Από τους πιο σημαντικούς αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα, ο Ludwig Mies van der Rohe επεδίωξε να δημιουργήσει αρχέτυπες μορφές απαλλαγμένες από κάθε περιττό στοιχείο, οι οποίες καθιερώθηκαν παγκοσμίως σαν σύμβολα της μοντέρνας εποχής. Διερευνώντας τις δυνατότητες νέων υλικών κατέληξε στο σχεδιασμό κτιρίων με απλή και αυστηρή μορφή, που χαρακτηρίζονται από εκλεπτυσμένες λεπτομέρειες και κάνουν αναφορά στον κλασικισμό με τις αναλογίες τους, τη συμμετρία και τη δομή τους.
Τα χρόνια μαθητείας
Ο Mies van der Rohe δεν είχε την τυπική εκπαίδευση ενός αρχιτέκτονα. Στον κόσμο της οικοδομής μυήθηκε αρχικά από τον πατέρα του, που είχε εργαστήριο κατεργασίας της πέτρας. Φοίτησε σε μια τεχνική σχολή όπου έμαθε να σχεδιάζει διακοσμήσεις στο σοβά. Σε ηλικία 19 χρονών πήγε στο Βερολίνο, όπου μαθήτευσε στο γραφείο ενός αρχιτέκτονα που ειδικευόταν στο σχεδιασμό επίπλων και στη συνέχεια εργάστηκε για τρία χρόνια κοντά στον πρωτοπόρο αρχιτέκτονα Peter Behrens, που είχε αναλάβει τη σχεδίαση προϊόντων και κτιρίων της AEG. Ομως, σε αντίθεση με άλλους ομότεχνούς του, ο Mies van der Rohe δεν επηρεάστηκε από τα βιομηχανικά αυτά κτίρια, αλλά από το νεοκλασικισμό.
Κλασικισμός και μοντερνισμός
Εντυπωσιασμένος από τη μνημειακότητα και την αυστηρότητα των κλασικών συμμετρικών συνθέσεων, είχε τη δυνατότητα να εντρυφήσει στο έργο του σπουδαίου αρχιτέκτονα Karl Friendrich Schinkel. Γεγονός που επέδρασε καταλυτικά στον τρόπο που αντιλαμβανόταν τη μοντέρνα αρχιτεκτονική, την οποία «μπόλιασε» με την κλασικιστική λιτότητα των εκφραστικών μέσων, την καθαρότητα της μορφής, την τελειότητα των αναλογιών και την κομψότητα των λεπτομερειών. Τα πρώτα έργα του είχαν έντονη τη σφραγίδα του νεοκλασικισμού. Μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως, σημειώθηκε μια στροφή στα ενδιαφέροντα και τους προβληματισμούς του. Η ένταξή του σε μια ομάδα μοντέρνων αρχιτεκτόνων και καλλιτεχνών που αναζητούσαν νέες μορφές έκφρασης, τον οδήγησε στον πειραματικό σχεδιασμό μιας σειράς από φουτουριστικά κτίρια τα οποία παρουσίασε σε εκθέσεις της ομάδας.
Εκθεση κατοικίας στη Στουτγάρδη
Το 1927 αναλαμβάνει τη διεύθυνση μιας έκθεσης για τη μοντέρνα αρχιτεκτονική κατοικία στη Στουτγάρδη. Δεν ήταν απλώς μια έκθεση σχεδίων, αλλά η κατασκευή ενός πειραματικού οικισμού με σπίτια σχεδιασμένα από τους πιο σημαντικούς αρχιτέκτονες της εποχής. Ο Mies van der Rohe συμμετείχε με ένα συγκρότημα κατοικιών με λευκούς όγκους και τυπικά επαναλαμβανόμενα επιμήκη παράθυρα.
Το περίπτερο της Βαρκελώνης
Μια καθοριστική στιγμή για το έργο του Mies van der Rohe αποτέλεσε το 1929, όταν στο πλαίσιο μιας διεθνούς έκθεσης στη Βαρκελώνη δημιούργησε το περίφημο Γερμανικό Περίπτερο. Σε αυτό παρουσιάζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του, τα οποία αργότερα θα βρουν εφαρμογή σε ουρανοξύστες και κτίρια μνημειώδους κλίμακας. Το Περίπτερο διαμορφώνεται πάνω σε ένα υπερυψωμένο βάθρο όπως συμβαίνει και στην κλασική αρχιτεκτονική. Η οροφή είναι μια πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα που στηρίζεται σε μεταλλικές κολόνες επιχρωμιωμένες. Ο χώρος ορίζεται από ελεύθερα διατεταγμένους τοίχους, επενδυμένους με πράσινο μάρμαρο Τήνου και μεγάλα υαλοστάσια. Τη σύνθεση ολοκληρώνουν δύο ρηχές, ορθογώνιες λιμνούλες. Η επίδραση του κινήματος De Stilj είναι φανερή, όμως το αποτέλεσμα είναι καινούριο και πρωτοφανές.
Κατοικία Τugendhat
Την ίδια χρονιά (1929) ο Mies van der Rohe σχεδιάζει μια πρωτοποριακή κατοικία στην Τσεχοσλοβακία, το οικόπεδο της οποίας παρουσιάζει κλίση. Από την πλευρά του δρόμου εμφανίζεται μονώροφη, ενώ είναι τριώροφη. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ενδιάμεσος όροφος με τους χώρους υποδοχής, ο οποίος χαρακτηρίζεται από μεγάλα υαλοστάσια και μεταλλικές, επιχρωμιωμένες κολόνες. Οι λειτουργίες χωρίζονται μεταξύ τους με ελεύθερα διατεταγμένους τοίχους, επενδυμένους με μάρμαρο, ενώ ένας ημικυκλικός τοίχος με ξύλινη επένδυση ορίζει το χώρο της τραπεζαρίας.
Μετανάστευση στην Αμερική
Το εχθρικό πολιτικό περιβάλλον του ναζισμού ανάγκασε τον Mies van der Rohe να μεταναστεύσει στην Αμερική. Η φήμη του εκεί ήταν μεγάλη κυρίως λόγω της έκθεσης «Ιnternational Style», που πραγματοποιήθηκε το 1932 στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, και λόγω του ομότιτλου βιβλίου του Philip Johnson. Ανέλαβε τη διεύθυνση της αρχιτεκτονικής σχολής του πανεπιστημίου Illinois Institute of Technology στο Σικάγο και παράλληλα σχεδίασε ένα νέο συγκρότημα πανεπιστημιακών κτιρίων. Οι παλιότεροι πειραματισμοί του βρήκαν εδώ πρόσφορο έδαφος για να υλοποιηθούν. Σχεδίασε κτίρια ορθογώνιας μορφής με μεταλλικό σκελετό στις όψεις τους και με μεγάλες, γυάλινες επιφάνειες. Η τυποποίηση και η επανάληψη των μεταλλικών κολόνων απλούστευε την κατασκευή και έδινε την αίσθηση ενός οργανωμένου συνόλου.
Ελεύθερη κάτοψη
Θέλοντας να κατασκευάσει ευέλικτους εσωτερικούς χώρους που θα προσαρμόζονται σε διαφορετικές χρήσεις, ο Mies van der Rohe εισήγαγε την έννοια της ελεύθερης κάτοψης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εξοχική κατοικία Farnsworth (1951), ένα γυάλινο κτίριο με ενιαίο εσωτερικό χώρο, στο μέσον του οποίου υπάρχει ένας κλειστός με το μπάνιο, ο οποίος και διαχωρίζει το υπνοδωμάτιο από το καθιστικό. Το 1958 χτίζεται, σε δικά του σχέδια, στη Νέα Υόρκη, ο ουρανοξύστης Seagram, ένα ορθογώνιο, παραλληλεπίπεδο κτίριο από γυαλί και ατσάλι, με κομψές αναλογίες και προσεγμένες λεπτομέρειες.
