Aπό τη Βασιλική Τζουράκη

Από την Κίνα, την Ινδία και την Ιαπωνία αντίστοιχα μας έρχονται τα τρία συστήματα που υπόσχονται μια καλύτερη ζωή μέσα από τη διαρρύθμιση του σπιτιού μας. Και αρχίζουμε να μπερδευόμαστε. Ποιο είναι πιο αποτελεσματικό; Και ποιο μας ταιριάζει περισσότερο;

Γνωρίσαμε το φενγκ σούι. Και άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο ενδιαφερθήκαμε για τον τρόπο που, σύμφωνα μ’ αυτή την κινέζικη σοφία, η διαρρύθμιση του σπιτιού και του χώρου της δουλειάς μας μπορεί να αλλάξει -προς το καλύτερο εννοείται- τη ζωή μας. Κι έπειτα ήρθε το μεγαλύτερο ξαδελφάκι του από την Ινδία, το βάστου σάστρα. Όχι τόσο διαδεδομένο, αλλά με αρκετή επιρροή κι εκείνο έξω από την αχανή πατρίδα του ήρθε να υποστηρίξει ότι... ξέρει καλύτερα πώς να μας έχει υγιείς, πλούσιους και ευτυχισμένους. Κι εκεί που καλά καλά δεν προλάβαμε να το καλοδούμε, να σου και το γιαπωνέζικο γουάμπι σάμπι, φιλοσοφημένο, αφαιρετικό, πιο «κουλτουριάρικο», να μας προτείνει μια «ζεν» αντίληψη για τη ζωή μέσα σε ένα σπίτι και για τη σχέση με τα αντικείμενα.

Ποια είναι λοιπόν τώρα η δική μας θέση; Να πάρουμε λίγο από το ένα και λίγο από το άλλο δεν λέει, γιατί σίγουρα θα προκύψουν αντιφάσεις. Κι ένας ειδικός θα μπορούσε να μας πει αυστηρά ότι κάνοντας κάτι στραβά, μπορεί αντί για καλό να δημιουργήσουμε μεγαλύτερο πρόβλημα απ’ αυτό που θέλουμε να λύσουμε. Θα πρέπει λοιπόν να αποφασίσουμε ποιο από τα τρία θα προτιμήσουμε. Ωραία τότε, ας ξεκινήσουμε λέγοντας μερικά πράγματα για το καθένα απ’ αυτά τα τρία συστήματα. Αναζητώντας την αρμονία
Το φενγκ σούι κατά λέξη σημαίνει «άνεμος και νερό», βασίζεται στην ιδέα ότι τα άτομα πρέπει να ζουν σε αρμονία με το περιβάλλον τους και ότι, αν είναι εναρμονισμένα με την τάξη του κόσμου, θα προσελκύσουν ευημερία και πλούτο, υλικά και πνευματικά. Ο άνεμος και το νερό χρησιμοποιούνται εκτεταμένα, καθώς ο πρώτος υποτίθεται ότι μεταφέρει την ενέργεια και το δεύτερο τη συγκρατεί. Το φενγκ σούι χρησιμοποιεί πέντε στοιχεία, τη Γη,
τη Φωτιά, το Νερό, το Ξύλο και το Μέταλλο.

Το βάστου, που σημαίνει κατά γράμμα «να ζεις», λειτουργεί στη βάση ότι η Γη είναι ένας ζωντανός οργανισμός από τον οποίο αναδύεται κάθε άλλο ζωντανό πλάσμα. Η ενέργεια της ζωής ονομάζεται βάστου πουρούσα. Το βάστου σάστρα αναφέρεται στο κτίριο, όποια κι αν είναι η χρήση του. Ο βασικός στόχος είναι να δημιουργηθεί μια ισορροπία ανάμεσα στην ατμόσφαιρα έξω από το οίκημα και σ’ εκείνη στο εσωτερικό του. Το βάστου χρησιμοποιεί επίσης πέντε στοιχεία, τα δυο διαφορετικά από του φενγκ σούι -τη Γη, τη Φωτιά, το Νερό, τον Αέρα και τον Αιθέρα- τα μαγνητικά πεδία της Γης, δηλαδή το Βόρειο και το Νότιο Πόλο, με άλλα λόγια τον προσανατολισμό και τις ακτίνες του ήλιου.
Έτσι, έστω κι αν ο στόχος και των δύο δείχνει να είναι ο ίδιος ο τρόπος που λειτουργεί
η καθεμιά μέθοδος διαφέρει. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι δημιουργήθηκαν σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, με άλλο πολιτισμό και σε διαφορετική χρονική περίοδο.

Πώς λειτουργεί το φενγκ σούι

Στην πράξη το φενγκ σούι βελτιώνει το χώρο σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Το παραδοσιακό φενγκ σούι δίνει εξίσου μεγάλη σημασία στο χρόνο, το χώρο και τη δράση. Έτσι είναι σημαντικό να υπάρχει ένας συνδυασμός της σωστής πράξης στο σωστό μέρος και στη σωστή ώρα για να πηγαίνει κάποιος καλά στη ζωή. Οι σημαντικότερες αρχές του είναι οι εξής τρεις:

• Η γήινη τύχη, οι ενέργειες που είναι παρούσες στο χώρο σας και στο χρόνο.
• Η ανθρώπινη τύχη, που είναι οι δικές σας πράξεις και η ελεύθερη θέλησή σας, έτσι ο τρόπος που χρησιμοποιείτε τις διαθέσιμες ευκαιρίες κάνει τη διαφορά στη ζωή σας.
• Η ουράνια τύχη, που είναι η μοίρα σας και δεν βρίσκεται τόσο πολύ στα χέρια σας.
  Αυτές οι αρχές μάς βοηθούν να καταλάβουμε γιατί άνθρωποι που ζουν στο ίδιο σπίτι μπορεί να έχουν μεταξύ τους τόσο διαφορετική έκβαση ζωής. Το παραδοσιακό φενγκ σούι έχει δυο βασικά συστήματα εφαρμογής. Τα οκτώ μέγαρα που αντιστοιχούν σε διάφορους τομείς της ζωής (ή τα γνωστά εννέα τετράγωνα, αν προσθέσουμε και το κεντρικό) και τα ιπτάμενα άστρα ή ξουάνγκ κονγκ, που σημαίνει χρόνος και χώρος. Το πρώτο σύστημα είναι πολύ απλό και το πιο διαδεδομένο. Το σύστημα των ιπτάμενων άστρων είναι πολύ πολύπλοκο. Στην ουσία πρόκειται για ένα ωροσκόπιο του σπιτιού και είναι πολύ πιο αποτελεσματικό.

Πώς λειτουργεί το βάστου

Το Βάστου δουλεύει με τρεις αρχές:

Η πρώτη λέει ότι ο σχεδιασμός πρέπει να αποσκοπεί στη χρησιμότητα και να έχει εύκολη εφαρμογή. Η δεύτερη ότι το αποτέλεσμα πρέπει να ικανοποιεί αισθητικά. Οι αναλογίες των χώρων και τα υλικά, εσωτερικά και εξωτερικά -η διακόσμηση, τα χρώματα, τα μεγέθη που έχουν τα παράθυρα, οι πόρτες και τα δωμάτια και οι ρυθμοί στις προεξοχές και τις εσοχές- πρέπει να είναι όμορφες. Η τρίτη αρχή είναι ότι το οίκημα πρέπει να προκαλεί μια αίσθηση ευεξίας στον ένοικό του. Λένε ότι το βάστου, που είναι μια πολύπλοκη μορφή επιστήμης, έχει διαμορφωθεί από δεκαεπτά σοφούς. Υπάρχουν ορισμένοι κανόνες που πρέπει να τηρούνται κατά την κατασκευή ενός κτιρίου. Για παράδειγμα, στην κουζίνα ο χώρος παρασκευής του φαγητού πρέπει να τοποθετηθεί προς τα ανατολικά, με τις εστίες και το φούρνο στα δεξιά και τον νεροχύτη στα αριστερά. Ο βωμός του σπιτιού -αυτό που για εμάς θα ήταν το εικονοστάσι- τοποθετείται στα βορειοανατολικά. Τα βαριά αντικείμενα και εκείνα που είναι για μόνιμη χρήση (όχι όπως τα τρόφιμα, για παράδειγμα) φυλάσσονται στη νότια και τη νοτιοδυτική πλευρά του οικήματος. Εκεί μπαίνουν και οι συσκευές που έχουν σχέση με αναψυχή, όπως το ραδιόφωνο και η τηλεόραση. Πολύ σημαντικό είναι ακόμα να κοιμάται κανείς προς τη σωστή κατεύθυνση: το κεφάλι του πρέπει να είναι προς τα ανατολικά ή προς τα νότια. Επίσης, το βάστου σάτρα δίνει υποδείξεις και ως προς τα είδη των φυτών και δέντρων που είναι καλά για την οικογένεια που μένει στο σπίτι. Πιστεύεται ότι, αν το σπίτι είναι χτισμένο βάσει αυτών των κανόνων, τότε οι ένοικοί του δεν θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα υγείας ή χρημάτων και θα ζουν αρμονικά μεταξύ τους.

Προσοχή στην εφαρμογή

Ακόμα και αν το βάστου και το φενγκ σούι έχουν και τα δυο σκοπό να σας εναρμονίσουν με το περιβάλλον σας, οι φιλοσοφίες τους διαφέρουν. Δύσκολο να επιλέξουμε το καλύτερο, αλλά το γεγονός είναι ότι και τα δυο τυλίγονται σε πέπλα παρερμηνειών. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι φενγκ σούι σημαίνει να αλλάξουν ό,τι είχαν προηγουμένως στα σπίτια τους. Αλλά στην πραγματικότητα οι αληθινοί δάσκαλοι λένε ότι, αν είχατε μια ικανοποιητική ζωή από πλευράς υγείας, οικονομικών και σχέσεων, το σπίτι σας χρησιμοποιεί όλες τις ενέργειες σωστά, οπότε μην το πειράζετε. Επίσης, προειδοποιούν να μην κάνετε γενικεύσεις με τις καλές και τις κακές κατευθύνσεις, καθώς αυτές διαφέρουν από σπίτι σε σπίτι κι από άτομο σε άτομο. Ακολουθώντας τις συμβουλές του φενγκ σούι χωρίς τη βαθύτερη γνώση του, ειδικά όσες έχουν σχέση με το νερό, μπορεί να κάνετε περισσότερο κακό παρά καλό. Ένας καλός σύμβουλος φενγκ σούι θα σας δώσει οικονομικές και απλές λύσεις που να ταιριάζουν και με την όχι και τόσο εξωτική αισθητική σας. Αν εσείς πιστεύετε ότι ένα πήλινο ρόδι εκπροσωπεί τον πλούτο, μπορείτε να βάλετε αυτό στη γωνιά σας του πλούτου, αντί για έναν τριπόδαρο βάτραχο, για παράδειγμα. Και το βάστου είναι θύμα παρεξηγήσεων. Πολλοί πιστεύουν ότι, εφόσον εφαρμόζεται στη φάση της κατασκευής του κτιρίου, οτιδήποτε συμβεί αργότερα, καλό ή κακό, είναι αναπόφευκτο και δεν μπορεί να αλλάξει. Αλλά το βάστου σάστρα πιστεύει ότι και τα κτίρια, όπως οι άνθρωποι, έχουν μια ζωή που εξασθενεί ύστερα από μερικά χρόνια. Έτσι, για να «ξανανιώσει» το σπίτι τους, οι ένοικοι πρέπει να κάνουν μια τελετή εξαγνισμού κάθε 30 χρόνια.

Πάντως, όποιες και να είναι οι διαφορές, τα δυο συστήματα έχουν αποδείξει ότι δεν πρέπει κανείς να τα παίρνει επιπόλαια. Όταν κάποιος αποφασίζει τι να επιλέξει, θα πρέπει να τα έχει κατανοήσει και τα δύο. Κι ακόμα θα είναι κάτι παραπάνω από παράλογο να πάρει κομμάτια από κάποιο ή και από τα δύο και να τα εφαρμόσει εν μέρει, όπως τον βολεύει.

Γουάμπι σάμπι: ζήστε με το ζεν

Σε αντίθεση με τα δύο προηγούμενα συστήματα χωροθεσίας, το γιαπωνέζικο γουάμπι σάμπι είναι μια φιλοσοφία και όχι μια σειρά κανόνων. Έκανε την είσοδό του στο δυτικό κόσμο τα (πολύ) τελευταία χρόνια, αλλά γνώρισε αλματώδη διάδοση, κυρίως λόγω της ευκολίας προσαρμογής της αισθητικής του άποψης σε κάθε χώρο.
Το γουάμπι σάμπι δεν έχει διαφορετικό στόχο από το φενγκ σούι και το βάστου. Σκοπός του είναι να φέρει ή να αποκαταστήσει την αρμονία, την ισορροπία και την υγεία στα σπίτια. Αν θέλαμε να εντοπίσουμε τις διαφορές, θα μπορούσαμε με τη σχετική απλοποίηση να πούμε ότι το φενγκ σούι και το βάστου ελέγχουν την κυκλοφορία της ενέργειας με την κατάλληλη χωροθέτηση των κτιρίων και των αντικειμένων μέσα τους και μέσα από τη χρήση του χρώματος, ενώ το γουάμπι σάμπι αναζητεί την αρμονία μέσα από τον πνευματικό πλούτο της ομορφιάς και τη φυσική απλότητα κάθε ξεχωριστού αντικειμένου. Εδώ το κλειδί είναι η απλότητα.

Βαθιά επηρεασμένη από το βουδιστικό ζεν αυτή η αντίληψη για το χώρο, σκοπεύει να ενώσει την ιδέα του «γουάμπι» (καθετί που είναι απλό, ζωντανό και φρέσκο) με το «σάμπι» (τα αντικείμενα που η ομορφιά τους διαρκεί πέρα από το χρόνο). Το αποτέλεσμα είναι ένας ορισμός της ομορφιάς ασυνήθιστος στη δική μας κουλτούρα, καθώς δίνει έμφαση στο απρόβλεπτο, το ατελές και το ανολοκλήρωτο. Στο γουάμπι σάμπι ο σκοπός είναι να πετύχει κανείς την ισορροπία ανάμεσα στο να κατέχει ένα αντικείμενο (που να του αρέσει) και να μπορεί να μένει αποστασιοποιημένος απ’ αυτό.

Μεταφερμένη στον κόσμο του σπιτιού αυτή η φιλοσοφία δεν σημαίνει να ανακατεύει κανείς έπιπλα και υλικά χωρίς ρυθμό και λόγο. Αντίθετα, μεταμορφώνει τα απλούστερα καθημερινά αντικείμενα κάτω από ένα ιδιαίτερο φως. Οτιδήποτε είναι απλό, «άξεστο» και αυστηρά φυσικό ανήκει στο γουάμπι σάμπι. Αντίθετα με το φενγκ σούι, τα φθαρμένα από τη χρήση και το χρόνο αντικείμενα (όχι βέβαια τα άχρηστα και κατεστραμμένα), τα γεμάτα μνήμες και ζωή έχουν ιδιαίτερο ρόλο. Από την άλλη, οτιδήποτε περιττό και άχρηστο πρέπει να φύγει, όπως και τα πράγματα που δεν είναι φτιαγμένα από φυσικά υλικά. Ό,τι είναι συμμετρικό και φτιαγμένο με ακρίβεια μηχανής δεν έχει θέση εδώ. Η μίμηση της φύσης απαιτεί ατελή φινιρίσματα και το γουάμπι σάμπι βλέπει καθετί που θα μπορούσε να θεωρηθεί ελαττωματικό σαν αντανάκλαση της τελειότητας της φύσης. Κι όσο για τα χρώματα, είναι και πάλι αποκλειστικά εκείνα που βλέπουμε στη φύση γύρω μας. Εν ολίγοις, σκεφτείτε ένα γούστο μάλλον προς το παλαιικό, με κομμάτια από τόπους και αντικείμενα που έχουν σημασία για εσάς και ξεχάστε οτιδήποτε τεχνητό, πολύπλοκο και μπερδεμένο.