Δύο γενιές συναντώνται σε ένα «Μαύρο Κουτί». Ο Κώστας Καζάκος και ο Αντώνης Καλογρίδης. Ο Κώστας Καζάκος ανέβασε το νέο έργο του μαθητή του, Γιώργου Ηλιόπουλου, και ο Αντώνης Καλογρίδης σκηνοθέτησε μια παράσταση που ισορροπεί ανάμεσα στο γέλιο και το δάκρυ, την αλήθεια και τα όνειρα. Για αυτό το «Μαύρο Κουτί», που είναι ένας μαυροπίνακας της ζωής, αλλά και για το θέατρο, που σαν καθρέφτης γιγαντώνει ελπίδες και όνειρα, μιλούν οι δύο καλλιτέχνες.
Επειτα από τόσες παραστάσεις τι πιστεύεις ότι είναι αυτό που κάνει το «Μαύρο Κουτί» να μιλάει στις καρδιές των θεατών;
Κ.Καζάκος: Βλέπουμε κάθε βράδυ, και κατά τη διάρκεια της παράστασης και μετά, την αναστάτωση του κοινού. Σαν να πρόκειται για προσωπικά τους ζητήματα. Τόσο τα επίκαιρα θέματα του έργου, όπως τα golden boys και η χρηματοοικονομική κατάσταση όσο και οι αποκαλύψεις των οικογενειακών μυστικών. Κι ακόμη εντυπωσιάζει η δύναμη του ήρωα να αναποδογυρίσει τη ζωή του και να βάλει τέρμα στην πορεία που είχε πάρει εξαιτίας των παρανοήσεων.
Να καταφέρει να αντιστρέψει τη ζωή του και να ξαναγίνει? άνθρωπος. Αυτός ένας ψυχρός τεχνοκράτης από εκείνους που μπορούν να πατήσουν ένα κουμπί και να χαθούν ένα εκατομμύριο άνθρωποι για χάρη του κέρδους. Φαίνεται ότι αγγίζει τους ανθρώπους ίσως επειδή πρόκειται για ένα πρόβλημα που πολλοί αντιμετωπίζουν, αλλά δεν μπορούν να το λύσουν.
Αντώνη, τι σημαίνει σκηνοθεσία και τι σημαίνει αυτό το έργο;
Α.Καλογρίδης: Αρχικά να οριοθετήσω τον όρο σκηνοθεσία. Oλοι μαζί στήσαμε την παράσταση. Είναι ένα ταξίδι που δεν σταματάει. Ο ήρωας ψάχνει να δει πού έχασε τον δρόμο του. Κι αυτή η αναζήτηση δεν αφορά μόνον τον ήρωα, αλλά τη γενιά μου. Oλοι μας ψάχνουμε να δούμε πού είμαστε και πού πάμε. Παλαιότερα οι συνθήκες ήταν διαφορετικές και οι βεβαιότητες μεγαλύτερες και ισχυρότερες. Εμείς, που φαινομενικά τα έχουμε όλα, χανόμαστε μέσα σε μια ομίχλη και την απουσία αξιών. Το έργο επαναφέρει στο προσκήνιο τις χαμένες μας αξίες. Το χαμένο μαύρο κουτί μας.
Τι σας γοητεύει στη διαδικασία μιας παράστασης;
Α.Κ.: Πέρα από το κείμενο, με ενδιαφέρει το ταξίδι που κάνουμε όλοι μαζί. Oλοι μαζί δουλεύουμε και χτίζουμε. Είμαστε εξερευνητές σε μια περιπέτεια. Αλίμονο αν σταματήσουμε την έρευνα.
Κ.Κ.: Ουσιαστικά αυτό που κάνουμε είναι να φτιάξουμε το καράβι. Στο έργο υπάρχει η ιδέα του καραβιού, όμως εμείς πρέπει να το φτιάξουμε στην πράξη. Πρέπει να φτιάξουμε την Αργώ! Πρέπει να πούμε και κάτι που πολύς κόσμος δεν το καταλαβαίνει: Κάθε βράδυ είναι μια άλλη παράσταση. Ενα άλλο ταξίδι που ξεκινάει από την αρχή, σε άλλες θάλασσες, σε άλλους ανέμους... Με άλλο κοινό. Αυτή είναι η μαγεία του θεάτρου.
Αντώνη, πόσο εύκολο και πόσο δύσκολο ήταν να συνεργαστείς με τον Καζάκο;
Α.Κ.: Να συνεργαστώ; Εγώ είμαι μαθητής μπροστά στον Καζάκο!
Μαθητής, αλλά και ο σκηνοθέτης της παράστασής του..
Α.Κ.: Ξεκινήσαμε από τη γνωριμία. Ανακαλύπταμε λίγο λίγο τον κόσμο που ο άλλος κρύβει μέσα του. Βλέπαμε πού συμπίπτουν οι συνισταμένες μας και ποια είναι τα κέντρα αναφοράς. Σίγουρα υπάρχουν διαφορετικές ματιές, όμως αυτά τα αντιμετωπίζουμε με τον διάλογο. Ετσι βρίσκουμε τον κοινό μας κώδικα. Στη συνεργασία μας δεν υπήρχαν διαφορετικοί κόσμοι. Στο θέατρο είμαστε όλοι παιδιά σε ένα μοναδικό και υπέροχο παιχνίδι. Το πάντρεμα διαφορετικών γενεών πλουτίζει το αποτέλεσμα.
Τι έχεις αποκαλύψει στο μαύρο κουτί του Κώστα Καζάκου;
Α.Κ.: Εχω δει ένα ζωντανό, ζωηρό παιδί, που μπαίνει μέσα στο παιχνίδι, που ανακαλύπτει και ψάχνει, χωρίς σταματημό. Οι στιγμές που τον βλέπω πάνω στη σκηνή και με συγκλονίζει είναι που μπορεί να σε κρατάει στην αγκαλιά του και την ίδια στιγμή να σε κρατάει στην απόσταση που πρέπει για να μπορέσεις να απολαύσεις το παιχνίδι.
Σε χαρακτηρίζουν το τρομερό παιδί, το τρελό παιδί του θεάτρου... Πώς αντιμετωπίζεις τέτοιου είδους χαρακτηρισμούς;
Α.Κ.:Το πώς με βλέπει ο κόσμος είναι κάτι που δεν το ακούω. Δεν κάνω θέατρο για να κερδίσω κάποιους χαρακτηρισμούς, αλλά επειδή το αγαπώ. Βέβαια, από τη στιγμή που εκτίθεσαι ο καθένας έχει δικαίωμα να σε κρίνει. Ομως, απέχω από αυτήν τη διαδικασία.
Κ.Κ.: Οταν πρωτοδιάβασα το έργο του Ηλιόπουλου, σκέφτηκα να το σκηνοθετήσω εγώ. Ομως όταν το ξαναδιάβασα, ένιωσα ότι κάτι άλλο χρειάζεται το έργο. Αποφάσισα ότι χρειάζεται άλλο μυαλό και άλλη διάθεση. Τον γνώριζα λίγο, αλλά ένιωσα ?και το επιβεβαίωσα στην πράξη? ότι είναι ένας άνθρωπος ρηξικέλευθος, απελευθερωμένος και χωρίς αναστολές. Οταν βάλει κάτι στο μυαλό του, θα το πολεμήσει ώς το τέλος. Την ίδια στιγμή διαθέτει μια αθωότητα που τόσο χρειάζεται στη δουλειά μου. Είναι ένα μάτι φρέσκο απέναντι στη ζωή.
Αρα το δικό του μαύρο κουτί τι περιέχει;
Κ.Κ.: Το γιοφύρι της Αρτας. Δεν ικανοποιείται εύκολα. Και αυτό είναι βασικός παράγοντας για το χτίσιμο ενός γερού καραβιού. Κι έχει και τον εξοπλισμό, τα προσόντα. Καταφέρνει να δημιουργήσει μοναδική διάθεση στην πρόβα, που είναι απαραίτητη στη δουλειά μας. Βγάζει από κάθε ηθοποιό το περισσότερο και έχει αίσθημα συλλογικότητας.
Κώστα, τόσα χρόνια στο θέατρο με αναγνώριση, με χειροκρότημα και πρόσφατα με μία ακόμη βράβευση από την ένωση Κριτικών Θεάτρου και Μουσικής. Τι σημαίνει μια τέτοια τιμή;
Κ.Κ.: Την ώρα της απονομής ήμουν προβληματισμένος για το αν θα πήγαινα να παραλάβω το βραβείο. Από νέος με απωθούσε ο διαγωνιστικός χαρακτήρας των βραβείων, ότι ανάμεσα σε 4 ή 5 διαγωνιζόμενους καλλιτέχνες μια επιτροπή θα κρίνει με ψηφοφορία ποιος είναι ο καλύτερος. Ποτέ δεν είχα πάρει μέρος σε τέτοιου είδους διαδικασίες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, δεν είχαμε διαγωνισμό. Παρ' όλα αυτά, με προβλημάτισε. Ωστόσο ένιωσα ότι θα είναι προσβολή να αρνηθώ το βραβείο. Εξάλλου, έχω την πεποίθηση ότι αυτές οι διακρίσεις είναι καλύτερο να αφορούν τους νέους. Να τους βοηθούν να «σκάσουν μύτη». Εγώ μεγάλωσα πια...
Ανάμεσα στις δύο φράσεις «Η ζωή μου και το θέατρο» και «Η ζωή μου το θέατρο», ποια θα διαλέξεις;
Κ.Κ.: Αυτά είναι συνυφασμένα. Η δουλειά μας ξεκινάει σαν δεύτερη φύση και σιγά σιγά γίνεται πρωτεύουσα φύση. Μια επαγγελματική διαστροφή που δεν μπορείς να την αλλάξεις. Ολα όσα ζούμε στην καθημερινότητά μας συγκεντρώνονται σε αυτόν τον στόχο. Από κει και πέρα, με πόση αυταπάρνηση πραγματοποιείται αυτό, εξαρτάται από τον άνθρωπο και το κουράγιο του, την αγωνιστική του διάθεση και την κατανόηση του στόχου του.
Οι πολύ μεγάλοι μάς δίνουν το μέτρο ότι πρέπει όλα να ενταχθούν στον στόχο κι έτσι όταν λες «Η ζωή μου είναι το θέατρο», αυτό να είναι αλήθεια. Στον τόπο μας, οι συνθήκες είναι τόσο δύσκολες που μας αναγκάζουν σε πισωγυρίσματα αλλά και σε άλματα μπροστά... και πάλι πίσω... Δεν είναι απλώς αντικαλλιτεχνικές, αλλά αντιανθρώπινες.
Κάποιοι, όμως, λένε ότι οι δυσκολίες φτιάχνουν τον καλλιτέχνη.
Κ.Κ.: Η τέχνη είναι πολύ δύσκολος δρόμος και άπιαστος στόχος. Τις δυσκολίες τις βάζει ο καλλιτέχνης μόνος του και είναι συνειδητές. Είναι δυσκολίες που δεν τις βάζεις στο ύψος του ματιού σου, αλλά στο ύψος των ονείρων. Είναι θέμα ηθικού, συνείδησης, κατανόησης του τι σημαίνει να ανεβαίνεις στη σκηνή και να καλείς ανθρώπους να συνομιλείς μαζί τους για αυτά τα τόσο ευαίσθητα ζητήματα, όπως είναι οι φόβοι, οι αγωνίες, η αγάπη, ο θάνατος και η ζωή.
Ο καλλιτέχνης πρέπει να βάζει παγίδες στον εαυτό του και να τις ξεπερνάει. Σε αυτόν τον αγώνα βρίσκεις το νόημα της τέχνης και τον ρόλο σου στο κοινωνικό σύνολο. Η τέχνη δεν είναι προσωπική υπόθεση. Δεν ασχολείσαι με την τέχνη για να αυτοϊκανοποιηθείς. Πρέπει να κατανοήσεις το γιατί τόσοι άνθρωποι έρχονται στο θέατρο και κάθονται περιμένοντας να ανοίξει η αυλαία. Πρέπει να καταλάβεις ότι όλοι αυτοί περιμένουν ένα θαύμα.
Αντώνη, αν μετρούσαμε όλα τα στοιχεία που σε γοητεύουν στο θέατρο και στη ζωή, ποιο θα έβαζες πρώτο;
Α.Κ.: Το παραμύθι. Να φτιάξω τη ζωή μου όπως εγώ θέλω κι όχι όπως μας την έχουν «φορέσει». Οι παραμυθένιες σχέσεις που είναι δυνατές και χωρίς όρια.
Δεν είναι εύκολο αυτό.
Α.Κ.: Είμαι διατεθειμένος να πολεμήσω.
Κ.Κ.: Αλλωστε κάθε παραμύθι πρέπει να έχει την κακή του μάγισσα κι αυτό κάνει το ξύπνημα της βασιλοπούλας πιο γοητευτικό!
«Τις δυσκολίες τις βάζει ο καλλιτέχνης και είναι συνειδητές. Είναι δυσκολίες που δεν τις βάζεις στο ύψος του ματιού σου, αλλά στο ύψος των ονείρων». Κ.Κ.
«Στο θέατρο, είμαστε όλοι παιδιά σε ένα μοναδικό και υπέροχο παιχνίδι. Το πάντρεμα διαφορετικών γενεών πλουτίζει το αποτέλεσμα». Α.Κ.
Από την Τέα Βασιλειάδου
Photo Παντελής Ζερβός
