Από την Ιωάννα Παπαγεωργίου
Ηθοποιός σημαίνει...
Θα το πω. Και ας πέσει φωτιά να με κάψει. Στην Ιστορία του αμερικανικού σινεμά, η Τζόντι Φόστερ δεν είναι μία από τις σημαντικότερες γυναίκες ηθοποιούς. Είναι μία από τους σημαντικότερους ηθοποιούς. Σκέτο. Ανεξαρτήτως φύλου. Σημαντικότερη ίσως και από ιερά τέρατα σαν τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο (με τον οποίο συμπρωταγωνίστησε στον «Ταξιτζή» - ταινία, στην οποία η ίδια υποστηρίζει πως χρωστά την καριέρα της) ή τον Τζακ Νίκολσον, που έχει ήδη ισοφαρίσει και απειλεί να προσπεράσει σε χρόνο παραμονής στην ενεργό δράση (στα 45 της μετρά ήδη τέσσερις δεκαετίες επί της οθόνης ζωής, ενώ ο Τζακ, στα 70 του, έχει σκοράρει μόλις μια παραπάνω). Αντίθετα με τον μεν, δεν αντιμετωπίζει την ερμηνεία ρόλων ως ψυχοθεραπεία, δεν νιώθει την ανάγκη να βρίσκεται διαρκώς στα πλατό μια ταινίας και έτσι μακράν απέχει από το να κουράσει το κοινό ή να καεί από την υπερέκθεση. Αντίθετα με τον δε, αρνείται να παίξει, έστω και στο ελάχιστο, το παιχνίδι του Χόλιγουντ, αποκαλύπτοντας σκόρπιες, μικρές, αλλά πικάντικες λεπτομέρειες για την προσωπική της ζωή, κόβοντας λίγες, περιστασιακές, αλλά πολυφωτογραφημένες βόλτες στα κοσμικά δρώμενα του Λος Αντζελες (και όχι μόνο), ή συμμετέχοντας σε εξόφθαλμα ανόητα εν δυνάμει blockbusters σαν το «Ασκήσεις Ηρεμίας», προσβλέποντας στον προσεταιρισμό μιας νεότερης γενιάς θεατών. Τέλος, αντίθετα και με τους δύο, άρχισε να ενσαρκώνει ρόλους πριν καλά καλά μάθει να μιλάει... %PHOTO1RIGHT%
Δις βραβευμένη με Οσκαρ, αυτοδίδακτη ηθοποιός, παραγωγός και σκηνοθέτης («Ο Μικρός Κύριος Τέιτ»), με λιγότερες από 40 ταινίες στο ενεργητικό της, έχει καταφέρει όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά και να κυριαρχήσει σε μία από τις πιο επικίνδυνες και αιμοβόρες επαγγελματικές αρένες του πλανήτη. Αποκλειστικά και μόνο με τους δικούς της, ανατρεπτικούς, όρους. Διατηρώντας, πεισματικά, την προσωπική της ζωή, προσωπική. Αρνούμενη να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει την ομοφυλοφιλία της. Χωρίς να περιφέρει τους δύο (αγνώστου πατρός) γιους της, τον 9χρονο Τσάρλι και τον 6χρονο Κιτ, ως πολυπόθητα τρόπαια για τα φλας των φωτογράφων (αν και ομολογεί ότι δυσκολεύεται να μην μιλήσει λεπτομερώς γι αυτούς, αφού «τους αγαπάω απεριόριστα, μου φτιάχνουν το κέφι και τους σκέφτομαι συνεχώς»). Οχι γιατί θεωρεί ότι όσα λιγότερα γνωρίζεις γι αυτήν ως άνθρωπο, τόσο περισσότερο σε πείθει στον εκάστοτε ρόλο της ως ηθοποιός. Απλά επειδή πιστεύει ακράδαντα ότι είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ανθρώπινου πλάσματος να κρατά κάποια πράγματα μόνο για τον εαυτό του και να κρίνεται για τη δουλειά του αυτή καθαυτή. Αξιοκρατικά. Ανεπηρέαστα. Μη προκατειλημμένα. Εξάλλου, όταν πληρώνεσαι για να ποιείς ήθος, πόσο πολύ μπορείς ως δημιουργός να απέχεις από το δημιούργημά σου; Η Τζόντι είναι έξυπνος άνθρωπος και το ίδιο περιμένει, απαιτεί, ελπίζει, εκμαιεύει (διάλεξε μόνος το ρήμα που σου ταιριάζει) και από εσένα: αν μελετήσεις με καθαρά μάτια τις ερμηνείες της είναι αδύνατο να μην υποψιαστείς ποια πραγματικά είναι. Να μην μεταλάβεις την αλήθεια της.%PHOTO5RIGHT%
...άνθρωπος
Από κοντά, η Τζόντι είναι μικροκαμωμένη, προσηνής, χαμογελαστή, με λαμπερά καταγάλανα, σπινθηροβόλα μάτια. Προφανέστατα, αλλά όχι εκφοβιστικά, πανέξυπνη. Και φανατική σινεφίλ! Αυτό που λάτρεψα στο «Εκτός Εαυτού» είναι ότι πρόκειται για μια εξαιρετικά περίπλοκη ταινία που αναπνέει μέσα στα πλαίσια ενός κάθε άλλο παρά περίπλοκου κινηματογραφικού είδους. Συνδυάζοντας αυτά τα δύο χαρακτηριστικά προκαλεί μια ενστικτώδη αντίδραση στον θεατή, που γίνεται αντιληπτή ως βάρος στο στομάχι. Ταυτόχρονα διαθέτει μια τόσο πλούσια εσωτερική ζωή και οι ήρωές του είναι τόσο αμφίσημοι, που σου προσφέρει αμέτρητα προς συζήτηση θέματα. Είναι μια προσιτή στο ευρύ κοινό, εμπορική ταινία, και ταυτόχρονα μια σπουδή χαρακτήρων για τους σκεπτόμενους θεατές. Πραγματικά είμαι πολύ υπερήφανη γι αυτή. Απόλαυσα κάθε στιγμή εξερεύνησης του χαρακτήρα της ηρωίδας μου. Και νομίζω, αυτό που την κάνει ξεχωριστή και συναρπαστική είναι ότι βρίσκεται σε θέση να διεκδικήσει ένα κομμάτι της ανθρωπιάς της το οποίο δεν ήξερε καν ότι έχει: που είναι ταυτόχρονα πανέμορφο και τερατώδες. %PHOTO2LEFT%
Της επισημαίνουμε ότι δεν είναι λίγοι εκείνοι που συγκρίνουν το «Εκτός Εαυτού» με περισσότερες ή λιγότερο κλασικές κινηματογραφικές ιστορίες εκδίκησης των 70s, σαν τα «Death Wish» του Μάικλ Γουάινερ, «Straw Dogs» του Σαμ Πέκινπα και φυσικά τον «σκορσεζικό» «Ταξιτζή». Δεν διαφωνεί. Βρίσκω ότι η ταινία μας έχει πολλά κοινά στοιχεία με τις εν λόγω ταινίες, καθώς σου επιτρέπουν να ταυτιστείς με τον ήρωά τους χωρίς να απολογείσαι. Μπορεί να μην συμφωνείς μαζί του, μπορεί να μην τον συμπαθείς, αλλά είναι αυτός που είναι. Και οι εμπειρίες του καταγράφονται αφτιασίδωτες στο σελιλόιντ, χωρίς την παρέμβαση της ηθικολογικής φωνής του σκηνοθέτη ή μια ανακουφιστική κατάληξη σύλληψής του. Οταν μένεις με τον Τράβις Μπιγκλ στο τέλος του «Ταξιτζή» ξέρεις ότι θα το ξανακάνει. Και γνωρίζεις ότι αυτό δεν είναι καλό. Είναι όμως η αλήθεια του συγκεκριμένου χαρακτήρα... Είναι συναρπαστικό να συγκρίνεις και να αντιπαραβάλεις τον «Ταξιτζή» με το «Εκτός Εαυτού»!
Καταρχάς γιατί η εμπειρία ενός άντρα είναι πολύ διαφορετική από εκείνη μιας γυναίκας σε ανάλογη θέση. Επίσης ο Τράβις λειτουργούσε ασυνείδητα. Δεν ήξερε γιατί έκανε ό,τι έκανε ούτε αναρωτιόταν για τις πράξεις του. Αντίθετα η Ερικα λειτουργεί συνειδητά. Και είναι διανοούμενη: σίγουρα ξέρει τι κάνει. Νιώθει ντροπή γιατί διαθέτει ηθικές αρχές. Εξάλλου μετά το Βιετνάμ και τον Νίξον, η Νέα Υόρκη του 1976 ήταν μια εντελώς εξευτελισμένη πόλη, αναίσθητη ακόμα και μπροστά στις 12χρονες πόρνες. Και αυτός ο άντρας που δεν μπορούσε να νικήσει στον πόλεμο στην άλλη άκρη της γης επιχειρεί να τη σώσει. Το δικό του περιβάλλον είναι πολύ διαφορετικό από εκείνο της Νέας Υόρκης και της Αμερικής μετά την 11η Σεπτεμβρίου, όπου στη... Disneyland της Times Square υπάρχει ένας αστυνομικός σε κάθε γωνία και παρ όλα αυτά εγώ δεν αισθάνομαι ασφαλής, φοβάμαι και νιώθω κάθε μόριο της ύπαρξής μου παγιδευμένο σε μια διαρκή κατάσταση συναγερμού. Τελικά έχεις δύο εντελώς διαφορετικές εμπειρίες στην ίδια πόλη και στην ίδια χώρα.... Παρατηρούμε ότι για πρώτη ίσως φορά οι μικροσκοπικές διαστάσεις της γίνονται τόσο προφανείς και χαρακτηριστικές στο πανί. %PHOTO3LEFT%
«Μου αρέσει αυτό για τη συγκεκριμένη ταινία. Θέλαμε να τιμήσουμε το γεγονός ότι δεν είμαι μια ηρωίδα δράσης. Ξέρεις, δεν είμαι ο Σβαρτζενέγκερ! (Γελάει). Και νομίζω ότι έχει μια ιδιαίτερη ομορφιά αυτή η γυναίκα της οποίας η δύναμη δεν πηγάζει από το σώμα της. Είναι φωνή. Είναι μόνο θεατής. Μάρτυρας. Σχεδόν δεν υπάρχει. Και αυτό το πράγμα (το όπλο) στη τσέπη τής δίνει υπόσταση μέσα σε μια στιγμή. Οταν πατά τη σκανδάλη δηλώνει: εγώ ζω, εσύ πεθαίνεις. Κι αφού μπορεί και το κάνει αυτό, μαγικά, μέσα σε δευτερόλεπτα, ίσως μπορεί να πάρει πίσω το σώμα της, να πάρει πίσω τον άντρα της, να αλλάξει το παρελθόν». Συνάδελφος από την τηλεόραση του Κεμπέκ, σχολιάζει τη μακροβιότητα της καριέρας της, στα γαλλικά. Η Τζόντι αποκρίνεται στην ίδια γλώσσα (την οποία μιλά τέλεια) και μετά μεταφράζει η ίδια τα λόγια της στα αγγλικά. «Ναι δουλεύω ακόμα. Είναι αστείο, έκανα ταινίες στα 60s, στα 70s, στα 80s, στα 90s και τώρα στη δεκαετία του 2000.
Είναι αλήθεια ότι στην αμερικανική κουλτούρα, κάθε τρία χρόνια ένα καινούργιο πρόσωπο προκύπτει έτοιμο να σε αντικαταστήσει. Ωστόσο, εγώ έχω καταφέρει να διατηρήσω διάρκεια και συνέπεια στη δουλειά μου... Τι να πω; Είμαι σαν το λαγουδάκι στη διαφήμιση της μπαταρίας. Απλά δεν σταματάω με τίποτα (γελάει)... Το καλύτερο πράγμα που μου συνέβη τα τελευταία 10 χρόνια ήταν πως συνειδητοποίησα ότι είμαι πραγματικά ευτυχισμένη μόνο όταν συνεργάζομαι με σκηνοθέτες που θαυμάζω και σέβομαι. Δεν είναι τρελό που μου πήρε 30 χρόνια να το συνειδητοποιήσω (γελάει);». Αναρωτιόμαστε αν τελικά το «Εκτός Εαυτού» κουβαλάει κάποιο κοινωνικό μήνυμα. «Αν κουβαλάει κάτι τέτοιο, αυτό είναι ότι σ' αυτή, την ανθρώπινη ζωή, που δεν είναι ασπρόμαυρη, η βία μολύνει απόλυτα τους παραλήπτες της. Οποιοι κι αν είναι αυτοί».%PHOTO4RIGHT%
Οι άλλες όψεις της Τζόντι Φόστερ
Η μητέρα
«Ο μικρός κύριος Τέιτ» Τρυφερή, μοναχική, λιγομίλητη, η Ντίντι δοκιμάζει να προστατεύσει τον γιο της από τη μεγαλοφυϊα του, χωρίς ταυτόχρονα να τη φιμώσει.
Η σύζυγος «Sommersby»
Βουβά σπαρακτική, μεστά θηλυκή, η Λόρελ συμπαραστέκεται στον απίθανα αλλαγμένο από τον πόλεμο άντρα της, μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος.
Ο πειρασμός «Μaverick»
Απολαυστικά τσαχπίνα και σέξι, απρόβλεπτα πολυμήχανη και εύστροφη, η Αναμπελ ανάβει φωτιές στα σαλούν της Αγριας Δύσης.
Η ερωμένη
«Οι Ατελείωτοι Αρραβώνες» ζουμερή αν και αδύνατη, εκκωφαντικά εκφραστική αν και σιωπηλή, η Ελοντί μοιάζει να υπάρχει μόνο για να συναντά κρυφά, βιαστικά τον εραστή της...
Η σκύλα «Ιnside Μan»
«Ηθελα να γίνω μια απόλυτη θεά της Αριας φυλής, με τα στιλπνά ξανθά μαλλιά, το κραγιόν, το ψεύτικο μαύρισμα και τις γόβες στιλέτο του Manolo Βlahnik!».
