Περίπου ένα στα έξι ζευγάρια στην Ευρώπη αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας, ενώ εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο γεννιούνται έπειτα από θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ο διεξοδικός και λεπτομερής διαγνωστικός έλεγχος της γυναίκας και του άντρα αποτελεί το πρώτο βήμα, καθώς όχι μόνο μπορεί να αποκαλύψει το αίτιο της υπογονιμότητας, αλλά αρκετά συχνά και να αποδείξει ότι πρόκειται για κάτι σχετικά ασήμαντο που εύκολα διορθώνεται. Εάν ωστόσο αποδειχθεί ότι το θέμα είναι πιο πολύπλοκο, τότε υπάρχει και η λύση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
1ο βήμα, οι διαγνωστικές εξετάσεις
Οι εξετάσεις για τη γυναίκα, τις οποίες θα συστήσει ο γυναικολόγος, είναι:
- Υπερηχογράφημα μήτρας και ωοθηκών
ΤΙ ΕΞΕΤΑΖΕΙ: Ο γιατρός παίρνει μια πρώτη εικόνα για την κατάσταση της μήτρας και των ωοθηκών (αν υπάρχουν πολυκυστικές ωοθήκες, κύστες, ινομυώματα, συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας κ.ά.) και ελέγχει την ωορρηξία.
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ: Τμήμα της κεφαλής του υπερήχου τοποθετείται απαλά στον κόλπο της γυναίκας, απεικονίζοντας στο μόνιτορ το ενδομήτριο και τις ωοθήκες.
- Ορμονικός έλεγχος
ΤΙ ΕΞΕΤΑΖΕΙ: Την ορμονική ισορροπία του κύκλου, τη βιολογική ηλικία των ωοθηκών. Βοηθά επίσης να αποκλειστούν τυχόν ορμονικές διαταραχές που δημιουργούν προβλήματα στην ωορρηξία (π.χ. πρόβλημα στην υπόφυση, στη λειτουργία των ωοθηκών κ.ά.)
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ: Με τη λήψη αίματος, η οποία συνήθως γίνεται στην αρχή του κύκλου (2η ή 3η ημέρα), ώστε να μετρηθούν τα επίπεδα ορισμένων ορμονών που τον ρυθμίζουν (Για παράδειγμα, οι FSH, LH και οιστραδιόλη σχετίζονται με το απόθεμα των ωαρίων, ενώ η ΑΜΗ με την ποιότητά τους).
- Yστεροσαλπιγγογραφία
ΤΙ ΕΞΕΤΑΖΕΙ: Διερευνώνται μορφολογικά η μήτρα και οι σάλπιγγες (δηλαδή αν οι σάλπιγγες παρουσιάζουν κάποια βλάβη, πόσο μεγάλη είναι και πώς θα μπορούσε να διορθωθεί).
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ: Η εξέταση αυτή (που είναι ουσιαστικά μια ακτινογραφία της μήτρας και των σαλπίγγων) γίνεται με τη βοήθεια ενός κολποδιαστολέα και μιας ειδικής συσκευής, η οποία προσαρμόζεται στον τράχηλο και μέσω αυτής εισάγεται στη μήτρα σκιαγραφικό υγρό (για να ληφθεί η ακτινογραφία).
Oι πιο εξειδικευμένες
Εάν από τα ευρήματα των παραπάνω εξετάσεων δεν υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις στη διερεύνηση της υπογονιμότητας, ο γυναικολόγος μπορεί επίσης να συστήσει:
- Υστεροσκόπηση
ΤΙ ΕΞΕΤΑΖΕΙ: Ο σκοπός αυτής της εξέτασης, που γίνεται όταν υπάρχουν σχετικές ενδείξεις (π.χ. από την υστεροσαλπιγγογραφία) είναι η λεπτομερέστερη διερεύνηση της κατάστασης της μήτρας και πιθανώς η διόρθωση του προβλήματος (ώστε η γυναίκα να μην υποβληθεί και σε άλλο χειρουργείο).
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ: Διενεργείται με τοπική, ολική νάρκωση ή χωρίς καθόλου αναισθησία (ανάλογα με τις ενδείξεις) με ένα ειδικό μικρό τηλεσκόπιο μέσω του κόλπου και του τραχήλου.
- Λαπαροσκόπηση
ΤΙ ΕΞΕΤΑΖΕΙ: Με αυτή την εξέταση, που εντοπίζει 100% τις παθήσεις στις σάλπιγγες, θα μπορέσει ο γιατρός να έχει μια ξεκάθαρη εικόνα για την κατάσταση και πιθανώς επιτόπου να διορθώσει το πρόβλημα, καθώς η εξέταση αυτή μπορεί σε αρκετές περιπτώσεις να συνδυάσει διάγνωση και θεραπεία στην ίδια επέμβαση (π.χ. στην περίπτωση της ενδομητρίωσης).
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ: Με γενική αναισθησία, αλλά είναι απλή και ασφαλής. Συγκεκριμένα πρόκειται για ένα τηλεσκόπιο μήκους μερικών εκατοστών και πάχους όσο ένα στυλό, που εισάγεται στην κοιλιά από μια μικρή τρύπα στον ομφαλό. Μερικές φορές οι συμφύσεις –που είναι και το συνηθέστερο πρόβλημα– μπορούν να διαχωριστούν με μόνη τη χρήση του τηλεσκοπίου, χωρίς να χρειαστεί άλλη επέμβαση.
Kαι για τον άντρα...
...σπερμοδιάγραμμα –πρόκειται για μια απλή εξέταση, με την οποία το σπέρμα ελέγχεται στο εργαστήριο για τρεις παραμέτρους: τον αριθμό, την κινητικότητα και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Αν τα αποτελέσματα δείξουν πως το σπέρμα είναι φυσιολογικό, τότε οι ειδικοί θεωρούν πως ο άνδρας αυτός είναι κατά πάσα πιθανότητα γόνιμος και οι εξετάσεις εστιάζονται στη γυναίκα. Αν είναι παθολογικό, η εξέταση επαναλαμβάνεται έπειτα από 2-3 μήνες. Εάν πάλι δείξει ότι υπάρχει πρόβλημα στα σπερματοζωάρια, ο γιατρός (ανδρολόγος-ουρολόγος) θα συστήσει περαιτέρω έλεγχο (καλλιέργεια σπέρματος, ορμονικές εξετάσεις, υπερηχογραφήματα κ.ά.), ώστε να διερευνηθούν οι αιτίες (π.χ. κάποια φλεγμονή, κιρσοκήλη κ.λπ.).
Διάβασε στη συνέχεια τι συστήνει ο γυναικολόγος Ηλίας Τσάκος στα ζευγάρια που προσπαθούν να τεκνοποιήσουν.
Μην αφήνεις το χρόνο να περνά
Δυστυχώς πολλά ζευγάρια αφήνουν να περνά πολύτιμος χρόνος. Επειδή λοιπόν η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, επενδύστε στην έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωσή σας. Εμείς ρωτήσαμε τον κ. Ηλία Τσάκο FRCOG, γυναικολόγο αναπαραγωγής, διαπιστευμένο ακόλουθο Βρετανικού Κολεγίου Γυναικολόγων, και έχουμε τις απαντήσεις στις συνήθεις απορίες σου.
Κύριε Τσάκο, γιατί τα ζευγάρια αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη σύλληψη;
«Σε γενικές γραμμές τα προβλήματα μπορεί να οφείλονται εξίσου στη γυναίκα και στον άνδρα. Όσον αφορά τη γυναίκα, εξαρχής πρέπει να τονιστεί η σημασία του παράγοντα “ηλικία”. Με την πάροδο της ηλικίας, και ιδιαίτερα μετά τα 37-38 χρόνια, τα ωάρια μειώνονται τόσο σε αριθμό όσο και σε ποιότητα. Άλλα συχνά αίτια είναι η ενδομητρίωση, οι πολυκυστικές ωοθήκες, τα ινομυώματα, οι ανωμαλίες σαλπίγγων και οι ορμονικές διαταραχές. Όσον αφορά τον άνδρα, πρέπει να τονιστεί η αναγκαιότητα της διερεύνησης της γονιμότητάς του ταυτόχρονα με τη διερεύνηση της γυναίκας. Το πρώτο βήμα είναι το σπερμοδιάγραμμα. Σε περίπτωση προβλήματος είναι αναγκαία η συνδρομή εξειδικευμένου ουρολόγου - ανδρολόγου».
Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να δώσει τη λύση το χειρουργείο;
«Σε αρκετές περιπτώσεις τα προβλήματα της γυναικείας υπογονιμότητας μπορούν να θεραπευθούν χειρουργικά. Παραδείγματα αποτελούν τα προβλήματα των σαλπίγγων, τα ινομυώματα, η ενδομητρίωση κ.λπ. Με την εξέλιξη της ενδοσκοπικής χειρουργικής στη γυναικολογία (υστεροσκόπηση και λαπαροσκόπηση), τα παραπάνω προβλήματα θεραπεύονται με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα».
Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σημαίνει μόνο εξωσωματική γονιμοποίηση;
«Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή περιλαμβάνει μια σειρά από μεθόδους. Οι κυριότερες από αυτές είναι η σπερματέγχυση, η κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση και η ενδοωαριακή έγχυση σπερματοζωαρίου (μικρογονιμοποίηση). Ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχουν πολλές παραλλαγές αυτών των μεθόδων και έχει σημασία η εφαρμογή της κατάλληλης και εξατομικευμένης θεραπείας για κάθε ζευγάρι».
Με ποιες νέες τεχνικές γονιμοποίησης έχει σήμερα εμπλουτίσει σήμερα τη φαρέτρα της η επιστήμη;
«Τα τελευταία χρόνια οι γνώσεις για τη λειτουργία της αναπαραγωγής έχουν αυξηθεί θεαματικά. Επομένως έχουν αυξηθεί σημαντικά και οι δυνατότητές μας για επιτυχείς θεραπείες. Δύο τομείς που έχουν προσφέρει σημαντικές νέες θεραπευτικές εφαρμογές είναι η φυσιολογία του άξονα υποθάλαμος - υπόφυση - γονάδες και η κρυοβιολογία. Ο πρώτος τομέας έχει συμβάλει, μεταξύ άλλων, στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων και πιο αποτελεσματικών θεραπειών. Με την κλινική εφαρμογή της κρυοβιολογίας (ιδιαίτερα της μεθόδου της υαλοποίησης) είναι δυνατή η ασφαλής και αποτελεσματική κρυοσυντήρηση εμβρύων, ωαρίων και ωοθηκικού ιστού. Η παραπάνω τεχνική εφαρμόζεται με επιτυχία, εκτός από γυναίκες σε πρόγραμμα εξωσωματικής γονιμοποίησης και σε γυναίκες ύστερα από αφαίρεση ωοθηκών ή σε γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία».
Τι ακριβώς είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο;
«Είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση με λήψη ωαρίου που ωριμάζει φυσιολογικά χωρίς τη χρήση φαρμάκων. Σε ορισμένες περιπτώσεις συστήνεται ήπια φαρμακευτική αγωγή, ώστε να ωριμάσουν όχι ένα, αλλά τρία έως τέσσερα ωάρια. Στόχος της μεθόδου αυτής είναι η αποφυγή επιθετικής φαρμακευτικής αγωγής, η επίτευξη καλής ποιότητας ωαρίων και η εξάλειψη του συνδρόμου υπερδιέγερσης ωοθηκών».
ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 153
Update: Σεπτέμβριος 2015.
