Από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει τουλάχιστον 1 στα 10 παιδιά σήμερα είναι ο σχολικός εκφοβισμός ( school bullying) μαθητών από συμμαθητές τους, με βάση τα αποτελέσματα μελέτης που πραγματοποίησε η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του ΑΠΘ. Επίσης, έρευνα από το «Χαμόγελο του Παιδιού» αποκαλύπτει πως το 32% των μαθητών έχουν πέσει έστω και μία φορά θύματα bullying (34,2% αγόρια, 29,71% κορίτσια). Παράλληλα, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ): οι μαθητές του δημοτικού είναι πιο επιρρεπείς στην κακοποίηση σε σχέση με τους εφήβους, ενώ το 11% των μαθητών του γυμνασίου ομολογούν πράξεις βίας σε βάρος συμμαθητών τους. Τι συμβαίνει λοιπόν και πώς μπορείς να προστατεύσεις το παιδί σου;

Tι ακριβώς σημαίνει school bullying;

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Συνήθως έχει να κάνει με τη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών, με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Η βία μπορεί να εμφανίζεται σε διάφορες μορφές, όπως με επίθεση σωματική (σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές), συναισθηματική ή λεκτική (κοροϊδία, βρισιές, σαρκασμός, χειρονομίες, συκοφαντίες, γελοιοποίηση, απειλές), σεξουαλική παρενόχληση (ανεπιθύμητο άγγιγμα), προσβλητικά μηνύματα (κακόβουλα sms, κλήσεις, e-mails, chat με απειλητικό περιεχόμενο). Και, βέβαια, όλα αυτά έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και στη διαδικασία μάθησης, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί.

Πώς θα καταλάβω ότι το παιδί μου έχει πέσει θύμα bullying;

Πολλά παιδιά δεν ομολογούν ότι έχουν πέσει θύματα ενδοσχολικού εκφοβισμού. Και αυτό γιατί είτε φοβούνται είτε νιώθουν ότι θα απογοητεύσουν τους γονείς θεωρώντας αυτό που αντιμετωπίζουν ως δικό τους λάθος. Είναι λοιπόν σκόπιμο να παρατηρείς σχολαστικά τη συμπεριφορά του παιδιού σου, ώστε να εντοπίζεις τυχόν σημάδια που ίσως αποκαλύπτουν το πρόβλημά του.

Παρατήρησε τα σημάδια:

• Παρουσιάζει νευρικότητα, άγχος και διαταραχές στο φαγητό ή στον ύπνο.
• Εκφράζει δυσαρέσκεια για το σχολείο και με κάθε ευκαιρία σού δηλώνει ότι δεν θέλει να πάει.
• Παραπονιέται συχνά για πονοκέφαλο ή στομαχόπονο, ιδιαίτερα το πρωί, λίγο πριν ξεκινήσει για το σχολείο.
• Επιστρέφει από το σχολείο και του λείπουν τα πράγματά του ή είναι κατεστραμμένα.
• Έχει στο σώμα του μελανιές και σημάδια για τα οποία δυσκολεύεται να σας δώσει πειστικές εξηγήσεις.
• Αποφεύγει το βλέμμα σου όποτε συζητάτε θέματα που σχετίζονται με το σχολείο.

Ποια παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο να πέσουν «θύμα» εκφοβισμού;

• Τα μοναχικά (π.χ. τα παιδιά που μένουν μόνα στα διαλείμματα, χωρίς τον προστατευτικό κλοιό μιας δικής τους παρέας, γίνονται πιο εύκολα στόχος).
• Παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, που νιώθουν πως δεν αξίζουν την αποδοχή και το σεβασμό. Οι «θύτες» καταλαβαίνουν την αρνητική εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους και τα βάζουν στο μάτι, επειδή αυτά συνήθως δεν ανταποδίδουν.
• Παιδιά δειλά και ευαίσθητα, τα οποία όσο και να εκφοβίζονται πολύ σπάνια θα μιλήσουν! Δεν μιλούν ούτε με τους γονείς τους, είτε γιατί ντρέπονται για αυτό που τους συμβαίνει, είτε επειδή δεν θέλουν να τους στενοχωρήσουν ή ακόμα επειδή πιστεύουν πώς η παρέμβαση του γονιού τους ενδεχομένως γίνει αιτία να εισπράξουν περισσότερη βία από τους συμμαθητές τους.
• Όσα θεωρούνται διαφορετικά, ίσως λόγω φυλής, θρησκείας ή ακόμα και κάποιας αναπηρίας.

Τι μπορώ να κάνω;

Εάν αντιληφθείς πως το παιδί σου έχει πέσει θύμα σχολικής βίας, δείξε ψυχραιμία και μη δράσεις παρορμητικά. Μίλησε μαζί του ήρεμα, ψύχραιμα, σε κλίμα συναισθηματικής ασφάλειας, και δώσε του να καταλάβει πως μπορείτε να το αντιμετωπίσετε μαζί. «Εξήγησέ του επίσης ότι δεν είναι το μόνο που αντιμετωπίζει παρόμοιο πρόβλημα και ότι δεν είναι η δική του συμπεριφορά λανθασμένη, αλλά η συμπεριφορά του παιδιού που το παρενοχλεί. Στη συνέχεια ενημέρωσε τους δασκάλους. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το παιδί να αισθανθεί ότι έχει στήριγμα τους γονείς του και το σχολείο», επισημαίνει η παιδοψυχολόγος Νέλλη Θεοδοσίου.

Και ποια παιδιά συνήθως είναι οι θύτες;

• Όπως αποδεικνύεται από τις έρευνες, τα παιδιά που αναλαμβάνουν το ρόλο του θύτη έχουν διεθνώς κάποια κοινά χαρακτηριστικά: έντονη αυτοπεποίθηση, παρορμητική προσωπικότητα, δυσκολία στο να ακολουθούν κανόνες, ενώ δεν έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο το αίσθημα της συμπάθειας απέναντι στους άλλους.
• Συχνά είναι και τα ίδια ανασφαλή –παρότι θέλουν να δείχνουν το αντίθετο–, καθώς «πίσω από τη φαινομενική ανωτερότητα μπορεί να υπάρχει μια μάσκα που κρύβει βαθιές πληγές και κόμπλεξ κατωτερότητας», αναφέρει η σύμβουλος γονέων, Barbara Coloroso, στο βιβλίο της «Ο θύτης, το θύμα και ο θεατής» (The bully, the bullied and the bystander).
• Ακόμα, τα παιδιά που παρενοχλούν άλλα παιδιά κάποτε ίσως ήταν και τα ίδια θύματα εκφοβισμού ή δεν έχουν σωστά πρότυπα. Πολλές φορές οι νεαροί εκφοβίζουν τους άλλους γιατί αντιγράφουν τη συμπεριφορά των γονέων τους, των μεγαλύτερων αδελφών τους ή άλλων μελών της οικογένειάς τους.

Τι μπορώ να κάνω;

Εάν υποψιάζεσαι ότι το παιδί σου δημιουργεί προβλήματα ή φέρνει κάποιους συμμαθητές του σε δύσκολη θέση, θα πρέπει να του κάνεις σαφές ότι θεωρείς τη συμπεριφορά του απαράδεκτη, ότι δεν είσαι διατεθειμένη να τη δεχτείς και ότι θα έχουν συνέπειες οι πράξεις του. Παράλληλα, καλό είναι να αναρωτηθείς μήπως συντρέχουν στο σπίτι κάποιοι λόγοι για τους οποίους το παιδί εκδηλώνει επιθετική συμπεριφορά. Εάν πιστεύεις ότι δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την κατάσταση χωρίς βοήθεια, είναι σκόπιμο να ζητήσεις το συντομότερο τη συμβουλή κάποιου παιδοψυχολόγου.

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ