"Γραμμένο με προσοχή εις ύφος γλαφυρόν και λογοτεχνικώς άρτιον, δεν είναι μόνο ευχάριστον ως ανάγνωσμα, αλλά και χρησιμώτατον βοήθημα δι' όσους θέλουν να ζουν πολιτισμένα."
Εφημερίς Καθημερινή

Φθάνετε στην ώρα σας

Το να φθάνει κανείς κάπου στην ακριβώς προσδιορισμένη ώρα, είναι δείγμα ανωτέρας ευγένειας, είναι politesse des rois, όπως λένε οι Γάλλοι. Και όμως, τη βασιλική αυτή ευγένεια δεν την τηρούν δυστυχώς πολλοί, προ πάντων, όταν πηγαίνουν στο θέατρο, χωρίς ίσως να καταλαβαίνουν ότι η αγένειά τους αυτή είναι από τις περισσότερο ανυπόφορες και ενοχλητικές.
Ένας άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους, δεν επιτρέπεται να ενοχλεί κανένα. Και το να μπαίνει κανείς στο θέατρο όταν έχει αρχίσει η παράσταση, είναι μια από τις ενοχλητικότερες αγένειες, που γελοιοποιεί άλλωστε και τον ίδιο τον αργοπορούντα.

Καθυστέρησης συνέπειες . . .

Ο κόσμος που είναι προσηλωμένος στη σκηνή με εντεταμένη την προσοχή του για να μπει στο νόημα του έργου που μόλις αρχίζει, αναγκάζεται να γυρίσει να ιδεί τον καθυστερημένο, ο οποίος μάλιστα πολλές φορές εννοεί και να μπαίνει θορυβωδώς, να χτυπάει ή να σέρνει τα πόδια του, ενώ θα έπρεπε τουλάχιστον για να μειώσει το κακό, να περπατάει στις μύτες, διακριτικά, σιγά και να περιμένει μια κατάλληλη στιγμή, ένα σύντομο διάλειμμα, μια αλλαγή σκηνής για να καθίσει στη θέση του.
Δυστυχώς ούτε αυτό γίνεται. Και ο ανάγωγος καθυστερημένος, εννοεί καλά και σώνει να βρει τη θέση του αμέσως. Χώνεται στη σειρά των καθισμάτων, προχωρεί, χωρίς πολλές φορές να ζητήσει και συγγνώμη, κι αν συμβεί μάλιστα να είναι χοντρός, αναγκάζει όλους της σειράς να σηκωθούν, να στριμωχθούν, να ταλαιπωρηθούν, να αναστατωθούν για να προχωρήσει ο απαιτητικός.

Η ταξιθέτρια

Ένας καθώς πρέπει κύριος οφείλει να δώσει κάτι στην ταξιθέτρια, που έχει άλλωστε καθιερωθεί σχεδόν υποχρεωτικώς. Αλλά σωστό είναι στην περίπτωση αυτή, να έχει έτοιμο αυτό το κάτι που θα της δώσει. Ο άνθρωπός μας όμως δεν κάνει ούτε αυτό. Και αφού κάθισε, αρχίζει να ψάχνεται, χώνει τα χέρια του στις τσέπες του, δεξιά, αριστερά, προσπαθεί να βρει το νόμισμα που θέλει να δώσει, σπρώχνει τους γύρω του με τους αγκώνες του. Αποκορύφωσις δηλαδή του γελοίου.

Το ένδυμα

Το θέατρο είναι από τα μέρη στα οποία μπορεί η μεν κομψή κυρία να κάνει επίδειξη της τουαλέτας της, των γουναρικών της, των κοσμημάτων της, ο δε κύριος να παρουσιάσει την πιο άψογη εμφάνισή του.
Το πώς θα ντυθεί κανείς για το θέατρο, εξαρτάται βέβαια και από την πολυτέλεια του θεάτρου και του περιβάλλοντος, την επισημότητα της παραστάσεως, από την εποχή, από τις συνήθειες του τόπου, κι από τη θέση που έχει στο θέατρο. Είναι δε αλήθεια ότι στην Ελλάδα, αν εξαιρέσει κανείς ελάχιστα θέατρα, τα περισσότερα δεν είναι πολυτελή όπως τα ξένα και δεν προσφέρονται για επίσημες εμφανίσεις ή επιδείξεις. Οπωσδήποτε όμως στα χειμερινά μας τουλάχιστον, τα κλειστά δηλαδή θέατρα, έστω κι αν δεν έχουν την πολυτέλεια ξένων θεάτρων, χρειάζεται κάποια μεγαλύτερη προσοχή στην εμφάνιση.

Φράκο και κοσμήματα

Στις επίσημες παραστάσεις ή πρεμιέρες, ή σε μια σουαρέ ντε γκαλά και εφόσον έχετε θέση στην πλατεία ή σε θεωρείο, ο κύριος θα πρέπει να πηγαίνει με σμόκιν. Αν πρόκειται όμως μετά από μια εξαιρετικά επίσημη μεγάλη παράσταση να επακολουθήσει χορός ή δεξίωση, τότε είναι καταλληλότερο για μεν τον άνδρα το φράκο, ή οπωσδήποτε το σμόκιν, για τις κυρίες δε, η έξωμη τουαλέτα με ανάλογη κόμμωση. Τα κοσμήματα επιτρέπονται για τις κυρίες στο θέατρο - επιβάλλονται μάλιστα - αν υπάρχουν βέβαια . . .

Παλτό και καπέλο

Οπωσδήποτε δεν επιτρέπεται να κάθεται κανείς στην πλατεία ή σε θεωρείο ενός κλειστού θεάτρου με παλτό, πολύ δε ολιγότερο με αδιάβροχο ή καμπαρτίνα, έστω κι αν δεν είναι επίσημη η παράσταση.
Ο κύριος, αν φορεί καπέλο, θα το βγάλει οπωσδήποτε όταν καθίσει στη θέση του, αν δεν το έχει αφήσει στο βεστιάριο, και θα το κρατάει στα χέρια του. Η κυρία αν φορεί καπέλο, πρέπει να φροντίζει να είναι μικρό για να μην εμποδίζει τους θεατάς που κάθονται από πίσω της, να βλέπουν.

Συμπεριφορά στο θέατρο

Όταν πρόκειται να συνοδέψετε κυρίες στο θέατρο, φροντίστε πρώτα-πρώτα να αγοράσετε τα εισιτήριά σας από νωρίς μόνος σας. Επίσης μπορείτε να προμηθευτείτε, μερικές καραμέλες, σοκολάτες, κλπ., από τα οποία προσφέρετε στα διαλείμματα - εκτός αν θα βγείτε στο μπαρ του θεάτρου - χωρίς φυσικά να πετάτε τα χαρτιά και τα χρυσά στο πάτωμα.
Μόλις μπείτε στο θέατρο, πάρτε το πανωφόρι της κυρίας και παραδώστε το σεις στο βεστιάριο μαζί με το δικό σας, αν και συνήθως οι κυρίες προτιμούν να φορούν το παλτό και προ παντός το γουναρικό τους και μέσα στη σάλα του θεάτρου.
Αν συνοδεύετε κυρία, μπαίνοντας στο θέατρο προηγείται εκείνη. Προχωρείτε ανάμεσα στα καθίσματα για να βρείτε τη θέση σας με προσοχή, ζητώντας συγγνώμη για την ενόχληση. Όταν βρείτε τις θέσεις σας, χαιρετήστε πρώτα αόριστα τους παρακαθημένους σας με μια ελαφρά κλίση της κεφαλής και καθίστε, αφήνοντας για τη συνοδό σας την καλύτερη, την πιο προς το κέντρο θέση. Αν και οι δυο θέσεις είναι καλές, βάλετέ την δεξιά σας. Αν συνοδεύετε δυο κυρίες, κάθεσθε σεις στη μέση. Αν είσθε δυο οι συνοδοί και μια η κυρία, την τοποθετείτε ανάμεσά σας.

Το θεωρείο

Αν έχετε θεωρείο, οι κυρίες, θα πάρουν θέση μπροστά οι δε κύριοι πίσω, εκτός αν είσθε δυο-τρεις, οπότε χωράτε όλοι εμπρός. Οι κυρίες, αν συνοδεύονται από καμιά συγγενή ή φίλη τους ή από κάποια άλλη κυρία, θα της προσφέρουν τιμητική θέση μπροστά στο θεωρείο, αλλά η ηλικιωμένη κυρία που ξέρει να ζήσει, θα αφήσει τις προνομιούχες θέσεις στις νεαρές και κομψές της συντροφιάς, που θα στολίζουν καλύτερα τη . . . βιτρίνα του θεωρείου.
Ένας κύριος, πολύ δε περισσότερο μια κυρία με καλή ανατροφή, δεν επιτρέπεται να εξερευνά με κιάλια την πλατεία και τα θεωρεία στο διάλειμμα ούτε να ανταλλάσσει επισκέψεις στα θεωρεία. Προτιμάει να μένει στο δικό της φροντίζοντας να μην προκαλεί την προσοχή των άλλων με φωνές γέλια, ή θόρυβο.

Στο διάλειμμα

Ο κύριος μπορεί να αφήσει τη γυναίκα του στο διάλειμμα για να πάει να καπνίσει ένα τσιγάρο, αν, φυσικά, δεν θέλει να βγει κι εκείνη. Δεν πρέπει όμως να φεύγει σε κάθε διάλειμμα και να λείπει ολόκληρη τη διάρκειά του. Αν είναι πολλοί οι κύριοι, δεν φεύγουν όλοι μαζί. Φροντίζουν πάντα να μένει ένας εκ περιτροπής με τις κυρίες, εκτός αν βγουν κι εκείνες μαζί στο μπαρ, στο καπνιστήριο, ή στο φουαγιέ.

Το χειροκρότημα

Όταν αρχίσει η παράσταση, παρακολουθήστε τη σιωπηλοί, χωρίς θορυβώδεις κρίσεις και χωρίς να ενοχλείτε τους διπλανούς σας. Μη χειροκροτείτε παταγωδώς και έξαλλα. Υπάρχουν οι κλακέρ για αυτή τη δουλειά. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να χειροκροτήσετε με την καρδιά σας και με θέρμη, έναν ηθοποιό αξίας ή μια ωραία σκηνή. Απεναντίας. Είναι μάλιστα γελοίο εκείνο που συνηθίζουν μερικοί να χειροκροτούν . . . υπό εχεμύθειαν μόλις αγγίζοντας τις παλάμες τους με νωχέλεια και συγκατάβαση.

Μετά την παράσταση

Όταν τελειώσει η παράσταση μη βιασθείτε να φύγετε πρώτος. Μη σηκώνεσθε από τη θέση σας προτού κλείσει οριστικά η αυλαία.
Αν συνοδεύετε κυρία, βοηθήστε την φεύγοντας να βγει έξω χωρίς να ενοχληθεί και αν είναι ξένη σας, συνοδός σας, συνοδέψτε την στο σπίτι της, αφού πρώτα - αν θέλει - της προσφέρετε κάτι σε ένα κέντρο.
Είναι αλήθεια, όπως είπαμε στην αρχή, ότι επειδή τα θέατρά μας, στην Ελλάδα, δεν βοηθούν στο να τηρούνται οι πολιτισμένοι τρόποι και η ευγενική συμπεριφορά που είπαμε παραπάνω. Αυτό όμως δεν είναι δικαιολογία.

Και μια τελευταία σύσταση: προσέχετε μη σας πάρει ο ύπνος στο θέατρο, ιδίως μάλιστα όταν ξέρετε πως . . . ροχαλίζετε.

Το παραπάνω κείμενο μπορείτε να το βρείτε (αν και πιθανότητα είναι εξαντλημένο) στις εκδόσεις Εστία. Το βιβλίο, έχει εκδοθεί το 1971 και λέγεται "Σαβουάρ Βιβρ, Οδηγός Καλής Συμπεριφοράς". Συγγραφέας: Κώστας Ζουμπουλίδης.