Αν και οι περισσότεροι όταν αναφερόμαστε στο Αλτσχάιμερ γνωρίζουμε ότι πρόκειται για μια μορφή άνοιας, η οποία εμφανίζεται κυρίως στους ηλικιωμένους και σπανιότερα σε νέους, εντούτοις είναι μια λέξη που έχει περάσει στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Για να διαπιστώσεις, λοιπόν, αν είσαι απλώς ξεχασιάρα ή αν υπάρχει με τη μνήμη σου κάτι πιο σοβαρό, διάβασε τι αποκαλύπτουν τα νέα ερευνητικά δεδομένα και σε κάθε περίπτωση ακολούθησε τις συμβουλές των ειδικών.

Τι ακριβώς συμβαίνει με το Αλτσχάιμερ

Όπως εξηγεί η κ. Μάγδα Τσολάκη, νευρολόγος-ψυχίατρος, καθηγήτρια Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Alzheimer: «Πρόκειται για μια εκφυλιστική νόσο του εγκεφάλου, εξαιτίας της οποίας σταδιακά καταστρέφονται τα νευρικά κύτταρα, καθώς και οι συνδέσεις μεταξύ τους. Αποτέλεσμα είναι ο πάσχων να χάνει ημέρα με την ημέρα βασικές ικανότητες, όπως η μνήμη, ο προσανατολισμός του, η κρίση του, ο έλεγχος της συμπεριφοράς και των αναστολών του, και τελικώς να παύει να λειτουργεί φυσιολογικά. Η νόσος Αλτσχάιμερ, εμφανίζεται συνήθως μετά την ηλικία των 65 ετών. Όμως κάποτε μπορεί ν' αρχίσει και από την ηλικία των 40 (σε πολύ μικρό αριθμό ασθενών).

Μπορούμε να προφυλαχθούμε από τη νόσο;

Σύμφωνα με την κ. Τσολάκη: «Υπάρχουν παράγοντες που δεν μπορούμε να επηρεάσουμε, όπως είναι η ηλικία και τα γονίδιά μας. Απαραίτητο όμως είναι να προσέξουμε αγγειακούς παράγοντες, αποφεύγοντας το κάπνισμα, την υπέρταση, τη χοληστερίνη. Επίσης να αποφεύγουμε, όσο γίνεται βέβαια, στρεσογόνες καταστάσεις, καθώς αποδεικνύεται ότι προ της εμφάνισης της νόσου, σε ποσοστό που ξεπερνά το 80%, είχε υπάρξει ένα έντονα στρεσογόνο περιστατικό (π.χ. ο θάνατος αγαπημένου προσώπου, σοβαρό οικονομικό πρόβλημα κ.ά.). Προστατευτικό ρόλο θα παίξει ακόμα η επιλογή της μεσογειακής διατροφής (με κατανάλωση ψαριών, ελαιολάδου, οσπρίων, φρούτων και λαχανικών) αλλά και η σωματική και νοητική άσκηση. Παράλληλα, σε ό,τι αφορά την πρώιμη διάγνωση της νόσου, διεθνείς μελέτες –στις οποίες συμμετείχε και η Ελλάδα– απέδειξαν ότι ο συνδυασμός της μαγνητικής τομογραφίας με την ανάλυση των πρωτεϊνών του εγκεφαλονωτιαίου υγρού μπορούν πλέον να προβλέπουν με μεγαλύτερη ακρίβεια ποιοι ασθενείς με ήπια νοητική διαταραχή θα εμφανίσουν αργότερα τη νόσο Αλτσχάιμερ και αυτό θα βοηθήσει στην έγκαιρη αντιμετώπιση».

Μπες σε υποψίες

Τo Αλτσχάιμερ εκδηλώνεται με σταδιακή απώλεια μνήμης, αλλά στην πορεία της επηρεάζει και άλλες νοητικές λειτουργίες. Με δυο λόγια, το άτομο με Αλτσχάιμερ στο αρχικό στάδιο μπορεί να εμφανίσει:

• Δυσκολία στη συγκράτηση νέων πληροφοριών. Για παράδειγμα, δεν θυμάται πρόσφατα γεγονότα ή συνομιλίες, ξεχνά τα ραντεβού του, τοποθετεί σε λάθος σημείο κάποια καθημερινά.
• Δυσκολία στις καθημερινές του δραστηριότητες. Όπως π.χ. να κάνει κατάλογο με ψώνια, να πάρει ένα τηλέφωνο, να φτιάξει φαγητό κ.ά.
• Δυσκολία στον προσανατολισμό. Συνήθως μπερδεύει τη δεξιά και την αριστερή κατεύθυνση, ενώ σταδιακά αρχίζει να χάνει γενικότερα την αίσθηση του χρόνου.
• Εμμονές. Χαρακτηριστικό της ασθένειας του Αλτσχάιμερ είναι όταν κάποιος παραπονιέται συνέχεια ότι οι άλλοι κλέβουν ή κρύβουν τα πράγματά του.
• Επιδείνωση. Στην περίπτωση Αλτσχάιμερ το πρόβλημα χειροτερεύει μέσα σε μερικούς μήνες ή σε μερικά χρόνια.

Μνήμη χρυσόψαρου; Όχι εγώ!

Οι ειδικοί έχουν εντοπίσει αρκετούς παράγοντες που μπορεί να ευθύνονται για τα... ολισθήματα της μνήμης, χωρίς αυτοί να σχετίζονται άμεσα με τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Το κάπνισμα, το ξενύχτι, η κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών, η πολύωρη παρακολούθηση τηλεόρασης, οι στερητικές δίαιτες αλλά και το στρες είναι μερικοί από αυτούς. Όμως τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα έχουν αναδείξει αρκετούς ακόμα παράγοντες, ικανούς να επηρεάσουν τις νοητικές μας λειτουργίες, αλλά και άλλους που μπορούν να κρατήσουν τη μνήμη μας σε «φόρμα» μέχρι τα βαθιά γεράματα. Ας δούμε τι αποκαλύπτουν τρεις τελευταίες έρευνες...

ΔΩΣΕ ΠΡΟΣΟΧΗ...

...στην αφυδάτωση!

Στα κλασικά συμπτώματα της ήπιας αφυδάτωσης (αδυναμία, πονοκέφαλος, εύκολη κόπωση) έχουν πλέον προστεθεί και αυτά της αδύναμης μνήμης και συγκέντρωσης. Συγκεκριμένα, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και μία ήπια αφυδάτωση, της τάξης του 2%, μπορεί να επηρεάσει βασικές γνωσιακές λειτουργίες, όπως η ικανότητα συγκέντρωσης, η πρόσφατη μνήμη, η εγρήγορση ακόμα και τα αντανακλαστικά μας.

...στο περπάτημα!

Ένας χρόνος μέτριας αεροβικής σωματικής άσκησης, όπως το απλό περπάτημα ή το ανεβοκατέβασμα σκαλοπατιών για τα άτομα άνω των 55 ετών, είναι αρκετός για να αυξηθεί το μέγεθος του ιππόκαμπου στον εγκέφαλό τους, σύμφωνα με νέα αμερικανική μελέτη. Ο ιππόκαμπος είναι η εγκεφαλική περιοχή που δείχνει σημάδια δυσλειτουργίας στη νόσο του Αλτσχάιμερ, καθώς με τα χρόνια ο όγκος του μειώνεται κατά 1% έως 2% κάθε χρόνο. Οι ερευνητές, λοιπόν, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αν και η ατροφία του ιππόκαμπου είναι τελικά σχεδόν αναπόφευκτη με το πέρασμα του χρόνου, ακόμα και μια ήπια άσκηση επί ένα χρόνο μπορεί να αυξήσει το μέγεθός του, μια και ο εγκέφαλος παραμένει εύπλαστος ακόμα και στην ηλικία των 55 και άνω.

...στη μουσική!

Μέχρι τώρα οι έρευνες είχαν αποδείξει ότι η μουσική εκπαίδευση στα παιδιά διευκολύνει τη διαδικασία της μάθησης. Όμως πρόσφατα μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα έρχεται να αναδείξει ότι οι ηλικιωμένοι που παίζουν κάποιο όργανο αναχαιτίζουν σε ένα βαθμό τις συνέπειες της γήρανσης. Οι ερευνητές του Εργαστηρίου Ακουστικής Νευροεπιστήμης του Πανεπιστημίου Northwestern του Σικάγου, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα άτομα 45 έως 65 ετών μουσικοί επαγγελματίες και ερασιτέχνες που είχαν αρχίσει να παίζουν μουσική στην ηλικία των εννέα ετών ή και νωρίτερα υπερτερούσαν στη μνήμη σε σχέση με όσους δεν έπαιζαν ποτέ κάποιο μουσικό όργανο. Ασαφές ωστόσο παραμένει κατά πόσον το ίδιο συμβαίνει και για όσους αρχίζουν σε μεγάλη ηλικία να παίζουν κάποιο μουσικό όργανο.

7 εύκολοι τρόποι για να μην ξεχνάς

1. Πίνε νερό. Ο εγκέφαλός μας αποτελείται από 75% νερό και η αφυδάτωση εξασθενίζει τη λειτουργία του, επειδή οι νευροδιαβιβαστές χρειάζονται νερό (τουλάχιστον 8 ποτήρια την ημέρα) για να λειτουργήσουν.
2. Περιόρισε το αλκοόλ. Πασίγνωστο και χιλιοειπωμένο είναι ότι το αλκοόλ συμβάλλει στον εκφυλισμό των εγκεφαλικών κυττάρων, με άλλα λόγια στην απώλεια της μνήμης (Been there, done that).
3. Απόφυγε τα άσκοπα ξενύχτια. Η πρόσκαιρη απώλεια μνήμης μπορεί να σχετίζεται με έλλειψη ή κακή ποιότητα ύπνου, ενώ, αντίθετα, ο επαρκής ύπνος έχει αποδειχθεί ότι ενδυναμώνει τον εγκέφαλο και τις λειτουργίες του.
4. Περπάτα. Δεκάδες πλέον μελέτες αποδεικνύουν ότι το σώμα και το μυαλό είναι αλληλένδετα. Περπατώντας επί 30 έως 40 λεπτά τρεις φορές την εβδομάδα βοηθάς τον εγκέφαλο να παραμένει σε εγρήγορση.
5. Απόφυγε να παραλείπεις γεύματα. Γιατί τότε το μυαλό, στην προσπάθειά του να προσαρμοστεί στην έλλειψη κάποιων στοιχείων που του είναι απαραίτητα για να λειτουργήσει, κουράζεται και αποδιοργανώνεται.
6. Μην αγχώνεσαι με το παραμικρό. Διότι τα στρεσογόνα ερεθίσματα αποδιοργανώνουν τον εγκέφαλο όσο περνούν τα χρόνια.
7. Ακόνισε το μυαλό σου. Τα παιχνίδια μνήμης βοηθούν στην «ανάσυρση» παλαιότερων πληροφοριών αλλά και στην απόκτηση νέων.

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 143

Update: Δεκέμβριος 2015.