Από τη ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΟΥΡΑΚΗ

Η ανθρώπινη ομιλία δεν είναι απλώς ένα μέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Σύμφωνα με τις πιο νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις, η χροιά, η ένταση και η έκφραση της φωνής μας είναι αναπόσπαστα δεμένες όχι μόνο με την ψυχολογική μας κατάσταση αλλά και με τις οργανικές μας λειτουργίες. Και ενώ η «λειτουργική» φωνή μπορεί να αποτελεί εργαλείο δουλειάς για κάποιους, για όλους εμάς τους υπόλοιπους είναι κάτι ακόμα πιο σημαντικό: ένα εργαλείο ψυχοσωματικής υγείας και ευεξίας.

Οι ήχοι μπορούν να μας θεραπεύσουν, αυτό είναι πια γνωστό και επιστημονικά επιβεβαιωμένο. Η μουσική αποτελεί το πιο πειστικό παράδειγμα από την εμπειρία μας, καθώς μια μελωδία έχει τη δυνατότητα να μας ανεβάσει, να μας μελαγχολήσει ή να μας ηρεμήσει - ακόμα και αν πρόκειται για μεμονωμένους ήχους μουσικών οργάνων, όπως τα θιβετιανά μπολ ή τα γκονγκ. Πέρα από αυτό, όμως, η μουσική έχει καταξιωθεί ως θεραπευτικό μέσο με επιστημονικές περγαμηνές! Μεγάλα νοσοκομεία σε όλο τον κόσμο τη χρησιμοποιούν πλέον συστηματικά ως μια εναλλακτική-συμπληρωματική θεραπεία που ενισχύει την ψυχική ηρεμία και το ανοσοποιητικό σύστημα.

Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, μεγάλη σημασία δίνεται και σε μια άλλου είδους «μουσική», αυτήν που παράγει ο καθένας μας μιλώντας ή τραγουδώντας. Ξέρουμε, βέβαια, ότι η χροιά και το ύφος μιας ανθρώπινης φωνής μπορούν να μας κατευνάσουν ή να μας εκνευρίσουν εξίσου εύκολα. Επιπλέον όμως, σύμφωνα με διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις, ο ήχος της ανθρώπινης φωνής αποτελεί μια δόνηση, που επιδρά ενεργειακά επάνω μας, τόσο ψυχολογικά όσο και σωματικά.

Μια φωνή μπορεί όχι μόνο να δείξει πολλά για την ψυχική και τη σωματική κατάσταση του κατόχου της, αλλά επιπλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί, είτε από ένα θεραπευτή είτε από το ίδιο το άτομο, για να βελτιώσει αυτήν την κατάσταση. Πραγματικά, πολλοί θεραπευτές χρησιμοποιούν τη φωνή τους ή τη δική σας, είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες -όπως σωματικές ψυχοθεραπείες (bodywork) και διαφόρων ειδών μασάζ, χρωματοθεραπείες ή κρυσταλλοθεραπείες-, για να επιδράσουν στην ενεργειακή σας κατάσταση μέσα από τη δόνηση και τα αισθήματα που προκαλεί η φωνή, καθώς και μέσα από την εξωτερίκευση συναισθημάτων, που δεν μπορούν να εκφραστούν διαφορετικά.

Ορισμένοι τη χρησιμοποιούν και σαν ένα είδος ανιχνευτή, που τους βοηθά να «σκανάρουν» ενεργειακά το σώμα και, βασισμένοι στη διαίσθησή τους, να χρησιμοποιήσουν το σωστό ήχο, που θα επενεργήσει θεραπευτικά. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε επίσης ότι η ινδική παράδοση των τσάκρα, των ενεργειακών κέντρων του σώματος δηλαδή, αναφέρει ειδικούς ήχους που αντιστοιχούν σε κάθε τσάκρα, εναρμονίζοντας τη λειτουργία του. Αυτά μπορεί να είναι είτε συγκεκριμένα μάντρα, σύμφωνα με την αγιουρβέδα και τη χάθα γιόγκα, είτε μουσικές νότες ή άλλου είδους ήχοι, που μπορεί να παράγει κανείς στο πλαίσιο ενός διαλογισμού.

Η «φωνή» της ανθρώπινης εξέλιξης

Η σημασία της ανθρώπινης φωνής φαίνεται από την πρώτη κιόλας στιγμή που ερχόμαστε στον κόσμο: Το νεογέννητο με το κλάμα του παίρνει την πρώτη βαθιά ανάσα και έτσι αρχίζουν να λειτουργούν τα πνευμόνια του. Στον πρώτο καιρό της ζωής, η στοματική κοιλότητα και η γλώσσα είναι διαμορφωμένες έτσι, ώστε το μωρό να μπορεί να καταπίνει και να αναπνέει ταυτόχρονα, ενώ η βασική λειτουργία του στόματός του είναι να βυζαίνει. Αντίστοιχα, η επικοινωνία του γίνεται μόνο με κλάματα και άναρθρους ήχους. Καθώς μεγαλώνει και αρχίζει να στέκεται με τον κορμό ορθωμένο, η γλώσσα του τραβιέται προς τα πίσω και κάτω, στην «ώριμη» θέση της, έτσι ώστε ένα μεγάλο μέρος της να βρίσκεται στο φάρυγγα, ενώ η στοματική κοιλότητα και ο λάρυγγας διαμορφώνονται έτσι, ώστε να μπορεί να φάει στερεά τροφή αλλά και να εκφωνεί πιο σύνθετους φθόγγους. Γι’ αυτό και θεωρείται σημαντικό το να αποκοπεί το παιδί όσο πιο σύντομα γίνεται από τις συνήθειες του βυζάγματος, όπως το να έχει πιπίλα, να βυζαίνει το δάχτυλό του ή να πίνει από μπιμπερό ή μπουκάλι (ακόμα και από καλαμάκι!), ενώ είναι σε θέση να χρησιμοποιεί ποτήρι. Οι συνήθειες αυτές επηρεάζουν, εκτός από τη μετατόπιση της γλώσσας στην κανονική θέση της και κατ’ επέκταση την ορθή ομιλία, και το πόσο σωστά θα φυτρώσουν και θα μεγαλώσουν τα δόντια του παιδιού.

Η διαδικασία αυτή διαρκεί από τα δύο μέχρι τα έξι χρόνια, ωσότου να σταθεροποιηθούν και η ομιλία και η αναπνευστική λειτουργία, οι οποίες είναι αλληλένδετες, καθώς η μία ενισχύει την άλλη. Η διαμόρφωση της ομιλίας, η ισορροπία του σώματος και ο συντονισμός των κινήσεων συνδέονται όλα με την εξέλιξη του κεντρικού νευρικού συστήματος, γι’ αυτό συχνά ένα πρόβλημα ομιλίας στο παιδί συνοδεύεται και από αστάθεια κινήσεων. Έτσι, οι ειδικοί θεωρούν πολύ σημαντική για την ανάπτυξη του παιδιού τη μεγαλόφωνη ανάγνωση, την απαγγελία, το τραγούδι και γενικότερα την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χρήση της φωνής. Βέβαια, ο ιδανικός συνδυασμός δεν παύει να είναι το κλασικό ομαδικό παιχνίδι σε ελεύθερο χώρο, με την έντονη κίνηση και τις δυνατές φωνές - αυτά ακριβώς που η σύγχρονη ζωή έχει μειώσει, περιορίζοντας τα παιδιά μέσα στα σπίτια, καθηλωμένα (πολύ βολικά για αρκετούς γονείς) στη σιωπή και στην ακινησία της τηλεόρασης και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

Αντίθετα, στο πλαίσιο της σωστής παιδικής ανάπτυξης, πολλοί ειδικοί στο εξωτερικό χρησιμοποιούν ασκήσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της κίνησης, της ομιλίας και της εγκεφαλικής λειτουργίας. Οι περισσότερες είναι πολύ απλές, όπως το να τραγουδούν τα παιδιά ενώ ταυτόχρονα βουρτσίζουν τα δόντια τους. Με αυτόν τον τρόπο, οι μύες του προσώπου κάνουν τη γλώσσα να χρησιμοποιεί τον ουρανίσκο και όχι τα μπροστινά δόντια για να αρθρώνει τα σύμφωνα. Έτσι, οι οδοντοστοιχίες αναπτύσσονται σωστά και αποφεύγονται τα στραβά δόντια. Άλλες, πάλι, ασκήσεις γίνονται με τα παιδιά να τραγουδούν χοροπηδώντας καθισμένα σε μεγάλες μπάλες γυμναστικής, ώστε τα φωνήεντα να σχηματίζονται χαμηλά στο λαιμό, η φωνή να αποκτά χρώμα και βάθος και η ομιλία να γίνεται καθαρή. Ακόμα, χρησιμοποιούνται ασκήσεις όπως το τέντωμα λαστιχένιων ιμάντων ενώ ταυτόχρονα το παιδί διαβάζει δυνατά ή τραγουδά, για να γυμνάζεται και να ενισχύεται το πάνω μέρος του κορμού και να έχει σωστή θέση.

Ωστόσο, η εξάσκηση της φωνής δεν παύει να είναι σημαντική και για όλη την υπόλοιπη ζωή μας. Σκεφτείτε το πιο απλό: Πώς καταπίνουμε. Οι μύες του λάρυγγα, που κινητοποιούνται όταν μιλάμε ή τραγουδάμε, σχετίζονται και με την κατάποση της τροφής μας. Η σωστή κατάποση κινητοποιεί την πέψη. Επίσης, η φωνή σχετίζεται ακόμα και με την ενίσχυση των εσωτερικών μυών της πυέλου, αυτών που ευθύνονται για την ακράτεια των ούρων, από την οποία υποφέρει περίπου μία στις πέντε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Η μεγαλόφωνη ομιλία και το τραγούδι γυμνάζουν όλους αυτούς τους μυς και μάλιστα χωρίς καμιά προσπάθεια. Αν τώρα εσείς θέλετε κάτι πιο «ενεργειακό» για να αποκτήσετε καλύτερη αίσθηση της φωνής σας, δοκιμάστε το διαλογισμό της «αυτο-ηχο-θεραπείας» που ακολουθεί.

Αυτο-ηχο-θεραπεία

Ο ακόλουθος απλός διαλογισμός με ήχο θα σας βοηθήσει να αναζωογονηθείτε, εναρμονίζοντας ένα προς ένα όλα τα ενεργειακά κέντρα σας. Καθίστε κάπου ήσυχα σε μια χαλαρή στάση που να σας βολεύει (αλλά, πάντως, με την πλάτη ίσια), κλείστε τα μάτια και εκφωνήστε έναν προς έναν τους ακόλουθους ήχους, για ένα δύο λεπτά και όχι περισσότερο από πέντε τον καθένα.

* 1. Ξεκινήστε με τον ήχο «ουουουχ» (με τα χείλη χαλαρά και το «χ» μάλλον άηχο), που να είναι όσο πιο βαθύς, απαλός και αβίαστος γίνεται. Συγκεντρώστε την προσοχή σας στο τσάκρα της βάσης που βρίσκεται στο κάτω μέρος της σπονδυλικής στήλης. Αν θέλετε να προσθέσετε και χρώμα στο διαλογισμό σας, οραματιστείτε το κόκκινο. Κλείστε τα μάτια σας και νιώστε τον ήχο να αντηχεί πρώτα στο λαιμό και μετά να απλώνεται στο σώμα σας και να εντοπίζεται κυρίως στη βάση της σπονδυλικής στήλης. Νιώστε την περιοχή να εξισορροπεί.

* 2. Μετατοπίστε την προσοχή σας στο δεύτερο τσάκρα, που βρίσκεται μερικά εκατοστά κάτω από τον ομφαλό σας, και κάντε τον ήχο «ουουου», με το στόμα πιο στρογγυλεμένο από πριν. Ο ήχος αυτός θα είναι υψηλότερος σε κλίμακα από τον προηγούμενο. Συμπληρώστε, αν θέλετε, το διαλογισμό με οραματισμό του πορτοκαλί χρώματος. Συγκεντρώστε την προσοχή σας χαμηλά στην κοιλιά και νιώστε τον ήχο να αντηχεί εκεί, φέρνοντας ισορροπία στην περιοχή.

* 3. Προχωρήστε στο τρίτο τσάκρα, στην περιοχή του ηλιακού πλέγματος, πάνω από τον ομφαλό, και κάντε τον ήχο «οοο». Αυτός πρέπει να είναι σε υψηλότερη κλίμακα από τον προηγούμενο, περίπου στο μέσον του εύρους της φωνής σας. Αν θέλετε, συνδυάστε τον με τον οραματισμό του κίτρινου χρώματος. Αφήστε τον να αντηχήσει σε όλο το σώμα και επικεντρώστε τον στο ηλιακό πλέγμα, νιώθοντας να ευθυγραμμίζονται και τα τρία τσάκρα μαζί.

* 4. Ανεβείτε στο τέταρτο τσάκρα, που βρίσκεται στο κέντρο του στέρνου, στο ύψος της καρδιάς, και κάντε τον ήχο «ααα», σε λίγο υψηλότερη κλίμακα από πριν. Αυτός είναι ένας ήχος που συχνά κάνουμε όταν είμαστε ενθουσιασμένοι και το τσάκρα συνδέεται με την καρδιά και τα αισθήματα. Νιώστε τον να αντηχεί σε όλο το σώμα και μετά στο στήθος σας. Αν θέλετε να προσθέσετε και χρώμα, οραματιστείτε το πράσινο.

* 5. Ανεβαίνοντας στο πέμπτο τσάκρα, του λαιμού, χρησιμοποιήστε τον ήχο «άιιι», σε μια κλίμακα ελαφρώς ψηλότερη από πριν. Αφήστε τον ήχο να αντηχήσει σε όλο το σώμα και μετά στο λαιμό σας, ενώ θα νιώθετε το τσάκρα αυτό να ευθυγραμμίζεται με τα υπόλοιπα. Αν θέλετε να προσθέσετε και χρώμα, οραματιστείτε το γαλάζιο.

* 6. Για το τσάκρα του τρίτου ματιού, που βρίσκεται λίγο πάνω από τη ρίζα της μύτης, στο μέτωπο, χρησιμοποιήστε τον ήχο «έιιι», που θα τον εκφωνήσετε απαλά και αβίαστα, ελαφρώς υψηλότερα από προηγουμένως. Με κλειστά μάτια, νιώστε τον να αντηχεί σε όλο το σώμα και να επικεντρώνεται στο τρίτο μάτι. Το χρώμα που ταιριάζει αν θέλετε να το εντάξετε στον οραματισμό σας είναι το λουλακί.

* 7. Για το τσάκρα της κορυφής, στο επάνω μέρος του κεφαλιού, χρησιμοποιήστε τον υψηλότερο ήχο «ιιι» που μπορείτε να βγάλετε - χωρίς να τσιρίζετε, όμως! Αν θέλετε να προσθέσετε και χρώμα στον οραματισμό, αυτό θα είναι το πορφυρό. Νιώστε τον ήχο να αντηχεί σε όλο το σώμα και να επικεντρώνεται στην κορυφή του κεφαλιού, και αισθανθείτε όλα τα τσάκρα σας να εναρμονίζονται και να ευθυγραμμίζονται.

Όταν ολοκληρώσετε το πέρασμα από όλα τα τσάκρα, ξανακάντε τον πρώτο, βαθύτερο ήχο «ουουουχ» για να γειωθείτε. Τελειώνοντας αυτόν το διαλογισμό, αφήστε λίγο χρόνο για να καταλαγιάσει η αίσθηση μέσα σας και επιστρέψτε αργά στη συνηθισμένη σας κατάσταση.