Ο θυρεοειδής είναι ένας σημαντικός ενδοκρινής αδένας, που βρίσκεται στη βάση του λαιμού (μπροστά από την τραχεία), ο οποίος ρυθμίζει τις καύσεις και το μεταβολισμό του οργανισμού και παράγει δύο ζωτικής σημασίας ορμόνες, τη θυροξίνη (Τ4) και την τριιωδοθυρονίνη (Τ3). Οι ορμόνες αυτές ρυθμίζουν διάφορες απαραίτητες κυτταρικές λειτουργίες, που αφορούν την κατανάλωση ενέργειας στους ιστούς. Ωστόσο, συχνά o ενδοκρινής αυτός αδένας απορρυθμίζεται, παρουσιάζοντας, ανάλογα την περίπτωση, τα λεγόμενα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού (υπολειτουργία ) ή υπερθυρεοειδισμού (υπερλειτουργία), ενώ οι όζοι οφείλονται σε ανατομική διαταραχή του θυρεοειδούς. Στην πλειονότητά τους οι όζοι αυτοί είναι καλοήθεις αλλά και οι κακοήθεις θεραπεύονται πλήρως, αρκεί να διαγνωστούν έγκαιρα. Ας δούμε, όμως, τι έχουν να μας πουν για όλα αυτά οι ειδικοί.

Τι ακριβώς είναι οι όζοι;

Όπως εξηγεί η κ. Βαρβάρα Βλασσοπούλου, ενδοκρινολόγος, διευθύντρια ΕΣΥ του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»: «Πρόκειται για μικρά ογκίδια στο θυρεοειδή αδένα, τα οποία σε ποσοστό 90% των περιπτώσεων είναι καλοήθη. Μπορεί να υπάρχει ένας όζος (μονήρης) ή και περισσότεροι. Aν οι όζοι είναι αρκετά μεγάλοι (πάνω από 1-1,5 εκ.), μπορούν να ψηλαφηθούν σχετικά εύκολα. Συχνά, όμως, είναι μικρότεροι ή βρίσκονται πιο χαμηλά από το στέρνο, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την ψηλάφησή τους. Μόνο με ειδικές εξετάσεις θα έχουμε ξεκάθαρη εικόνα για το αν υπάρχουν όζοι, πόσοι είναι, ποιος είναι ο όγκος τους και ποια η σύστασή τους».

Πότε ένας όζος μπορεί να είναι κακοήθης;

Γενικά όταν ο όζος είναι ένας, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες (10-20%) να είναι καρκίνος, ενώ όταν υπάρχουν πολλοί όζοι, οι πιθανότητες κακοήθειας είναι λιγότερες. Επίσης, ένας όζος μπορεί να ξεκινήσει ως καλοήθης και να εξελιχθεί στην πορεία σε κακοήθης, αν και η περίπτωση αυτή δεν είναι συχνή. Όπως επισημαίνει η κ. Ιωάννα Τζαβάρα-Αγγελοπούλου, διευθύντρια του Τμήματος Ενδοκρινολογίας, Μεταβολισμού & Σακχαρώδους Διαβήτη του ΓΝ Μελισσίων «Αμαλία Φλέμιγκ»: «Ενδείξεις για κακοήθεια αποτελούν και οι όζοι που μεγάλωσαν πολύ γρήγορα, είναι σκληροί, ακίνητοι, ανώδυνοι και συνοδεύονται από διόγκωση των λεμφαδένων. Oι πιθανότητες επίσης αυξάνονται αν ο ασθενής έχει για οποιονδήποτε λόγο δεχθεί ακτινοβολία (στο πλαίσιο θεραπείας) στην περιοχή του τραχήλου. Θα πρέπει τότε να υποβληθεί σε πλήρη εργαστηριακό έλεγχο, ώστε να εξακριβωθεί η φύση των όζων αυτών».

Ποιες εξετάσεις επιβεβαιώνουν τους όζους;

• Μία πρώτη εξέταση είναι το υπερηχογράφημα. Με αυτό απεικονίζεται ο θυρεοειδής και έτσι ο γιατρός μπορεί να δει το μέγεθός του όπως επίσης και το μέγεθος των όζων και τον αριθμό τους. Επίσης με αυτή την εξέταση μπορεί να διευκρινιστεί η σύσταση του όζου, δηλαδή αν πρόκειται για συμπαγές ογκίδιο ή για μία κύστη.
• Άλλη μία χρήσιμη εξέταση είναι η παρακέντηση, στην οποία με μια ειδική βελόνα λαμβάνονται κύτταρα όζων που θεωρούνται ύποπτοι, ώστε να προσδιοριστεί αν υπάρχει κακοήθεια ή όχι.
• Τέλος υπάρχει και το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς, το οποίο παρέχει πληροφορίες για τη λειτουργικότητα των όζων. Aν, δηλαδή, είναι θερμός ή ψυχρός ένας όζος (οι ψυχροί είναι πιο ύποπτοι για κακοήθεια από τους θερμούς), αν είναι τοξικός κ.λπ.

Ποια είναι η θεραπεία;

Σύμφωνα με τους ειδικούς, σε μερικούς ασθενείς μπορεί να χρειαστεί να χορηγηθεί επί ένα ορισμένο χρονικό διάστημα φαρμακευτική αγωγή με θυρορμόνη για να συρρικνωθεί ο όζος, εφόσον δεν πρόκειται για καρκίνο. Άλλοι ασθενείς μπαίνουν σε παρακολούθηση για να διαπιστωθεί αν ο όζος με τον καιρό εξαφανιστεί. Από τη στιγμή που το μέγεθος του όζου δεν αυξάνεται όσο περνά ο χρόνος, τότε δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Αντίθετα, εάν ο όζος σταδιακά μεγαλώνει με την ορμονική θεραπεία, θα πρέπει να αφαιρεθεί. Επίσης εάν έχει βρεθεί από την παρακέντηση ότι πρόκειται για καρκίνο, θα πρέπει να γίνει χειρουργική αφαίρεση είτε του όζου είτε ολόκληρου του αδένα.

Yποθυρεοειδισμός & υπερθυρεοειδισμός θέλουν ετοιμότητα!

«Είναι γνωστό ότι εκτός από τους όζους ο θυρεοειδής μπορεί να εμφανίσει πολλά ακόμα προβλήματα και κυρίως δύο πολύ συχνές διαταραχές στη λειτουργία του, που είναι ο υποθυρεοειδισμός (ο αδένας παράγει μικρότερες ποσότητες ορμονών από αυτές που χρειάζεται ο οργανισμός) και ο υπερθυρεοειδισμός (ο αδένας παράγει μεγαλύτερες ποσότητες ορμονών από αυτές που έχει ανάγκη). Όπως μάλιστα ανέφερε πρόσφατα (με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Νοσημάτων του Θυρεοειδούς Αδένα) ο πρόεδρος της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας - Πανελλήνιας Ένωσης Ενδοκρινολόγων, αναπληρωτής καθηγητής Ενδοκρινολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Γεώργιος Μαστοράκος: «Τόσο ο υποθυρεοειδισμός όσο και ο υπερθυρεοειδισμός μπορούν, μεταξύ άλλων, να επηρεάσουν τη γονιμότητα και των δυο φύλων. Γι’ αυτόν το λόγο σε περιπτώσεις προβλημάτων γονιμότητας θα πρέπει πάντα να διερευνάται η πιθανή παρουσία τους».

Μπες σε υποψίες

Στην περίπτωση που πάσχεις από υποθυρεοειδισμό, μπορεί να εμφανίζεις: υπνηλία, αύξηση του βάρους αλλά και δυσκολία στο να χάσετε βάρος, αίσθημα κόπωσης, οιδήματα γύρω από τα μάτια, δυσκοιλιότητα, κατάθλιψη, πόνο στις αρθρώσεις. Επίσης, στις γυναίκες μπορεί να παρατηρηθούν ανωμαλία της εμμήνου ρύσης, προβλήματα γονιμότητας, εύθραυστα μαλλιά και νύχια.

Tι να κάνεις: Για τη διάγνωση του υποθυρεοειδισμού ο προσδιορισμός των θυρεοειδικών ορμονών (που γίνεται με ειδικές εξετάσεις αίματος) σε συνδυασμό με το υπερηχογράφημα και το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς είναι συνήθως αρκετά. Η θεραπεία γίνεται με χορήγηση από το στόμα υπό μορφή χαπιού της ορμόνης που λείπει.

Στην περίπτωση που πάσχεις από υπερθυρεοειδισμό συνήθως εμφανίζεις: ταχυκαρδίες, αϋπνία, νευρικότητα, τρέμουλο στα χέρια και απώλεια βάρους, λόγω αύξησης του μεταβολικού του ρυθμού. Άλλα συμπτώματα που πρέπει επίσης να σας κινήσουν τις υποψίες για υπερθυρεοειδισμό είναι τα προβλήματα στα μάτια (συνήθως βγαίνουν προς τα έξω) η τριχόπτωση, η επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού και η διαταραχή της εμμήνου ρύσεως (στις γυναίκες).

Τι να κάνεις: Kαι σε αυτή την περίπτωση η διάγνωση γίνεται με ειδικές εξετάσεις αίματος, oι οποίες μαζί με το υπερηχογράφημα και το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς δίνουν τις απαραίτητες πληροφορίες στο γιατρό για τη συγκεκριμένη δυσλειτουργία. Η θεραπευτική αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού γίνεται είτε με τη χορήγηση ειδικών αντιθυρεοειδικών φαρμάκων, είτε με τη χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου, είτε τέλος με χειρουργική αφαίρεση τμήματος ή και ολόκληρου του θυρεοειδούς.

Μην αμελείς τα «ύποπτα» σημάδια

O υποθυρεοειδισμός, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή αρτηριακή πίεση και αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης (σημαντικοί παράγοντες κινδύνου καρδιακής νόσου), στειρότητα κ.ά. Επίσης ο υπερθυρεοειδισμός οδηγεί σε καρδιακή αρρυθμία, ακόμα και σε καρδιακή προσβολή, ενώ αυξάνει στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες τον κίνδυνο οστεοπόρωσης και στις εγκύους τον κίνδυνο αποβολών και πρόωρου τοκετού. Επιπλέον, και οι δύο παθήσεις, όταν εμφανιστούν στη λοχεία, δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στη νέα μητέρα.

Να θυμάσαι:

• Οι όζοι συνήθως δεν έχουν συμπτώματα, γι’ αυτό οι περισσότεροι ανακαλύπτονται τυχαία από μία απεικονιστική εξέταση (υπερηχογράφημα) ή από την ψηλάφηση του γιατρού.
• Οι περισσότεροι όζοι δεν είναι καρκίνοι αλλά και αυτοί που είναι κακοήθεις θεραπεύονται πλήρως.Oι πιθανότητες για κακοήθεια αυξάνονται αν ο όζος είναι μεγάλος, δηλαδή πάνω από 2 εκ., και αν μεγαλώνει γρήγορα.
• Οι παθήσεις του θυρεοειδούς (συμπεριλαμβανομένων και των όζων) είναι τρεις φορές πιο συχνές στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες.
• Ο υπερθυρεοειδισμός και ο υποθυρεοειδισμός μπορούν να υπάρχουν ταυτόχρονα με ή χωρίς όζους.

Ο θυρεοειδής είναι από τις λίγες (αν όχι η μόνη) περιπτώσεις οργάνου που μπορεί να αποκατασταθεί στον οργανισμό με 100% επιτυχία. Επομένως η αφαίρεσή του (αν χρειαστεί) δεν επηρεάζει την υγεία ή την ποιότητα της ζωής. Στην περίπτωση αυτή είναι αυτονόητο πως η λήψη θυροξίνης ισχύει εφ’ όρου ζωής για τον ασθενή, αφού το φάρμακο υποκαθιστά πλέον τη λειτουργία του αδένα.

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 141

Update: Οκτώβριος 2015.