Για κάποιους γονείς, η μοναξιά είναι δυσβάσταχτη. Πρέπει όμως να την αποδεχθούν και να κάνουν το καλύτερο που μπορούν με τη ζωή τους, γιατί όσα παιδιά και αν κάνουμε, μόνο αυτή έχουμε στα χέρια μας πραγματικά!
Ο Σεπτέμβριος είναι μήνας σκληρός! Εκτός του ότι τελειώνουν οριστικά οι θερινές αποδράσεις και η αίσθηση ξεγνοιασιάς που τις συνοδεύει, πολλές οικογένειες έχουν να αντιμετωπίσουν και την «εσωτερική τους μετανάστευση»: τα παιδιά πάνε στο πανεπιστήμιο, ή βρήκαν δουλειά, (τα καλά νέα), αλλά σε άλλη πόλη (τα κακά νέα). Το δύσκολο Σεπτέμβριο λοιπόν, πολλοί γονείς θα συνοδέψουν σε αεροδρόμια, σταθμούς και λιμάνια τα παιδιά τους για να τα αποχαιρετήσουν που ξεκινούν την νέα ζωή. Πώς θα είναι άραγε η επιστροφή τους στο σπίτι;
Ο πρώτος αποχαιρετισμός είναι ο πιο βαρύς...
Για κάθε οικογένεια αυτή η επιστροφή έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της: για κάποιους γονείς το σπίτι μένει «άδειο» αν δεν υπάρχουν άλλα ή μικρότερα παιδιά να γεμίζουν τα δωμάτια. Για όσους έχουν κι άλλα παιδιά να νοιαστούν η ενέργεια μοιράζεται αλλιώτικα: το άγχος και η αγωνία αν ο νεαρός ενήλικας θα τα καταφέρει μόνος, μαζί και η καθημερινότητα που συνεχίζεται με τα υπόλοιπα βλαστάρια. Είναι όμως κοινή η βάση της αγωνίας, όταν το πρώτο ή το μοναχοπαίδι ανοίγει τα φτερά του μακριά από την οικογενειακή εστία και πρέπει να επιβιώσει χωρίς τους γονείς πάνω από το κεφάλι του: αν τα καταφέρει, αν πάνε όλα καλά, αν χρειάζεται βοήθεια, αν η ζωή του είναι γεμάτη, αν οι γονείς του θα του λείψουν. Η αναχώρηση για σπουδές στην κρίσιμη φάση της ενηλικίωσης είναι κατάλληλη αφορμή για να δοκιμαστούν τα πλαίσια κάθε οικογενειακής δομής: να μπορέσει να εκδηλωθεί η επιθυμία του νέου ανθρώπου για την πορεία προς την ενηλικίωση, το ταξίδι, το πέταγμα προς το καινούργιο που θα σηματοδοτήσει την δική του, ξεχωριστή ζωή.
Το σύνδρομο της άδειας φωλιάς
Όσον αφορά στους γονείς, είναι η πρώτη σημαντική δοκιμασία για τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου τους, το πέρασμα, δηλαδή, από μια μορφή κυριαρχίας στο οικογενειακό περιβάλλον, στο ρόλο του παρατηρητή και ταυτόχρονα του υποστηρικτή, που επιτρέπει στον άλλο να προχωρήσει, έχοντας, ή αναπτύσσοντας, την ικανότητα να καταναλώσει θετικά τα αρνητικά συναισθήματα και τις δυσκολίες που φυσιολογικά και αναμφίβολα προκύπτουν από αυτή την εκχώρηση της κυριαρχίας. Ονομάζεται «σύνδρομο της άδειας φωλιάς», η συναισθηματική δυσκολία και οι επενέργειές της για τους γονείς, και παρουσιάζεται όταν τα παιδιά φεύγουν πια από το σπίτι, είτε για σπουδές, είτε για να ζήσουν μόνα, είτε για να κάνουν δική τους οικογένεια.
Εδώ είναι Ελλάδα
Με δεδομένη την στενή «διαπλοκή» του ελληνικού οικογενειακού ιστού, τα πράγματα αρκετές φορές μπορεί να είναι πολύ δύσκολα στον αποχωρισμό αυτό. Όσο μεγαλύτερη δυσκολία δε, έχουν οι γονείς να αποδεχθούν ως φυσιολογικό και αναμενόμενο το γεγονός της αναχώρησης του ενήλικου πια παιδιού από το σπίτι για να ζήσει τη δική του ζωή με το δικό του τρόπο, όσο περισσότερα ψυχικά και πρακτικά εμπόδια στήνουν σε αυτό -συχνά ασυνείδητα- τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η δυσκολία του παιδιού να περάσει δημιουργικά στον δικό του κόσμο, να ενηλικιωθεί ώριμα και ουσιαστικά και όχι μόνο στην ταυτότητα!
Τι μας θυμίζει το άδειο δωμάτιο;
Οι γονείς έχουν να αντιμετωπίσουν συναισθήματα λύπης και μοναξιάς όταν το «πουλάκι» τους ανοίγει τα φτερά του και μένουν μόνοι στο σπίτι, ακόμη κι αν ξέρουν ότι θα έρθει για τις γιορτές των Χριστουγέννων. Ένας πολύ κοινός φόβος που έχουν συχνά, είναι πως δεν νοιώθουν πια τόσο χρήσιμοι. Δεν είναι σπάνιο να εκδηλωθεί και κατάθλιψη με αυτή την αφορμή, ακόμα και εξάρτηση από ουσίες, όπως το αλκοόλ, όταν το ζευγάρι δεν ήταν δεμένο μεταξύ του ως σύντροφοι, αλλά λειτουργούσαν κυρίως ως γονείς. Όταν αυτός ο ρόλος πάψει να είναι στο κέντρο της σκηνής, η σκηνή αδειάζει, αποκαλύπτοντας μια γύμνια σκηνικού, συναισθημάτων, κοινών στόχων και ενδιαφερόντων, δυο ανθρώπων που είχαν πάψει προ πολλού να είναι ζευγάρι. Μπορεί τα παιδιά να είναι το σπουδαιότερο κεφάλαιο στη ζωή ενός ζευγαριού, αλλά δεν είναι το μόνο. Κι επιπλέον δεν είναι «για πάντα» με την έννοια που πολύ γονείς του δίνουν: ένας γονιός είναι φυσικά πάντα γονιός και νοιάζεται εσαεί για το παιδί του, είναι όμως και άντρας/γυναίκα, σύζυγος, φίλος/η, μοναδική προσωπικότητα με τα δικά της ενδιαφέροντα και ταλέντα. Όταν αυτό έχει κατακτηθεί, το παιδί γίνεται πιο εύκολα αυτόνομο και ικανό και οι γονείς μπορούν να αντιμετωπίσουν τα αρνητικά συναισθήματα της «άδειας φωλιάς» ευκολότερα και δημιουργικό τρόπο.
Μαθαίνοντας να λέμε αντίο
Είναι δύσκολοι οι αποχωρισμοί, είναι αλήθεια. Κι όσο πιο δύσκολα μάθαμε να τους διαχειριζόμαστε από την μικρή μας ηλικία, τόσο μας χτυπούν αλύπητα μεγαλώνοντας! Ο αποχωρισμός, πρακτικός και συμβολικός, του γονιού από το παιδί του, χτυπά πάνω σε ασυνείδητες φλέβες βαθιές, που μόνο η πραγματική ωρίμανση που κατορθώνει ένας άνθρωπος μεγαλώνοντας μπορεί να τις κουμαντάρει. Από τη μια, το παιδί που δεν μας χρειάζεται τόσο απόλυτα πια (αν και πάντα νοιώθουμε ότι χρειαζόμαστε την ύπαρξη των γονιών μας στη ζωή μας, έστω με συμβολικό τρόπο), που είναι ευτυχισμένο χωρίς εμάς, που συζητά τις «ατέλειές» μας, από τον τρόπο μαγειρέματος ως τη διακόσμηση του σπιτιού, είναι ένα γερό χτύπημα στον γονεϊκό ναρκισσισμό, στην απόλυτη πλήρωση που είχαμε νοιώσει όταν όλα για εκείνο εξαρτιόνταν από εμάς. Ωραία ήταν τότε... Κι από την άλλη, όσο τα δεδομένα αλλάζουν, τόσο πλησιάζουμε σε άλλες θέσεις, και αναγκαζόμαστε να διαπραγματευτούμε ξανά το πεπερασμένο της ύπαρξής, να αποδεχθούμε την φθαρτότητά μας, που ίσως επιλεκτικά αγνοούσαμε και μας την φέρνει πιο κοντά η ενηλικίωση του παιδιού μας. Μια διάσταση της ζωής μας με την οποία οφείλουμε να συμφιλιωθούμε όσο καλύτερα γίνεται, για να ζούμε καλά.
Όλες οι φωλιές δεν είναι ίδιες…!
Σημαντική παράμετρος της αντιμετώπισης της άδειας φωλιάς παίζει και η κουλτούρα που διέπει μια οικογένεια, έναν λαό ολόκληρο. Παράδειγμα, βρετανική έρευνα που δημοσιεύθηκε πριν ένα χρόνο περίπου, μια δημοσκόπηση που έγινε για λογαριασμό της βρετανικής εταιρείας εύρεσης κατοικίας για φοιτητές «Unite». Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το 84% των Βρετανών γονέων μετά τις πρώτες δύσκολες εβδομάδες, καλοπερνάνε μόνοι: νιώθουν περισσότερη ανεξαρτησία και διάθεση για ενδιαφέρουσες δραστηριότητες, ενώ σε πολλές περιπτώσεις σημειώνεται και αναζωπύρωση της ερωτικής έλξης μεταξύ των δύο συζύγων που διαθέτουν πλέον περισσότερο προσωπικό χρόνο ο ένας για τον άλλο. Με την αναχώρηση των παιδιών από το σπίτι δημιούργησαν χώρο στη ζωή τους για φίλους και εξόδους, απέκτησαν την τάση να αναζητούν νέες εμπειρίες. Πολλοί γονείς ανακάλυψαν πάλι τη σχέση τους και δήλωσαν ότι από τότε που έμειναν μόνοι νιώθουν δέκα χρόνια νεότεροι, ενώ όσοι δεν χρειάστηκε να συνεχίζουν να συντηρούν οικονομικά τα παιδιά τους έγιναν κατά μέσον όρο 720 ευρώ πλουσιότεροι.
Παρόμοια αποτελέσματα θα μπορούσαν να έχουν και Έλληνες γονείς, αρκεί να «φροντίζουν τον κήπο τους», όπως έλεγε ο Βολταίρος. Να μην εξαντλούν την σχέση τους μόνο στο μεγάλωμα των παιδιών, να καλλιεργούν την συντροφικότητά τους, τα ενδιαφέροντά τους, το συναισθηματικό τους περιβάλλον που δεν αφορά αποκλειστικά τα παιδιά. Γονείς που δεν έχουν μια σταθερή, ουσιαστική σχέση, που μένουν μαζί ψυχικά ασύνδετοι, «μόνο και μόνο για τα παιδιά» (και κάποιες φορές τους το λένε κιόλας!), το πιθανότερο είναι ότι θα καταφέρουν να αναθρέψουν ενήλικες –παιδιά, εξαρτημένα, που δεν ξέρουν πώς να μεγαλώσουν, πώς να πετάξουν με τα δικά τους φτερά.
Αποχωρισμός είναι, θα περάσει!
Το να μπορούμε να βιώνουμε ώριμα τους αποχωρισμούς, σημαίνει ότι μπορούμε να συνεχίζουμε τη ζωή μας και να την ζούμε όμορφα. Η αποχώρηση των παιδιών – ενηλίκων από το σπίτι δημιουργεί αντιφατικά συναισθήματα, κι αυτό είναι απολύτως λογικό. Από την μια περηφάνια και χαρά για την επιτυχία του παιδιού, από την άλλη, στενοχώρια, ανησυχία, άγχος, που δεν θα μοιράζεστε μαζί του τη μέρα σας, που θα είναι μόνο σε άγνωστα μέρη. Θυμός που πάνε σε άλλη πόλη, θλίψη που το σπίτι θα έχει περισσότερη σιωπή, φόβος για το άγνωστο, αλλά και λαχτάρα να γίνουν όλα σωστά, λαχτάρα για την αναμονή της επιστροφής, τα νέα, ικανοποίηση που το “μικρό” τα πάει καλά! Αναγνωρίστε τα και βιώστε τα με όσο πιο γόνιμο τρόπο γίνεται.
Και ζήσανε τα παιδιά καλά και οι γονείς καλύτερα!
Συμφιλιωθείτε με τη νέα πραγματικότητα: τα παιδιά μεγαλώνουν και φεύγουν. Το αντίθετο αντιβαίνει τους νόμους της φύσης και της εξέλιξης! Αναρωτηθείτε τι σας φοβίζει, τι σας βαραίνει πιο πολύ και δουλέψτε πάνω σ’ αυτό, αν χρειάζεται ζητώντας και την βοήθεια ειδικού. Θα βοηθήσετε έτσι και το παιδί σας να δομήσει γερά το νέο του κόσμο, να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στη στήριξη της παρουσίας σας. Ένας καινούργιος κόσμος περιμένει κι εσάς, ακόμα κι αν είστε χωρίς το σύντροφό σας: τώρα μπορείτε να κάνετε πράγματα που αγαπούσατε και είχατε παραμελήσει, να ανακαλύψετε νέα ενδιαφέροντα, να ξεκινήσετε κάτι που όλο αναβάλλατε και το θέλετε πολύ, να ξαναβρείτε τους φίλους σας ή να δημιουργήσετε νέους. Αν έχετε τον σύντροφό σας όλα αυτά μπορείτε να τα κάνετε και μαζί, όπως και να ξαναβρείτε ο ένας τον άλλο. Ανακαλύψτε αυτό τον καινούργιο κόσμο που είναι δικός σας και ζήστε τον: θα κάνετε καλό στον εαυτό σας, στα παιδιά σας και στο μέλλον, δίνοντας στο κοινωνικό γίγνεσθαι ικανούς, αυτόνομους και ώριμους ενήλικες. Είναι μια σπουδαία συνεισφορά στη ζωή!
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ
