη ζωή του. Βέβαια, είμαστε και σε μια κοινωνία που δεν τη βοηθά ούτε το εκπαιδευτικό της σύστημα. Υπάρχουν χώρες "λίγες" που θεωρούν αυτονόητο δικαίωμα ενός παιδιού το χρόνο και το παιχνίδι. Τα αποτελέσματα λειτουργούν φυσικά αντίστροφα: Τα παιδιά στην Ελλάδα συσσωρεύοντας τόσες γνώσεις θα έπρεπε να ήταν σε πολύ υψηλό επίπεδο. Οι έρευνες δείχνουν ότι δεν είναι έτσι, οι γνώσεις "πετάνε" με την ταχύτητα που συσσωρεύτηκαν. Κύρια αιτία; Η αποστήθιση, η πίεση, η έλλειψη ανάπτυξης προσωπικής ικανότητας και αναζήτησης...».
Πίεση ναι, αλλά όχι υπερβολές
Η εμμονή των γονιών με μια δραστηριότητα, ένα μάθημα, μια δεξιότητα είναι πολύ πιθανό να λειτουργήσει αντίστροφα και να απομακρύνει το παιδί από ένα πεδίο που αν το «ανακάλυπτε» μόνο του μπορεί να το αγαπούσε!
«Τα πιο ευχάριστα πράγματα μετατρέπονται εύκολα σε εφιάλτη όταν τα κάνεις με πίεση και άγχος. Μια πίεση πάντα χρειάζεται από τους γονείς στην παιδική ηλικία, αλλά αν είναι τόσο μεγάλη ή τόσο κατευθυνόμενη και δεν αφήνει περιθώρια επιλογής, τότε τα αποτελέσματα μπορεί να είναι
αντίστροφα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να μην μπορέσει να δει τι θέλει πραγματικά, να ?χάσει? τη ζωή του».
Οι γονείς πρέπει να είναι ανοιχτοί σε εναλλακτικές, γιατί η ζωή είναι αναπάντεχη, οι επιλογές αλλάζουν μαζί με τις απαιτήσεις. Να μη μείνουν σε μια ιδέα και να μη βλέπουν καθόλου δίπλα. Όπως με τις πανεπιστημιακές σπουδές, που τόσο λαχταρούν, αλλά δεν είναι πλέον δεδομένο ότι το παιδί θα δουλέψει ακριβώς πάνω σε αυτό που σπούδασε! Η λέξη-κλειδί είναι «προσαρμοστικότητα»...
Η ιστορία της Α.
Η Α.Κ. έχει μεγάλο ταλέντο στην κατασκευή κοσμημάτων και δια- κοσμητικών αντικειμένων. Τρίτη γενιά σε οικογένεια φαρμακοποιών, θα δώσει τρεις φορές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο για να καταφέρει να περάσει φαρμακευτική και μετά στην οικογενειακή επιχείρηση... Οι γονείς της λένε ότι ποτέ δεν την πίεσαν στην απόφασή της και ότι ήταν πάντα ελεύθερη να αποφασίσει τι καριέρα επιθυμούσε. Ως φοιτήτρια είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί με σημαντικές εταιρείες στο χώρο του κοσμήματος, πάντα όμως υπήρχε κάποιο «πρακτικό» εμπόδιο που δεν της το επέτρεπε. Τώρα εργάζεται ως φαρμακοποιός, η μεγάλη της αγάπη όμως παραμένει η κατασκευή. Νιώθει ανικανοποίητη, έλλειμμα ως προς την επιθυμία αλλά και απόλυτα προσδεδεμένη στην οικογενειακή συνέχεια. Δεν είναι ικανοποιημένη.
Ο ρόλος της «αποστολής»
«Είναι δεδομένο», σχολιάζει ο κ. Ζερβής, «ότι υπάρχει μια διαγενεαλογική μετάδοση διαφόρων στοιχείων: ταυτίσεις, απωθημένα, τραυματικά στοιχεία, αλλά και ιδανικά, μια αποστολή?. Κι όλα αυτά φυσικά γίνονται ασυνείδητα, δεν είναι προγραμματισμένα ούτε από τους γονείς ούτε από τα παιδιά.
»Μπορούν λοιπόν όλα αυτά να μεταφέρονται με έναν τρόπο που θεωρείται "μαγικός" αν δεν το καταλάβουμε στην ολότητά του. Από τη μια υπάρχουν τα γονίδια, δεν τα υποτιμάμε, προφανώς μεταφέρουν σημαντικά πράγματα. Σε ό,τι όμως αφορά ψυχικά θέματα, αυτά φαίνεται να διαμορφώνονται με μηνύματα, τόσο λεκτικά όσο και εξωλεκτικά: σωματικά, συμπεριφορές, κενά στο λόγο και στις συμπεριφορές. Τα πράγματα δεν καθορίζονται μόνο από κάτι που υπάρχει. Καθορίζονται και από αποσιωπήσεις και κενά».
Διπλά μηνύματα
«Μπορεί επίσης να δηλώνεται και μια αγωνία: να λέμε δηλαδή κάτι συγκεκριμένο στο παιδί, αλλά ο τρόπος που περνάμε εμείς την υπόλοιπη ζωή μας, ο τρόπος με τον οποίο στο λόγο μας δίνουμε αξία ή απαξία σε κάποια επαγγέλματα να είναι ένα έμμεσο μήνυμα. Κοίταξε, τα σίγουρα πράγματα είναι αυτά, αλλά κάνε ό,τι θέλεις?. Πρόκειται για ένα διπλό μήνυμα, που μάλλον μπερδεύει. Έτσι, το παιδί πιθανόν να μην είναι ποτέ εντάξει ούτε εδώ, ούτε εκεί, αν είναι πολύ προσκολλημένο στην οικογένεια και δεν επιλέξει να ακολουθήσει το δικό του δρόμο».
Ας χαλαρώσουμε!
«Η απάντηση σε όλα αυτά είναι η ψυχική υγεία των γονιών. Να μπορέσουν να διαχειριστούν την πραγματικότητα νηφάλια, να μην έχουν πολλά απωθημένα, να τα έχουν καλά με τον εαυτό τους, αλλιώς δεν μπορούν να δουν καθαρά έξω από αυτόν. Πρέπει να βρούμε ως γονείς ένα χώρο επαφής, δημιουργίας, επικοινωνίας με το παιδί που δεν θα έχει σχέση με την κατανάλωση».
«Δεν μ’ ενδιαφέρει τι θα γίνεις. Εσύ να ’σαι καλά»
«Το γεγονός ότι βάζει κάποιος ένα θέμα με αρνητικό τρόπο δεν σημαίνει ότι το έχει λύσει και δεν τον αφορά. Λέει ο γονιός: "δεν με ενδιαφέρει τι θα γίνεις", αλλά ουσιαστικά αυτή η φράση περικλείει άμυνα, που την ονομάζουμε άρνηση. Και λέει ακριβώς το αντίθετο: ότι υπάρχει αυτό το θέμα του να γίνεις φαρμακοποιός, αρχιτέκτονας, αλλά εμένα δεν με ενδιαφέρει. Όποιος δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για κάτι δεν το αναφέρει καθόλου. Όταν ακούμε γονείς να λένε: "εγώ δεν ενδιαφέρομαι" ή ‘‘δεν με νοιάζει να γίνει επιστήμονας , και το επαναλαμβάνουν συνεχώς, είναι σαν να προσπαθούν έμμεσα να φτάσουν εκεί ακριβώς, σαν να το διαπραγματεύονται».
