Πόσες φορές δεν έχετε πάρει την απόφαση να χάσετε βάρος, να κόψετε το κάπνισμα, να αρχίσετε γυμναστική μόνο και μόνο για να διαπιστώσετε ότι η συνήθεια, που έχει βαθιές ρίζες στο παρελθόν, κατανικά τις αποφάσεις σας; Ξεχάστε, λοιπόν, τα περί θέλησης και μάθετε τον τρόπο που θα σας απαλλάξει από τις κακές συνήθειες.
«Σπείρε μια σκέψη και θα θερίσεις μια πράξη. Σπείρε μια πράξη και θα θερίσεις μια συνήθεια. Σπείρε μια συνήθεια και θα θερίσεις ένα χαρακτήρα. Σπείρε ένα χαρακτήρα και θα θερίσεις ένα πεπρωμένο». Είμαστε πλάσματα των συνηθειών μας, λοιπόν, και ο τρόπος που βιώνουμε τη ζωή μας δεν είναι τίποτα άλλο από ένα σύνολο συνηθειών, που θα καθορίσουν στην πορεία την ποιότητα της καθημερινότητάς μας. Είναι βέβαια εύκολο να αντιληφθούμε ότι καλές συνήθειες, όπως η υγιεινή διατροφή ή η καθημερινή άσκηση, έχουν θετικά αποτελέσματα για την εξέλιξή μας και ότι κακές, όπως η καθιστική ζωή, το κάπνισμα ή η άστατη διατροφή, έχουν αρνητικές επιπτώσεις στον οργανισμό μας. Αν ωστόσο ο διαχωρισμός μεταξύ καλών και κακών συνηθειών δεν είναι τόσο σαφής πάντα, οι παράγοντες που πρέπει να καθορίσουν ποιες να αποβάλουμε και ποιες όχι είναι το τι μας βοηθάει να πετυχαίνουμε τους στόχους μας, το τι προάγει την καλή υγεία και βελτιώνει την επικοινωνία και τις σχέσεις μας με τους άλλους και το τι βλάπτει μακροπρόθεσμα την υγεία μας, μας αποξενώνει και περιορίζει τις επιλογές μας.
Το παρελθόν καθορίζει το παρόν Οι ψυχολόγοι και οι ειδικοί της συμπεριφοράς λένε πως κάθε συνήθεια δεν είναι τίποτα άλλο από ένας υποσυνείδητος προγραμματισμός που εγγράφηκε μέσα μας σε παλαιότερες εποχές, κυρίως κατά την παιδική μας ηλικία. Δηλαδή, δηλώνουν ουσιαστικά ότι ο τρόπος σκέψης, οι συναισθηματικές αντιδράσεις μας απέναντι σε συγκεκριμένες καταστάσεις -όπως η απώλεια, ο χωρισμός κ.λπ., το ότι θυμώνουμε εύκολα ή απογοητευόμαστε και παραιτούμαστε αμαχητί-, οι επιλογές μας και γενικά οι σωματικές, νοητικές και συναισθηματικές συνήθειές μας που καθορίζουν το ποιοι είμαστε και πώς συμπεριφερόμαστε δεν είναι παρά έκφραση αυτού του προγραμματισμού, που στο μεγαλύτερο μέρος του παραμένει ασυνείδητος. Η εικόνα φαίνεται απογοητευτική. Είμαστε λοιπόν απόλυτα προγραμματισμένοι από το παρελθόν μας και η αλλαγή προς το καλύτερο είναι ουσιαστικά μια ουτοπία; Μήπως δεν μπορούμε τελικά να ξεφύγουμε από τις κακές συνήθειές μας όσο και αν προσπαθούμε;
Η στρατηγική της αλλαγής Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι για να απαλλαγούμε από μια συνήθεια πρέπει να φερθούμε έξυπνα. Αντί να μπούμε σε έναν εσωτερικό πόλεμο με το «είναι» μας, είναι προτιμότερο να εκμεταλλευτούμε την εθιστική φύση μας, την τάση μας δηλαδή να δημιουργούμε καινούργιες συνήθειες. Δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε τίποτα από το υποσυνείδητο, δηλαδή δεν μπορούμε να ξεριζώσουμε μια υποσυνείδητη εγγραφή ή μια βαθιά ριζωμένη συνήθεια. Μπορούμε, όμως, να αντικαταστήσουμε τη μια εγγραφή με κάποια άλλη, να υιοθετήσουμε μια θετική συνήθεια στη θέση μιας αρνητικής. Μιλάμε, λοιπόν, για την ανάγκη να οδηγήσουμε τη ροή της ψυχικής ενέργειάς μας σε νέα μονοπάτια. Ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να γίνει αυτό είναι η αυτοΰπνωση, που εφαρμόζεται σε πολλές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Βέβαια, η εκτενής ανάλυση του φαινομένου της ύπνωσης και της αυτοΰπνωσης ξεπερνάει τα όρια αυτού του άρθρου. Σας δίνουμε, όμως, εδώ ένα βασικό τρόπο για να αλλάξετε οποιαδήποτε συνήθεια με την εφαρμογή της συγκεκριμένης μεθόδου. Κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να θυμάστε είναι ότι κάθε πράξη που επαναλαμβάνεται για 21 ημέρες γίνεται συνήθεια. Έτσι, το μόνο που χρειάζεστε πραγματικά είναι να εδραιώσετε αυτή την καινούργια συνήθεια, δηλαδή να χαλαρώνετε και να υποβάλλετε τον εαυτό σας στην επιθυμητή αλλαγή. Για να μπορέσετε λοιπόν να χρησιμοποιήσετε επιτυχημένα την αυτοΰπνωση, αρκεί να ακολουθήσετε μερικούς απλούς κανόνες:
Καθορίστε με ακρίβεια το στόχο σας Πρέπει να είστε ακριβείς και ξεκάθαροι στο στόχο σας. Αν δεν είναι συγκεκριμένος, θα δυσκολευτείτε να διαλέξετε τις κατάλληλες νοητικές εικόνες και τις σωστές υποβολές που χρειάζεστε. - Αν θέλετε να αδυνατίσετε, πόσα κιλά θέλετε να χάσετε και σε πόσο διάστημα ακριβώς. - Αν θέλετε να περιορίσετε το κάπνισμα, μέχρι πόσα τσιγάρα την ημέρα θέλετε να καπνίζετε. Θέστε έναν ξεκάθαρο στόχο και ασχοληθείτε με κάθε σκοπό ξεχωριστά. Ταξινομήστε τους σκοπούς σας σύμφωνα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας, βάλτε προτεραιότητες και αρχίστε από τον πιο σημαντικό για εσάς.
Γράψτε ένα σενάριο δηλώσεων υποβολής Αφού ο στόχος σας γίνει συγκεκριμένος, το επόμενο βήμα είναι να τον συνοδεύσετε με μια επίσης συγκεκριμένη σειρά δηλώσεων υποβολής που θα σας βοηθήσουν να τον πετύχετε. Για παράδειγμα: - Έλεγχος συνηθειών διατροφής Ο σκοπός σας είναι να τρώτε πιο υγιεινά. Οι δηλώσεις υποβολής σας (χρησιμοποιήστε το σωστό γένος ανάλογα με το αν είστε άντρας ή γυναίκα!) θα είναι κάπως έτσι: «Η όρεξή μου λιγοστεύει όλο και περισσότερο. Μου αρέσει να τρώω ό,τι είναι υγιεινό και ωφελεί την υγεία μου, τη φυσική κατάσταση και την εμφάνισή μου. Χορταίνω εύκολα με μικρότερη ποσότητα τροφής. Νιώθω πιο ελαφρύς και πιο ελεύθερος κάθε μέρα. Τρώω μικρές μερίδες υγιεινής τροφής και είμαι πολύ ικανοποιημένος για το καλό που κάνω στο σώμα μου. Δείχνω υπέροχα, νιώθω υπέροχα, ελαφρύς και ελεύθερος».
Κάντε μόνο θετικές δηλώσεις Το υποσυνείδητο δέχεται τις δηλώσεις στην κυριολεκτική σημασία τους, γι’ αυτό πρέπει να αποφύγετε αρνητικές εκφράσεις: Μη λέτε «θα σταματήσω να έχω άγχος», αλλά «είμαι απόλυτα χαλαρός και άνετος». Μη λέτε «δεν θα φάω πολύ», αλλά «μου αρέσει να τρώω μικρές μερίδες» ή «τρώω όσο χρειάζεται το σώμα μου για να είναι υγιές». Εκφράστε αυτό που θέλετε να πετύχετε, όχι αυτό που προσπαθείτε να αποφύγετε.
Χρησιμοποιήστε ενεστώτα Αν χρησιμοποιήσετε το μέλλοντα σε μια δήλωση, π.χ., «θα τρώω λιγότερο», το υποσυνείδητό σας θα το εκλάβει σαν αναβολή για το μέλλον. Αν και κάποιες δηλώσεις είναι δύσκολο να αποδοθούν στον ενεστώτα, προσπαθήστε, όσο είναι δυνατόν, να το πετύχετε. Μη λέτε «θα έχω σιγουριά και αυτοπεποίθηση», αλλά «έχω όλο και περισσότερη σιγουριά κάθε μέρα που περνάει». Μη λέτε «θα μιλήσω με ευφράδεια στο συνέδριο», αλλά «είμαι ήρεμος όταν μιλάω σε κόσμο και μιλάω με ευφράδεια». Κάποιες φράσεις ωστόσο μπορούν να εκφραστούν μόνο στο μέλλοντα. Αν έχετε, για παράδειγμα, πρόβλημα αϋπνίας, η δήλωση «όλα θα πάνε καλά», αν και σε μέλλοντα χρόνο, μπορεί να έχει ένα πολύ χαλαρωτικό αποτέλεσμα, που ηρεμεί το πνεύμα και το σώμα.
Τα πώς και τα γιατί Ευτυχώς, τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται. Σίγουρα κουβαλάμε μέσα μας υποσυνείδητες εγγραφές που μας καθορίζουν, αλλά έχουμε επίσης τη δυνατότητα να επέμβουμε σ’ αυτό το επίπεδο και να προκαλέσουμε την αλλαγή. Για να γίνει αυτό όμως, χρειάζεται να έχουμε κατά νου τα εξής δεδομένα:
* Κάθε βλαβερή συνήθεια ξεκίνησε σαν ένας τρόπος, ένας μηχανισμός για να εξυπηρετηθεί μια ανάγκη ή να προσφερθεί μια γρήγορη ανακούφιση στο στρες. Από μικρά παιδιά, όταν κλαίγαμε, γιατί είχαμε κάποιο πρόβλημα ή μια ανάγκη, μας έβαζαν μια πιπίλα στο στόμα, μας έδιναν γάλα ή φαγητό. Έτσι, άλλωστε, διαμορφώνεται και αναπτύσσεται αντανακλαστικά η συμπεριφορά μας.
* Κάθε φορά που μας δημιουργείται μια παρόμοια ανάγκη ή πρόβλημα ο νους μας αναζητά ασυνείδητα τους ίδιους μηχανισμούς ανακούφισης. Έτσι, ο έφηβος ξεκινάει το κάπνισμα για να γίνει αποδεκτός στην παρέα, το ποτό μπορεί να γίνει ένας τρόπος χαλάρωσης έπειτα από μια έντονη ημέρα και το πολύ φαγητό πιθανόν να κρύβει μια ανάγκη για την κάλυψη συναισθηματικών κενών.
* Όταν μια συνειδητή επιλογή, για παράδειγμα, «θέλω να τρώω λιγότερο», συγκρούεται με μια ασύνειδη στάση ή πεποίθηση, π.χ., «νιώθω καλύτερα όταν τρώω», πάντα υπερισχύει η δεύτερη.
* Για να απαλλαγούμε πραγματικά από μια επιβλαβή συνήθεια, πρέπει να κατανοήσουμε ποια πραγματική ανάγκη ή κεκαλυμμένα συναισθήματα υπάρχουν πίσω από αυτήν. Το νόημα είναι δηλαδή να συνειδητοποιήσουμε τι κερδίζουμε από τη συγκεκριμένη συνήθεια.
* Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι είναι λάθος να νομίζουμε ότι για να καταπολεμήσουμε μια συνήθεια πρέπει να διαθέτουμε ισχυρή θέληση. Δεν χρειάζεται να επιβληθείτε στον εαυτό σας, αλλά να μάθετε να τον χειρίζεστε καλύτερα. Θυμηθείτε: «Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο».
Εξουδετερώστε τις αρνητικές εγγραφές «Οι περισσότερες κακές συνήθειες είναι αποτέλεσμα παλιών αρνητικών καταγραφών», μας λέει ο ερευνητής στο χώρο της ύπνωσης και της υπνοθεραπείας κ. Σωτήριος Κώνστας. «Είναι λάθος όμως να πιστεύουμε ότι είμαστε αναγκασμένοι να κουβαλάμε μέσα μας αυτές τις εγγραφές για πάντα. Τεχνικές όπως ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός και η ύπνωση μας επιτρέπουν να επέμβουμε σε βαθύτερα επίπεδα του υποσυνειδήτου και όχι μόνο να εξουδετερώσουμε αυτές τις αρνητικές καταγραφές, αλλά και να εγγράψουμε καινούργιες, θετικές».
Ο κ. Κώνστας προτείνει ένα σύστημα αυτοΰπνωσης που βασίζεται στην αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας και τις εξατομικευμένες συχνότητες που απορρέουν από τα προσωπικά στοιχεία του ατόμου. Το σύστημα είναι πολύ απλό στην εφαρμογή του και, όπως υποστηρίζει ο γνωστός ερευνητής, ιδιαίτερα αποτελεσματικό. Το άτομο παρακολουθεί ένα αρχέγονο κοσμικό σύμβολο σε κίνηση και ταυτόχρονα ακούει έναν ήχο, ο οποίος είναι η εξατομικευμένη συχνότητά του. Έτσι, μπαίνει σε μια κατάσταση που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να φτάσει σε μια άλλη, αυτή του συνειδητού ονειρέματος, μέσα από την οποία μπορεί να αλλάξει πολλά.
«Η διαδικασία έχει δύο στάδια», εξηγεί ο κ. Κώνστας. «Στα πρώτα δύο λεπτά παρακολουθεί απλώς την κίνηση του συμβόλου, το οποίο μοιάζει με μια δίνη. Κατόπιν στρέφει το βλέμμα του αλλού, σε μια επιφάνεια με ουδέτερο χρώμα, όπως έναν τοίχο. Θα διαπιστώσει τότε ότι βλέπει την κίνηση να συνεχίζεται. Καθώς βιώνει αυτή την κίνηση, εξουδετερώνονται όλες οι αρνητικές καταγραφές. Το άτομο μπορεί να επιβεβαιώσει μέσα του κάτι σαν: "Ό,τι βλέπω είναι το μόνο που χρειάζεται για να εξουδετερωθούν οι αρνητικές εγγραφές". Στο δεύτερο στάδιο το άτομο εστιάζει ξανά το βλέμμα του στην κίνηση του συμβόλου στην οθόνη και έπειτα από ένα λεπτό προβάλλει στο νου του αυτό που θέλει να πετύχει σαν να το έχει καταφέρει ήδη. Αν θέλετε να κόψετε το κάπνισμα, για παράδειγμα, δείτε τον εαυτό σας υγιή, χαμογελαστό και απελευθερωμένο από τη βλαβερή συνήθεια». Όσο για το πόσες φορές χρειάζεται να επαναληφθεί η διαδικασία για να αλλάξει μια συνήθεια, ο κ. Κώνστας λεει ότι εξαρτάται από το άτομο, από το βάθος και τη φύση της συνήθειας. Για κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι αρκετή έστω και μία φορά, θεωρεί όμως ότι οποιαδήποτε συνήθεια μπορεί να υπερνικηθεί μέσα σε 21 ημέρες.
