Όπως στην τέχνη δεν υπάρχουν διακρίσεις έτσι και στα βιβλία ισχύει το ίδιο. Δεν υπάρχουν αντρικά και γυναικεία βιβλία. Για την ακρίβεια υπάρχουν άντρες που έχουν περιγράψει εξαιρετικά τις γυναίκες και το αντίστροφο.
Τα παρακάτω βιβλία είναι ιδιαίτερα για διάφορους λόγους. Αρχικά είναι γραμμένα όλα από γυναίκες. Κάποια σχετίζονται με το γυναικείο κίνημα και τη θέση της γυναίκας και άλλα καθόλου. Δώσαμε έμφαση στις Ελληνίδες συγγραφείς που είναι ή υπήρξαν σπουδαίες.
Σιμόν ντε Μποβουάρ, Το δεύτερο φύλο
«Δεν γεννιέσαι γυναίκα. Γίνεσαι.», μας δίδαξε η Σιμόν ντε Μποβουάρ. Συγγραφέας, διανοούμενη, ακτιβίστρια και φεμινίστρια η ντε Μποβουάρ πρωτοστάτησε μέσα από το έργο της στον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών. Αν και είναι γνωστή κυρίως για το «Δεύτερο Φύλο», η Γαλλίδα συγγραφέας διέθετε μία εξαιρετικά ευέλικτη συγγραφική πένα. Υπέγραψε όχι μόνο φιλοσοφικά δοκίμια αλλά και μυθιστορήματα, όπως «Η καλεσμένη» και «Οι μανδαρίνοι», τα οποία μπόλιασε με τα διδάγματα του υπαρξισμού. Η σκέψη της πολέμησε τα έμφυλα στερεότυπα και συνέβαλε στη διεκδίκηση της γυναικείας χειραφέτησης.
«Το δεύτερο φύλο» κυκλοφόρησε το 1949 και αποτέλεσε βιβλίο-ορόσημο του φεμινιστικού κινήματος. Η Σιμόν ντε Μποβουάρ εξερεύνησε τη θέση της γυναίκας υποστηρίζοντας τη θεωρία ότι η διάκριση των φύλων και ότι η γυναικεία κατωτερότητα είναι κοινωνικές κατασκευές.
«Οι σημερινές γυναίκες έχουν σχεδόν εκθρονίσει τον μύθο της θηλυκότητας· αρχίζουν να κάνουν αισθητή την ανεξαρτησία τους με πολύ συγκεκριμένους τρόπους· δεν καταφέρνουν όμως εύκολα να βιώσουν απόλυτα την κατάστασή τους ως ανθρώπινα όντα. Έχοντας ανατραφεί από γυναίκες, μέσα στους κόλπους ενός γυναικείου κόσμου, ο φυσιολογικός προορισμός τους είναι ο γάμος, ο οποίος στην πραγματικότητα τις υποδουλώνει ακόμα και σήμερα στον άντρα· το ανδρικό κύρος κάθε άλλο παρά έχει εξαλειφθεί: στηρίζεται ακόμα σε γερές οικονομικές και κοινωνικές βάσεις. Είναι συνεπώς αναγκαίο να μελετήσουμε πολύ προσεκτικά την παραδοσιακή μοίρα της γυναίκας. Θα προσπαθήσω να περιγράψω πώς η γυναίκα μαθαίνει την κατάστασή της, πώς τη βιώνει, σε τι είδος σύμπαντος βρίσκεται εγκλωβισμένη, ποιους τρόπους διαφυγής έχει. Και μόνο αν όλα αυτά γίνουν κατανοητά, μόνο τότε θα μπορέσουμε να καταλάβουμε ποια προβλήματα αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που, έχοντας κληρονομήσει ένα βαρύ παρελθόν, προσπαθούν να χτίσουν ένα καινούργιο μέλλον».
Βιρτζίνια Γουλφ, Η κυρία Νταλογουέι
Η Βιρτζίνια Γουλφ συγκαταλέγεται στις συγγραφείς εκείνες που σφράγισαν με το έργο τους όσο λίγοι την παγκόσμια λογοτεχνία. Ακολούθησε τον δρόμο του μοντερνισμού, όπως ο Τζέιμς Τζόυς και ο Μαρσέλ Προυστ. Τα γραπτά της, την ανέδειξαν σε κυρίαρχη φιγούρα του φεμινιστικού κινήματος. Μέσα από τα μυθιστορήματα αλλά και τα δοκίμιά της, επαναστατικά για την εποχή εκείνη, η Βιρτζίνια Γουλφ αμφισβήτησε τα έμφυλα στερεότυπα και μίλησε για τη θέση των γυναικών στην κοινωνία και τη χειραφέτησή τους. Η ίδια πάλεψε με τους δαίμονές της αλλά δεν κατάφερε να τους δαμάσει.
Στην «Κυρία Νταλογουέι» που η Βιρτζίνια Γουλφ έγραψε εμπνεόμενη από τον Οδυσσέα του Τζέιµς Τζόυς πρωταγωνιστούν οι συνειδήσεις και οι αναμνήσεις. Στο κοσμοπολίτικο Λονδίνο του 1923 η μεσήλικη Κλαρίσα Νταλογουέι, ως άψογη οικοδέσποινα, προετοιμάζει άλλη μία κοσμική συγκέντρωση όταν δέχεται την απρόσμενη επίσκεψη του νεανικού έρωτά της Πίτερ Γουόλς. Η άφιξή του αναστατώνει την ήσυχη και βολεμένη ζωή της, που, πολλά χρόνια πριν, η Κλαρίσα είχε επιλέξει κάνοντας έναν γάμο με τον Ρίτσαρντ Νταλογουέι, μέλος του Κοινοβουλίου. Επανεκτιμά τις επιλογές της και συνειδητοποιεί ότι επέλεξε μια συζυγική ζωή χωρίς συγκινήσεις, περιορίζοντας τις φιλοδοξίες της στον τίτλο της «τέλειας οικοδέσποινας». Και ενώ ο ήχος του ρολογιού του Μπιγκ Μπεν υπενθυμίζει το πέρασμα του χρόνου μια συνηθισμένη κατά τα άλλα μέρα του καλοκαιριού, η είδηση της τραγικής μοίρας ενός άγνωστου στην Κλαρίσα ήρωα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, του Σέπτιμους, την κατακλύζει με σκέψεις και συναισθήματα, καθώς οι δύο διαφορετικοί κόσμοι τους ενώνονται για μία και μόνο στιγμή.
Μάρω Βαμβουνάκη, Η μοναξιά είναι από χώμα
H Μάρω Βαμβουνάκη καταθέτει ένα άκρως εξομολογητικό, σπαρακτικό, ποιητικό έργο, που κέρδισε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1987.
Ένας άνδρας απομονώνεται σ’ ένα νησί ύστερα από έναν άσχημο χωρισμό. Μέσα από δεκαοκτώ επιστολές που γράφει προς την πρώην σύντροφό του, εκδηλώνονται τόσο τα βαθιά συναισθήματα του πρωταγωνιστή όσο και η δύναμη της ίδιας της γραφής, καθώς λειτουργεί για εκείνον ως σωτήρια λέμβος.
Το συναισθηματικό ταξίδι στο οποίο μας παρασύρει η συγγραφέας είναι ασταθές, σκληρό, ενώ είναι αμφίβολο εάν πρόκειται για ωδή στον έρωτα ή σε ό,τι μπορεί να καταστρέψει. Όσο πιο πολύ ανοίγεται συναισθηματικά ο άνδρας τόσο πιο ευάλωτος γίνεται μπροστά στον ίδιο του τον εαυτό. Βιώνει την ερωτική απογοήτευση στο έπακρο, σχεδόν βασανίζοντας τον εαυτό του: ξαναζεί πολύτιμες στιγμές της σχέσης του στο μυαλό του, άλλοτε κατηγορεί την πρώην σύντροφό του, ξεσπά, καταρρέει.
Κική Δημουλά, Χλόη Θερμοκηπίου
Καταξιωμένη συγγραφέας της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς, γράφει παραστατικότατα σε μια κατά τα άλλα δική της διάλεκτο. Μία από τις σπουδαιότερες Ελληνίδες ποιήτριες που κάθε έργο της είναι και έμπνευση.
Στη «Χλόη Θερμοκηπίου», ενδέκατη συλλογή της ποιήτριας, το γήρας, ο χρόνος, η απομόνωση, η απώλεια τίθενται κάτω από το μικροσκόπιο και οι έννοιες αναλύονται ενδελεχώς. Ο λόγος της, εξελιγμένος και πιο άμεσος από ποτέ, συνοδεύει τα γνώριμα περιεχόμενα, ενώ μας υπενθυμίζει ότι στο δύσκολο εγχείρημα της γραφής τίποτα δεν παραμένει στάσιμο.
Μάργκαρετ Άτγουντ, Η ιστορία της θεραπαινίδας
Κατέχει τον τίτλο της πιο δημοφιλούς Καναδής συγγραφέως. Η πολυγραφότατη και βραβευμένη δύο φορές με Booker Μάργκαρετ Άτγουντ μετρά πάνω από εξήντα χρόνια στον χώρο της λογοτεχνίας. Εκκινώντας από την ποίηση η Άτγουντ μετέβη εν συνεχεία στην πεζογραφία. Χτίζοντας κόσμους δυστοπικούς η Άτγουντ αγγίζει θέματα σχετικά με το περιβάλλον και τη θέση της γυναίκας στο σύγχρονο κόσμο. Σύμφωνα με τους κριτικούς «Η φαγώσιμη γυναίκα», το πρώτο της μυθιστόρημα με ηρωίδα μια κοπέλα που όταν αρραβωνιάζεται σταματά να τρώει, φώτισε όλα εκείνα τα ζητήματα που θα απασχολούσαν το δεύτερο φεμινιστικό κύμα. Το πολύπλευρο συγγραφικό της έργο συμπληρώνουν παιδικά βιβλία και δοκίμια.
«Η ιστορία της θεραπαινίδας», το διασημότερο έργο της Μάργκαρετ Άτγουντ, κυκλοφόρησε το 1985 και εκτόξευσε τη φήμη της Καναδής συγγραφέως. Το 2017 η ομώνυμη δραματική τηλεοπτική σειρά έφερε ξανά στο προσκήνιο το δυστοπικό μυθιστόρημα της Άτγουντ τοποθετώντας το και πάλι στις λίστες των best-sellers. Η Δημοκρατία της Γαλαάδ προσφέρει στην Τουφρέντ μόνο μία επιλογή, την αναπαραγωγή. Αν παρεκκλίνει απ’ τον σκοπό της, θα καταλήξει, όπως όλοι οι αντιφρονούντες, κρεμασμένη στο Τείχος, ή θα σταλεί στις Αποικίες, όπου θα βρει αργό και μαρτυρικό θάνατο από ραδιενέργεια. Αλλά ακόμα κι ένα απολυταρχικό καθεστώς δεν μπορεί να αφανίσει τον πόθο – ούτε της Τουφρέντ ούτε και των δύο ανδρών απ’ τους οποίους κρέμεται η μοίρα της. Μια συγκλονιστική δυστοπία για το κακό που παραμονεύει στην ανθρώπινη φύση.
Τόνι Μόρισον, Αγαπημένη
Η Τόνι Μόρισον υπήρξε η πρώτη Αφροαμερικανή συγγραφέας που βραβεύτηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας. Απόγονος οικογένειας σκλάβων, η Κλόε Άντονι Φούφορντ, όπως ήταν το πραγματικό όνομα της Μόρισον, αποτύπωσε όπως κανένας άλλος λογοτέχνης, την ιστορία των Αφροαμερικανών, από τα χρόνια της δουλείας έως την ταραγμένη δεκαετία του 1950. Στο επίκεντρο του συγγραφικού της σύμπαντος τοποθέτησε τις μαύρες γυναίκες που είχαν αγνοηθεί μέχρι τότε από τον λογοτεχνικό κόσμο. Η ιστορία της μικρής Πέκολα που λαχταρούσε όσο τίποτε άλλο να έχει γαλάζια μάτια ήταν εκείνη που το 1970 σηματοδότησε την αρχή της μακράς συγγραφικής διαδρομής της Τόνι Μόρισον. Το 2012 τιμήθηκε για τη συνολική προσφορά της στη λογοτεχνία με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας. Η «Αγαπημένη» τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ το 1988.
Η Σιθ γεννήθηκε σκλάβα στον Νότο και δραπέτευσε στο Οχάιο, ωστόσο δεκαοκτώ χρόνια αργότερα δεν είναι ακόμη ελεύθερη. Την κατατρύχουν οδυνηρές αναμνήσεις από το Φιλόξενο Σπιτικό, το όμορφο αγρόκτημα που έγινε για την ίδια και τους συντρόφους της ο τόπος της απόλυτης φρίκης. Το καινούργιο της σπίτι το στοιχειώνει το φάντασμα του μωρού της που πέθανε χωρίς όνομα, από τα ίδια της τα χέρια, με μία μονάχα λέξη χαραγμένη στην ταφόπλακά του, να θυμίζει πως κάποτε έζησε: Αγαπημένη.
Διδώ Σωτηρίου, Ματωμένα Χώματα
Η Διδώ Σωτηρίου αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνία. Στα μυθιστορήματά της που διακρίνονται για την έντονη παρουσία του αυτοβιογραφικού στοιχείου ξεδιπλώνονται οι περιπέτειες του ελληνισμού στον 20ό αιώνα, περιπέτειες που έζησε και η ίδια. Η Μικρασιατική Καταστροφή και η προσφυγιά, η Κατοχή, η Αντίσταση, ο Εμφύλιος. «Δεν ήμουν η συγγραφέας που μάζεψε πληροφορίες από ιστορικά γεγονότα που είχαν γράψει άλλοι, αλλά τα έζησα στο πετσί μου», δήλωσε κάποτε. Παρά τον βιωματικό χαρακτήρα της γραφής της όμως η Σωτηρίου στάθηκε με αντικειμενικότητα απέναντι στην ιστορία. Η Εταιρεία Συγγραφέων έχει καθιερώσει προς τιμήν της το βραβείο «Διδώ Σωτηρίου» που απονέμεται σε συγγραφέα, Έλληνα ή ξένο, που με τη γραφή του αναδεικνύει την επικοινωνία των λαών και των πολιτισμών μέσα από την πολιτισμική διαφορετικότητα.
Τα «Ματωμένα Χώματα», η «Βίβλος της σύγχρονης εξόδου του Μικρασιάτικου Ελληνισμού», όπως χαρακτηρίστηκαν, συγκαταλέγονται στα κορυφαία έργα της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας. Το βιβλίο αυτό που μεταφράστηκε σε πάνω από δέκα γλώσσες και μέχρι σήμερα έχει ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 400.000 αντίτυπα αφηγείται την ιστορία του Μανώλη Αξιώτη, ενός Μικρασιάτη αγρότη από τον Κιρκιντζέ που ονειρευόταν μια λεύτερη πατρίδα. Άνθρωπος του μόχθου, δεμένος με τον τόπο του, το πατρικό του σπίτι, τους χωριανούς του πάλεψε με κορμί και με ψυχή. Στο Αμελέ Ταμπουρού, τα Τάγματα Εργασίας της Άγκυρας, το 1915. Στο μέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ το 1922.
Μαρία Ιορδανίδου, Λωξάντρα
Η Λωξάντρα δεν είναι απλώς βιογραφία, ούτε απλώς μυθιστόρημα. Στο συναρπαστικό αυτό κείμενο, που έγινε ανάρπαστο από την ώρα που πρωτοκυκλοφόρησε από τις εκδόσεις της Εστίας, οι πραγματικοί και οι φανταστικοί χαρακτήρες συγχωνεύονται για να αναπλάσουν την εικόνα της Πόλης πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Μαρία Ιορδανίδου έγραψε το βιβλίο το 1963, όταν ήταν ήδη εξήντα έξι χρόνων, επειδή - έλεγε - δεν ήθελε αυτά τα λίγα πράγματα που ήξερε να τα πάρει μαζί της. Αυτό από μόνο του λέει κάτι.
Η Λωξάντρα είναι η ιστορία της γιαγιάς της: μέσα από αυτήν, η Μαρία Ιορδανίδου ξαναζωντανεύει μια ολόκληρη εποχή, ακόμα και ''τώρα, που όλα αυτά πέρασαν και το χορτάρι της λησμονιάς αρχίζει κιόλας να φυτρώνει''.
Ιωάννα Καρυστιάνη, Μικρά Αγγλία
Η Ιωάννα Καρυστιάνη γεννήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου του 1952 στα Χανιά της Κρήτης από γονείς Μικρασιάτες. Σπούδασε νομικά. Επαγγελματικά ασχολήθηκε με το σκίτσο και την εικονογράφηση (με το όνομα "Ιωάννα"). Δούλεψε στην εφημερίδα "Ριζοσπάστης", στα περιοδικά "Τέταρτο", "Ένα", "Εικόνες", και σε ξένες εφημερίδες. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη λογοτεχνία το 1994, με τη συλλογή διηγημάτων "Η κυρία Κατάκη". Ακολούθησε το μυθιστόρημα "Μικρά Αγγλία", το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, το 1998, και ήταν υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Αριστείο Λογοτεχνίας και για το λογοτεχνικό βραβείο Balkanika. Το επόμενο μυθιστόρημά της, "Κουστούμι στο χώμα", τιμήθηκε με το βραβείο μυθιστορήματος του περιοδικού "Διαβάζω" το 2001. Είναι παντρεμένη με τον σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη και μητέρα των σκηνοθετών Αλέξανδρου Βούλγαρη ("Κλαις;", "Ροζ") και Κωνσταντίνας Βούλγαρη ("Γιούπι", "Με τα φώτα νυσταγμένα", "Βαλς Σεντιμεντάλ").
Η ιστορία διαθέτει ναυτικό φυλλάδιο και ταξιδεύει επί μία εικοσαετία μεταφέροντας θαλασσοφαγωμένους άντρες και θαλασσοφαγωμένες γυναίκες στους μεγάλους ή ασήμαντους πλόες της ζωής, από τη Σουραμπάγια στα βυσσινοχώραφα της Άνδρου, από ένα ντοματοπίλαφο στο Μπουένος Άιρες κι από τις συμμαχικές νηοπομπές κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου στη Ρίβα και στο λευκό διώροφο των Σαλταφέρων με το τσιγκούνικο ταβάνι, που σαν απλωμένο τουλπάνι έσταζε τους ήχους του απάνω σπιτιού και μαζί τους ήχους του έρωτα στο πανομοιότυπο κάτω σπίτι, είκοσι τέσσερις λεπτές κυπαρισσοσανίδες που ρήμαξαν ζωές.
Το βιβλίο της Ιωάννας Καρυστιάνη κυκλοφόρησε το 1997 κι αμέσως αγαπήθηκε από το αναγνωστικό κοινό (και παραμένει σταθερά στις προτιμήσεις του όλα αυτά τα χρόνια). Απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1998, ενώ έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί στην Αγγλία, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λιθουανία και στις ΗΠΑ. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία του Παντελή Βούλγαρη.
