Το θαλασσινό αλάτι είναι ένα πολύτιμο φυσικό μπαχαρικό και συντηρητικό, χαρίζει ξεχωριστή γεύση στα φαγητά μας, βοηθά στην πέψη του ανθρώπινου οργανισμού και είναι μέρος μιας υγιούς και ισορροπημένης διατροφής. Τα είδη του όμως, καθώς και τα οφέλη του είναι αμέτρητα, γι αυτό και εμείς σε αυτό το τεύχος επιχειρούμε να γευτούμε λίγο από τη σπουδαιότητά του.

Τι είναι όμως το αλάτι;
Το αλάτι δεν είναι άλλο από το χλωριούχο νάτριο το οποίο είναι άχρωμο με κρυσταλλική μορφή και το παίρνουμε είτε από τη θάλασσα, στις αλυκές, είτε από τη γη, στα αλατωρυχεία.

Το αλάτι είναι σώμα στερεό με ειδικό βάρος 2.165, σημείο τήξης τους 801 C, σημείο ζέσης 1.413 C και διαλύεται τόσο στο ψυχρό, όσο και στο θερμό νερό.

Η ιστορία
Η σπουδαιότητα του αλατιού χάνεται στα βάθη των αιώνων και η ύπαρξή του ήταν τόσο σημαντική, που πολλές φορές αποτέλεσε αφορμή για πολέμους.

Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, η πληρωμή των στρατιωτών γινόταν με μερίδες αλατιού. Οι Έλληνες θεωρούσαν το αλάτι σύμβολο φιλίας και αλληλεγγύης και επισφράγιζαν με αυτό τις συμφωνίες τους, ενώ σε μερικές χώρες της Ασίας οι κάτοικοι έκαναν τις αγορές και τις πωλήσεις με κομμάτια αλατιού.

Τέλος, διάφοροι λαοί χρησιμοποιούσαν το αλάτι ως δώρο στις θυσίες και στις προσφορές τους προς τους θεούς, σκορπίζοντάς το στους αγρούς. Για πολλούς αιώνες το αλάτι ήταν το μοναδικό μέσο των ανθρώπων για τη συντήρηση των τροφών, όπως κρέας, ψάρια, το τυρί κ.α., ενώ ιδιαίτερα σημαντική ήταν και η χρήση του στη βυρσοδεψία κατά της σήψης των δερμάτων.

Οι χρήσεις του
αλατιού είναι αμέτρητες και ποικίλλουν ανάλογα το είδος του! Στη μαγειρική χαρίζει νοστιμιά στις διάφορες συνταγές και λειτουργεί σαν συντηρητικό απορροφώντας την υγρασία από τα τρόφιμα. Στη γεωργία χρησιμοποιείται για τη βελτίωση των καλλιεργειών, στην ιατρική χρησιμοποιείται διάλυμα αλατιού 0,9% σαν ορός, στη βιομηχανία για την παρασκευή του ανθρακικού νατρίου, του μεταλλικού νατρίου, του υδροχλωρίο κ.α.

Τα σημαντικότερα είδη:

Ακατέργαστο θαλασσινό αλάτι
Είναι η πρωτογενής ύλη άλατος, όπως ακριβώς παραλαμβάνεται από τις αλυκές και χωρίζεται σε 6 διαφορετικές ποιότητες με διαφορετική χρήση η καθεμία.

Γενικότερα πάντως το συ-γκεκριμένο είδος αλατιού χρησιμοποιείται στην κονσερβοποιία για την παρασκευή τουρσιών και ελιάς, στον εκχιονισμό δρόμων, στην αποσκλήρυνση νερού, σε λιπάσματα, βιολογικούς καθαρισμούς κ.α.

Θαλασσινό αλάτι
Πρόκειται για φυσικούς κρυστάλλους αλατιού, που δημιουργούνται από την εξάτμιση του θαλασσινού νερού είτε με φυσικό τρόπο με τον ήλιο και τον αέρα είτε με τεχνητό και αποτελούν το πιο συνηθισμένο αλάτι στη χώρα μας.

Το θαλασσινό αλάτι παράγεται σε αχανείς εκτάσεις, τις λεγόμενες αλυκές και διατίθεται λεπτό, χοντρό ή σε μορφή κρυστάλλων.

Το συγκεκριμένο είδος αλατιού μάλιστα είναι το ιδανικότερο για τη μαγειρική και ευτυχώς η χώρα μας τόσο χάρη στο κλίμα της όσο και στη μορφολογία της με τις απέραντες ηλιόλουστες ακτές της, ευνοεί την παραγωγή κρυστάλλων άλατος.

Ακόμη:
Το φυσικό θαλασσινό αλάτι εξαιτίας της κρυσταλλικής δομής του, σε αντίθεση με το ορυκτό, αποδεικνύεται πε-ρισσότερο ευεργετικό, αφού εμπεριέχει όλα τα απαραίτητα για τον οργανισμό ιχνοστοιχεία, όπως κάλιο, ασβέστιο, μαγνήσιο κ.α.

Αλάτι μαγειρικό
Είναι το γνωστό αλάτι που χρησιμοποιούμε στην κουζίνα μας για να κάνει πιο νόστιμα τα φαγητά μας και το ιδανικό είναι να διατηρείται σε δροσερό και στεγνό μέρος για να μην αλλοιώνεται.

Χοντρό αλάτι
Πρόκειται για το ακατέργαστο θαλασσινό αλάτι το οποίο έχει χονδρο-αλεστεί.

Το χρώμα του είναι περίπου γκριζωπό, περιέχει ίχνη από άλλα μεταλλικά άλατα και χρησιμοποιείται περισσότερο στην κουζίνα, παρά ως επιτραπέζιο.

Ορυκτό αλάτι
Είναι ένα επεξεργασμένο προϊόν ορυκτού άλατος υψηλής ποιότητας, το οποίο εξορύσσεται από υπόγεια αποθέματα αλάτων, συντρίβεται και στη συνέχεια μεταφέρεται με μεγάλες μεταφορικές ταινίες στην επιφάνεια της γης, όπου και επεξεργάζεται.

Εχει άσπρο χρώμα, ελαφρώς πικρή γεύση, τραχιά υφή και περιέχει κάποιους κρυστάλλους με περίπου γκρι χρώμα, οι οποίοι προέρχονται από δευτερεύοντα μέταλλα τα οποία υπάρχουν στο ορυκτό αλάτι.

Το συγκεκριμένο είδος αλατιού διατίθεται σε κρυσταλλική μορφή με χοντρούς κόκκους που είναι κατάλληλο για τη μαγειρική, αλλά και ραφιναρισμένο, ιδανικό για επιτραπέζια χρήση.

Ακόμη, είναι το πιο ιδανικό για τις συνταγές που απαιτούν ψήσιμο στο φούρνο, καθώς και το καταλληλότερο αλάτι για τουρσί, αφού δεν περιέχει πρόσθετα συστατικά τα οποία θα μπορούσαν να θολώσουν το υγρό που χρησιμοποιείται στο τουρσί.

Ιωδιωμένο αλάτι
Δεν είναι άλλο από το κοινό αλάτι, το οποίο όμως έχει υποστεί την προσθήκη ιωδίου και χρησιμοποιείται στις περιοχές όπου τα νερά και το έδαφος πάσχουν από την έλλειψη του συγκεκριμένου στοιχείου.

Κρυσταλλικό αλάτι
Θεωρείται ότι έχει την καλύτερη γεύση από όλα τα υπόλοιπα είδη αλατιού, έχει σκληρή, χοντρή και κρυσταλλική υφή και χρειάζεται μύλος για αλάτι ή γουδί για να μπορέσει να μετατραπεί σε εύχρηστη μορφή.

Αλμη
Πρόκειται για αλάτι διαλυμένο σε νερό, το οποίο παράγεται είτε από τη διάλυση του θαλασσινού άλατος σε νερό με τη μέθοδο της απλής ανάμειξης, είτε από τη διάλυση του ορυκτού άλατος με τη μέθοδο της γεώτρησης με διάλυμα.

Άλατα καρυκευμάτων
Πρόκειται για μια κατηγορία η οποία περιλαμβάνει αλάτια που περιέχουν αποστάγματα από τα διάφορα κηπευτικά.

Αναλυτικότερα:

Αλάτι σκόρδου
Αποτελείται από ένα μείγμα αλεσμένου και αφυδατωμένου σκόρδου με αλάτι και είναι ιδανικό για ντρέσσιγκ, διάφορες παρασκευές κα-τσαρόλας, σούπες και σάλτσες ζυμαρικών.

Αλάτι σέλινου
Εχει μια κάπως πικρή γεύση και αποτελείται από ένα μείγμα από αλάτι και αλεσμένους σπόρους σέλινου.

Οσον αφορά στη χρήση του είναι ιδανικό για να χαρίζει γεύση σε σαλάτες, σάλτσες, λαχανικά, καθώς και στα διάφορα ψητά, μπάρμπεκιου.

Αλάτι κρεμμυδιού
Πρόκειται για ένα μείγμα από αλεσμένο και αποξηραμένο κρεμμύδι, αρωματικά φυτά και αλάτι. Στη μαγειρική χρησιμοποιείται σε σαλάτες, σε παρασκευές αβγών, αλλά και στις διάφορες συνταγές στο γκριλ.

Η σωστή ποσότητα...
Η ημερήσια ιδανική δοσολογία του αλατιού εξαρτάται από την ατομική κατάσταση της υγείας του κάθε ατόμου, το κλίμα της χώρας του, αλλά και τις συνθήκες του τρόπου ζωής του.

Σύμφωνα με τους ειδικούς πάντως, η μέση τιμή της ημερήσιας δοσολογίας ποικίλλει από 1,5-8 γραμμάρια.

Για τη χώρα μας η κατανάλωση 2-3 γραμμαρίων καθημερινά θεωρείται ιδανική.

Στην υγεία μας:
Η σωστή ποσότητα του αλατιού εμποδίζει τις ζυμώσεις και τις σήψεις στο στομάχι, βοηθάει στον πολλαπλασιασμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, αποτρέπει τη δυσκοιλιότητα, διευκολύνει την πέψη, συντελεί στην έκκριση των γαστρικών υγρών και βοηθάει στην καύση των τροφών που περιέχουν λεύκωμα.

Προσοχή!
Η υπερβολική χρήση του αλατιού ευνοεί την υπέρταση και μπορεί να οδηγήσει σε έλκος, δυσπεψία ή ακόμη και να καταστρέψει τα νεφρά μας.

Αλυκές Μεσολογγίου
Ένα από τα πιο σημαντικά προϊόντα της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, είναι ως γνωστόν το αλάτι. Στο Μεσολόγγι μάλιστα, δραστηριοποιούνται δύο Αλυκές, η «Ασπρη Αλυκή», όπου η συγκομιδή του αλατιού γίνεται με μηχανοποιημένα μέσα και η «Αλυκή της Τουρλίδας», όπου η συγκομιδή γίνεται με παραδοσιακά μέσα.

Αναλυτικότερα:
Η λεγόμενη «Μαύρη Αλική» στην Τουρλίδα, το όνομα της οποίας προήλθε από το γεγονός του ότι το άπλυτο αλάτι που παρήγαγε έμοιαζε σκούρο, εδώ και δύο δεκαετίες έχει παραχωρηθεί για χρήση στο Δήμο της Ιερής Πόλης και λειτουργεί ως Δημοτική Επιχείρηση, η οποία παρόλο που παράγει περίπου 15-20 χιλιάδες τόνους αλάτι κατ έτος, μέχρι πρότινος λειτουργούσε παραδοσιακά, με χειρωνακτική εξόρυξη του προϊόντος. Ευτυχώς όμως, από το 2006, ο Δήμος Μεσολογγίου προχώρησε στην προμήθεια σύγχρονων μηχανημάτων εξόρυξης.

Η «Άσπρη» Αλυκή πάλι στη θέση Φοινικιά, ανάμεσα από το Μεσολόγγι και το Αιτωλικό, ανήκει στην υπό κρατικό έλεγχο εταιρεία «Ελληνικές Αλυκές Α.Ε.» και ελέγχει συνολικά εννέα αλυκές στον ελλαδικό χώρο, σε Μεσολόγγι, Καλλονή και Πολίχνιτο Λέσβου, Αγγελοχώρι Θεσσαλονίκης, Κίτρο Πιερίας, Μέση και Κεσσάνη Θράκης, Λήμνο και Μήλο.

Το γενικότερο αποτέλεσμα, λοιπόν, είναι ότι η συνολική παραγωγή των αλυκών του Μεσολογγίου ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 180-200 χιλιάδες τόνους αλάτι ετησίως, καλύπτοντας δηλαδή περισσότερο από το 90% του πρωτογενούς αλατιού σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Πολύτιμο γιατί...
Το αλάτι είναι τόσο σημαντικό για τη ζωή μας, αφού είναι απαραίτητο για την υδατική ισορροπία του οργανισμού μας και η έλλειψή του μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο.

Μάλιστα, ανατρέχοντας στην ιστορία οι στρατοί οι οποίοι μετακινούνταν με τα πόδια ήταν απαραίτητο να έχουν μαζί τους αλάτι για να καταφέρουν να επιβιώσουν, ενώ σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, εκατοντάδες στρατιώτες του Ναπολέοντα πέθαναν κατά την υποχώρησή τους από τη Μόσχα, επειδή οι πληγές τους δεν μπορούσαν να θεραπευτούν λόγω της έλλειψης άλατος.