Ο Γιάννης Μόραλης μίλησε στην Ανδρο για τη ζωγραφική του, με αφορμή τα εγκαίνια της αναδρομικής έκθεσής του στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Πίσω από μια μεγάλη ζωγραφική, ένα τεράστιο εκπαιδευτικό έργο που διαμόρφωσε γενιές καλλιτεχνών επί 36 χρόνια στο ΑΣΚΤ και εν γένει μια προσφορά που συνέβαλε στη διάπλαση του σύγχρονου πολιτισμού μας, ο Γιάννης Μόραλης παρέμεινε ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων, σεμνός, μετριόφρων και πάνω απ όλα φειδωλός, σχεδόν σιωπηλός, στον δημόσιο λόγο.
Στα 92 του παραμένει ίδιος. Μια μικρή εξαίρεση έκανε στην Ανδρο, όπου το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Β. και Ε. Γουλανδρή παρουσιάζει, από χθες, μια αναδρομικού χαρακτήρα έκθεσή του, φόρο τιμής στον ευπατρίδη.
«Είναι μερικά έργα που είχα να τα δω πολλά χρόνια και ήθελα να τα ξαναδώ», μας είπε.
Η προηγούμενη φορά που είχε επισκεφθεί την Ανδρο ο Μόραλης ήταν καμιά πενηνταριά χρόνια πριν, θυμήθηκε, μαζί με τον Νικολάου και τον Ελύτη. Εμεναν στο Μπατσί και επισκέφθηκαν τα αρχοντικά της Χώρας, μαζί και της Νίκης Καραγάτση. Ο Ελύτης, λέει, αναρωτιόταν για τα τοπωνύμια. «Είναι ονόματα αυτά, Απρόβατος...» Τώρα, είπε ο Μόραλης, που δεν τον εγκαταλείπει ποτέ το χιούμορ, κατάλαβε από την Αρβελέρ ότι το Απρόβατος συνδέεται με το γαλλικό απρουβέ (εγκεκριμένο).
Μη ζητήσετε από τον δάσκαλο Μόραλη να εξηγήσει τα έργα του. Προτιμά τις ιστορίες του («είναι αυτοβιογραφικά πολλά έργα». «Το θεωρώ ηλίθιο να μιλάς για τη ζωγραφική σου. Η μεγαλύτερη ηλιθιότητα, επίσης, είναι να λες το κάνω για τον λαό. Αν συγκινεί, αρέσει, καλώς»). Επανέλαβε δε μια απάντηση του Πικάσο για το πώς να καταλάβεις ένα έργο: «Με το κλειδί της ποίησης». Και συμπληρωματικά ο Μόραλης: «Βλέποντας και ξαναβλέποντας, αρχίζεις να διαβάζεις και να καταλαβαίνεις».
Ξαναβλέποντας λοιπόν τα περίπου εκατό έργα της έκθεσης (ζωγραφική, σχέδια, τρία τρισδιάστατα γλυπτά), γνωστά στην πλειονότητά τους, καλείται ο επισκέπτης σε μια επιπλέον ανίχνευση του έργου τού μεγαλύτερου εν ζωή Ελληνα ζωγράφου.
«Μια ανίχνευση» τιτλοφορείται και η έκθεση (έως 28 Σεπτεμβρίου), με την οποία, όπως ανέφερε ο διευθυντής του Μουσείου κ. Κυριάκος Κουτσομάλλης, επιχειρείται μια «διευρυμένη ανάγνωση».
«Αυτό που κατάφερε αυτός ο ανανεωτής της σύγχρονης ελληνικής τέχνης είναι να περάσει στην οπτική μας συνείδηση έτσι ώστε ο καθένας να αναγνωρίζει το έργο του Μόραλη», είπε ο Κουτσομάλλης.
Η έκθεση, που αρχίζει με ένα γλυπτό του Μόραλη από τον Γ. Παππά, δομείται σε τρεις ενότητες: την παιδευτική φάση, από το Παρίσι ακόμη, στα τέλη της δεκαετίας του 40, με αριστουργηματικά πορτρέτα και αυτοπροσωπογραφίες. Τη δεύτερη, γόνιμη περίοδο, όπου εμφανίζονται τα στοιχεία κυβισμού, οι σχηματοποιημένες μορφές και οι απλοποιημένες γραμμές, με επιτύμβιες συνθέσεις κ.ά., για να εισέλθει στην τρίτη, και αντιπροσωπευτικότερη σε αριθμό έργων, φάση, κατά την οποία η τέχνη του Μόραλη, το λεξιλόγιο της αφαιρετικής του γεωμετρίας, φτάνει στην κορύφωσή της. Με τελευταίο έργο χρονολογικά την «Περίσκεψη» του 2007.
Τον Μόραλη θα διαδεχθούν το καλοκαίρι του 09 ο Βέλγος συμβολιστής Πολ Ντελβό και η σχέση του με την αρχαιότητα, ενώ το 2010 ο Ιάπωνας γλύπτης Ιζάμου Νογκούτσι.
Οσο για το στοιχειωμένο Μουσείο του Ιδρύματος Γουλανδρή στην Αθήνα, αυτό ίσως βρίσκεται στη χειρότερη από ποτέ φάση του, καθώς, ενώ εκκρεμεί η νομοθετική διευθέτηση του χώρου στο Ελληνικό, ο αρχιτέκτονας, Ι.Μ. Πέι, ο οποίος έχει κλείσει λόγω ηλικίας το γραφείο του στη Νέα Υόρκη, αρνείται μεταφορά για υλοποίηση των σχεδίων σε άλλο χώρο. Στο μεταξύ, το Ιδρυμα αναζητεί πάντα «μια ενδιάμεση λύση σε άλλο κτίριο της Αθήνας», σύμφωνα με τον κ. Κουτσομάλλη.
Ανδρος: Αποστολή Δήμητρα Ρουμπούλα
