Ταπείνωση, εξευτελισμός, συναισθηματική εκμετάλλευση, με μια λέξη: βία! Την αναγνωρίζεις παντού εκτός απ' τον εαυτό σου. Μπορεί να τη ζεις καθημερινά, ακόμη μέσα στο ίδιο σου το σπίτι. Μπορεί να μην μετράς σπασμένα πλευρά, αλλά να είσαι θύμα. Εσύ, η μητέρα σου, η αδελφή σου, η κολλητή σου, όπως κι οι περισσότερες γυναίκες που την υφίστανται, μπορεί να δυσκολεύεσαι ν' αναγνωρίσεις -ή να παραδεχτείς- τη λευκή τρομοκρατία ενός άντρα που καταδυναστεύει τη ζωή σου.
Κι όμως η συναισθηματική κακοποίηση είναι πιο επικίνδυνη για τη ψυχολογική ισορροπία μιας γυναίκας από ένα μαυρισμένο μάτι. Κι αυτό γιατί κρύβεται έντεχνα κάτω απ' τον μανδύα της "αγάπης" και λειτουργεί υπόγεια δηλητηριάζοντας σταδιακά το σύνολο της ύπαρξής σου.
Μάθε πώς να την διακρίνεις και τι μπορείς να κάνεις γι' αυτήν.
Πώς λειτουργεί
Μπορεί οι επιστήμονες να διαφωνούν ως προς το όνομα της συγκεκριμένης μορφής βίας (συναισθηματική, ψυχολογική ή λεκτική), αλλά συμφωνούν απόλυτα στο ότι είναι η πιο διαδεδομένη μορφή κακοποίησης τουλάχιστον στον σύγχρονο δυτικό κόσμο.
Βασικό στόχος της είναι να προκαλέσει ρήγματα στην γυναικεία ψυχή, ώστε το θύμα να νιώθει απόλυτα εξαρτημένο από τον θύτη του. Σταδιακά, η γυναίκα που την υφίσταται αρχίζει ν' αμφιβάλει για τον εαυτό της, να συνθλίβεται ψυχολογικά και τέλος να αισθάνεται πως δεν αξίζει τίποτα. Γι' αυτό ούτε καταγγέλλει, ούτε και εγκαταλείπει τον δράστη.
Μπορεί να συμβεί σε όλους τους τύπους γυναικών: από την ανεξάρτητη εργαζόμενη με χιλιάδες ευρώ μισθό το μήνα μέχρι τη νοικοκυρά που είναι αποκλειστικά αφοσιωμένη στο σπίτι και στα παιδιά της.
Πώς θα τη διακρίνεις
Όλα τα ζευγάρια έχουν τους καυγάδες και τις κακές τους στιγμές. Υπάρχει όμως μια λεπτή, αλλά ξεκάθαρη γραμμή ανάμεσα σε μια υγιή σύγκρουση και στην συναισθηματική κακοποίηση.
Κατ' αρχήν σε μια υγιή σύγκρουση και οι δύο πλευρές συμμετέχουν με ίσους όρους. Έπειτα ο τυπικός καυγάς αποσκοπεί στο να πετύχει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα για την καλύτερη λειτουργία της σχέσης είτε σε συναισθηματικό, είτε σε πρακτικό επίπεδο. Επίσης, οι απλοί καυγάδες, έχουν συγκεκριμένη αρχή και τέλος, ανάμεσα σε μεγάλα διαστήματα ήρεμης συνύπαρξης, όπου και οι τα δύο μέλη του ζευγαριού μοιράζονται αμοιβαία συναισθήματα αγάπης, εκτίμησης και αποδοχής για τον άλλον.
Οι παθολογικοί καυγάδες αντίθετα, αν και μπορεί να έχουν ως αφορμή παρόμοια θέματα, ξεκινάνε πάντα απ' το ίδιο πρόσωπο και έχουν στόχο την απόλυτη επικράτηση του "επιτιθέμενου". Μπορεί να ξεσπάσουν ανά πάσα στιγμή, χωρίς προειδοποίηση, με αποτέλεσμα το αμυνόμενο μέλος να βρίσκεται σε διαρκή επαγρύπνηση, προκειμένου να διατηρήσει την ειρηνική συνύπαρξη.
Η μέθοδος
Εκτός απ' τη συνεχή ένταση που δημιουργείται απ' τους καυγάδες, ο δράστης μπορεί να χρησιμοποιεί διάφορες μεθόδους για να σε θέσει υπό τον έλεγχό του. Ο συνδυασμός τους με τις παρακάτω συμπεριφορές και εκφράσεις, πρέπει να σε βάλει σε σκέψεις:
Η συμπεριφορά του
Ακούς συχνά φράσεις όπως:
Η εξέλιξη
Συνήθως τον πρώτο καιρό της σχέσης, όλα μοιάζουν φυσιολογικά. Ίσως καταλαβαίνεις ότι έχεις να κάνεις με έναν δύσκολο και καχύποπτο άνθρωπο, ίσως και να κολακεύεσαι απ' τη ζήλια του, αλλά με τίποτα δεν φαντάζεσαι ότι αυτή η εμπάθεια θα στραφεί σύντομα εναντίον σου.
Λίγους μήνες αργότερα, όλο και πιο συχνά αρχίζεις να γίνεσαι στόχος. Μπορεί να του φταίνε τα ρούχα σου, μπορεί η συμπεριφορά σου, μπορεί οι φίλοι σου... Αδιάφορο. Σε λίγο του φταίνε τα πάντα. Εντωμεταξύ εσύ έχεις μάθει να φυλάγεσαι για να μην προκαλείς την οργή του. Έχεις ήδη θυματοποιηθεί.
Επειδή, τα περισσότερα άτομα που χρησιμοποιούν τη συναισθηματική βία, έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση και μεγάλη ανασφάλεια ως προς την προσωπική τους αξία, ό,τι και αν κάνεις δεν μπορούν να τον χαλαρώσουν. Εκείνος θα συνεχίζει να προσπαθεί να επιβάλλει τη δύναμή του μέχρι την απόλυτη παράδοση σου.
Το επόμενο στάδιο είναι η σωματική βία. Είναι θέμα χρόνου, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις συναισθηματικής βίας είναι η φυσική εξέλιξη. Μπορεί να ξεκινήσει με ένα χαστούκι ή κατευθείαν με ένα γερό χέρι ξύλο, αλλά το σίγουρο είναι πως δεν θα σταματήσει εκεί. Μπορεί να δείξει μετανιωμένος, να ζητήσει συγνώμη και να υποσχεθεί ότι δεν θα το ξανακάνει κι εσύ να τον συγχωρέσεις, γιατί τον αγαπάς. Μέχρι την επόμενη φορά...
Τα αποτελέσματα
Τα περισσότερα θύματα ψυχολογικής βίας δυσκολεύονται ν' αναγνωρίσουν από μόνα τους ένα σταθερό πρότυπο συμπεριφοράς του θύτη τους. Πρώτον, γιατί είναι αρκετά περίπλοκο να καταλάβεις πότε έχει ξεπεραστεί εκείνη η λεπτή γραμμή της συναισθηματικής ή λεκτικής βίας. Δεύτερον, γιατί συνήθως ο θύτης έχει πείσει έντεχνα το θύμα του πως το ίδιο το θύμα ευθύνεται για τα δεινά του. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα περισσότερα απ' τα θύματα πιστεύουν πως τα ίδια προκάλεσαν την συμπεριφορά του βασανιστή τους και πως την αξίζουν απόλυτα. Άλλωστε, είναι πολύ δύσκολο να αποδεχτείς πως κάποιος που λέει πως σ' αγαπάει τόσο πολύ, μπορεί να απειλεί ακόμα και τη ζωή σου.
Μήπως είσαι κι εσύ θύμα;
Τα θύματα της συναισθηματικής κακοποίησης αισθάνονται διαλυμένα από το θύτη τους. Μπορεί να σε κάνει να νιώθεις πως:
Η αόρατη απειλή
Εξαιτίας του ασαφούς ορισμού της, η συναισθηματική κακοποίηση περιλαμβάνει μια σειρά διαφορετικών συμπεριφορών από τους θύτες της. Από μόνες τους οι συμπεριφορές αυτές δεν εμπίπτουν σε κάποιο νομικό αδίκημα κι έτσι τα θύματα, δεν έχουν την δυνατότητα να ζητήσουν την προστασία της αστυνομίας. Μοναδική εξαίρεση στην ύπαρξη πειστηρίων συναισθηματικής βίας, αποτελεί η περίπτωση καταδίωξης και απειλών.
Σε περίπτωση που έχεις τα κατάλληλα πειστήρια, όπως τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, επιστολές, μηνύματα ή μαγνητοφωνημένο υλικό ότι κάποιος σε απειλεί ή σε καταδιώκει, μπορείς να ζητήσεις τη βοήθεια των αρχών. Ο δράστης δεν θα διωχθεί ποινικά, αλλά τα ασφαλιστικά μέτρα που θα οριστούν απ' το δικαστήριο, θα τον κρατήσουν σε απόσταση.
Τι μπορείς να κάνεις
Ένα πρώτο πρακτικό βήμα είναι να ζητήσεις βοήθεια από τις τηλεφωνικές γραμμές κατά της ενδοοικογενειακής βίας. Εκεί ο αρμόδιος, θα ακούσει το πρόβλημά σου και θα σε συμβουλέψει κατάλληλα για τις περαιτέρω ενέργειες.
Να ξέρεις ότι σε περίπτωση διαζυγίου λόγω ψυχολογικής κακοποίησης, το δικαστήριο θα προβεί στην έκδοση του διαζυγίου υπέρ σου. Αν υπάρχουν παιδιά, θα πρέπει να γίνει δίκη για να οριστεί η κηδεμονία τους. Υπάρχουν ακόμα και ξενώνες που μπορούν να σε φιλοξενήσουν και να σε προφυλάξουν από το δράστη.
Αν χρειάζεσαι βοήθεια:
Κέντρα υποδοχής κακοποιημένων γυναικών: Αθήνα - 210 5235318 & 5235250, Πειραιάς - 210 4112091 & 4129101
Από τη Μαριλένα Φραγκιάδη
