Είναι το παράπονο πολλών γονιών... Κουράζονται να φωνάζουν συνεχώς, ακούν κάθε λίγο ένα ξεγυρισμένο «όχι, δεν θέλω/δεν το κάνω!», αισθάνονται ότι οι προσπάθειές τους να τα κάνουν να υπακούσουν πέφτουν στο κενό. «Μα, γιατί τα άλλα παιδιά ακούν τους γονείς τους;», αναρωτιούνται. «Γιατί οι άλλοι γονείς να είναι τόσο τυχεροί;»? Είναι όμως έτσι; Η αλήθεια, όπως πάντα, βρίσκεται στη σύνθεση!
Επικοινωνία και ενεργητική ακρόαση
Τα παιδιά χρειάζονται πλαίσιο ασφαλές για να μεγαλώσουν σωστά, για να στραφούν στη δημιουργικότητα και να αποκτήσουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους. Τα όρια και η απόδοση νοήματος σε αυτά που ζουν είναι αναγκαία για να συγκροτήσουν την προσωπικότητά τους. Να κατανοήσουν τι είναι καλό και τι κακό, πώς μπορούν να αυτονομηθούν σταδιακά στη ζωή. Και οι γονείς οφείλουν να παράσχουν το νόημα και τα όρια, αλλά να είναι σίγουροι και χωρίς ενοχικές σκέψεις. Όσοι δεν πείσουν θα υποστούν τις συνέπειες? Σε ένα τέτοιο πλαίσιο τα παιδιά δεν μας κάνουν ό,τι θέλουν, αντίθετα ικανοποιούνται και τα ίδια σε κάποιες από τις επιθυμίες και τις απαιτήσεις τους. Επίσης οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν τι μπορούν να περιμένουν σε κάθε αναπτυξιακή φάση από τα παιδιά τους. Όταν θέλουμε λοιπόν να συνεργαστούμε με τα παιδιά μας πρέπει να κατανοούμε τις πραγματικές αναπτυξιακές τους ανάγκες. Συχνά τα παιδιά χρειάζονται και την ικανότητά μας να διαβάσουμε «κάτω από τις γραμμές».
Οι φάσεις της ανάπτυξης και οι ανάγκες τους
Η θέσπιση ορίων και η τάξη θεμελιώνονται στα πρώτα έξι χρόνια της ζωής. Τα παιδιά σε αυτήν τη φάση δεν μπορούν να αρθρώσουν με ακρίβεια τι ακριβώς τους συμβαίνει. Από την άλλη κι εμείς δεν ξέρουμε πάντα τι νομίζουν ότι είναι αλήθεια, γι’ αυτό μπορούν και μας εκπλήσσουν συνεχώς! Στις ερωτήσεις τους χρειάζονται απλές και κατανοητές απαντήσεις, χωρίς μακροσκελείς αναλύσεις, πρέπει να στοχεύουμε στην καρδιά αυτού που ζητάνε. Ένα παιδί, π.χ., όταν λέει «βαριέμαι» μπορεί να εννοεί απλώς αυτό, μπορεί όμως και να εννοεί: «Τι να κάνω τώρα; Δεν ξέρω με τι να παίξω» κ.λπ., πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται την καθοδήγηση του γονέα για να γεμίσει καλύτερα τον ελεύθερο χρόνο του.
Πρώτη φάση ανάπτυξης: Γύρω στα δύο τους χρόνια, την περίοδο της δόμησης του εαυτού και της επιβολής της θέλησής τους ως ξεχωριστού μέλους της οικογένειας, είναι πολύ συχνό να ακούμε «όχι» ακόμα κι όταν δεν το εννοούν! Τότε πρέπει να τους δίνουμε εναλλακτικές γύρω από το στόχο! Δεν ρωτάμε π.χ. «θέλεις να πας για ύπνο τώρα;», αλλά «τι θέλεις να κάνεις πριν πάμε για ύπνο, να πλύνεις πρώτα τα δόντια σου ή να βάλεις τις πιτζάμες σου;». Τους αρέσει να έχουν επιλογή και να εκφράζουν θέληση.
Δεύτερη φάση ανάπτυξης: Γύρω στα 6-12 τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη από πνευματική διέγερση, έχουν πολύ ζωηρή φαντασία, την αίσθηση του καλού και του κακού και των ορίων. Οι ερωτήσεις τους είναι πιο σύνθετες, ακόμα κι αν φαίνονται απλές, και απαιτούν πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις. Γι’ αυτό πρέπει να προσέχουμε και να καταλαβαίνουμε τι μας ζητάνε. Ένα παιδί π.χ. μπορεί να δείχνει θυμωμένο κρίνοντας από τις εκφράσεις του προσώπου, τη γλώσσα του σώματος, όμως μπορεί να ντρέπεται ή να φοβάται. Οι ενήλικες μένουν στην πρώτη εντύπωση και τα σχόλιά τους μπορεί να πληγώσουν το παιδί που ουσιαστικά περιμένει τη βοήθειά τους. Αντίθετα πρέπει να σέβονται αυτό που του συμβαίνει και να είναι υπομονετικοί.
Αποφύγετε τις τιμωρίες
Ας το ξεκαθαρίσουμε εξαρχής: η σωματική τιμωρία είναι μάταιη! Λειτουργεί πυροσβεστικά για λίγο, μια που το παιδί τρομάζει, αλλά ουσιαστικά ανακυκλώνει μια σωματικού τύπου εκφόρτιση αντί για μια δουλειά ψυχοποιητική που θα βοηθήσει το παιδί να δομήσει σωστά το Εγώ του. Πολλοί γονείς παραδέχονται ότι απελπίζονται και κάποιες φορές καταφεύγουν σ’ αυτήν, αλλά συστήνεται υπομονή και άλλου είδους αντιμετώπιση στην αταξία και στις ζαβολιές, που θα έχει μακρόπνοα και λειτουργικά αποτελέσματα.
Γίνετε το μοντέλο
Οι γονείς πρέπει να είναι σίγουροι γι’ αυτό που θέλουν και να μην εκτοξεύουν απειλές που δεν πραγματοποιούνται σχεδόν ποτέ. Τα παιδιά χρειάζονται ισχυρά μοντέλα ακεραιότητας για το ρόλο τους στην κοινωνία, έτσι παρατηρούν με οξύνοια αν αυτό που λέμε είναι ουσιαστικά κι αυτό που κάνουμε. Δεν μπορεί ένα παιδί να γίνει π.χ. ευγενικό αν δεν πάρει ένα τέτοιο παράδειγμα από το περιβάλλον του. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με το τι λέμε και τι κάνουμε μπροστά τους.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ, ΨΥΧΟΛΟΓΟ-ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ
