To οικογενειακό ιστορικό κάποιας πάθησης μπορεί να σκιάζει τη ζωή σου, αλλά στο χέρι σου είναι τελικά το «κακό» να μην εκδηλωθεί ποτέ! Σε αυτές τις αισιόδοξες προβλέψεις καταλήγουν όλο και περισσότεροι ερευνητές, ισχυριζόμενοι ότι όσο μεγαλώνουμε τόσο περισσότερο «ξεθωριάζουν» ως αίτια των παθήσεών μας τα γονίδια και τόσο, αντιστρόφως, εντείνονται οι επιρροές των εξωγενών παραγόντων – η συσσώρευση δηλαδή επιβαρυντικών στοιχείων από τον τρόπο ζωής μας. Δες, λοιπόν, σε ποιο βαθμό ενδέχεται να επιβαρύνεσαι από τα «κληρονομικά νοσήματα» που σε απειλούν και τι μπορείς να κάνεις στην πράξη, ώστε να προλάβεις δυσάρεστες, μελλοντικές καταστάσεις.
Αν έχεις οικογενειακό ιστορικό ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑΣ
Στην περίπτωση που ένας από τους συγγενείς σου πρώτου βαθμού (γονείς, αδέλφια) παρουσίασε πρόωρα στεφανιαία νόσο ή έμφραγμα μυοκαρδίου, τότε σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό διατρέχεις τουλάχιστον διπλάσιο κίνδυνο να παρουσιάσεις παρόμοιο πρόβλημα και εσύ.
Τα ερευνητικά δεδομένα
Συγκεκριμένα, οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Μαρκ Μάστερ στο Οντάριο του Kαναδά εξέτασαν ασθενείς σε 52 χώρες και βρήκαν ότι εάν έχει κάποιος ιστορικό καρδιοπάθειας στην οικογένεια, σχεδόν διπλασιάζει τον κίνδυνο να εμφανίσει και ο ίδιος καρδιοπάθεια, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, την κουλτούρα ή τη χώρα διαμονής του. Επιπλέον, εάν είσαι γυναίκα και η μητέρα σου είχε εμφανίσει παρόμοια προβλήματα πριν από τα 55 της, οι πιθανότητες να εμφανίσεις νωρίς αγγειακά και καρδιολογικά προβλήματα (υπέρταση, καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό) είναι τριπλάσιες από των υπόλοιπων συνομηλίκων σου, σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας «Circulation: Cardiovascular Genetics».
Μείωσε τον κίνδυνο
Τα πάντα υπό έλεγχο. O πιο ουσιαστικός έλεγχος για να μάθεις την τυχόν κληρονομική επιβάρυνσή σου είναι μία εξέταση αίματος στα 20 ή στα 30 σου (και γενικά ένας περιοδικός έλεγχος ανά τριετία), που να δείχνει τιμές για όλα τα παρακάτω: χοληστερίνη, σάκχαρο, ομοκυστεΐνη, πρωτεΐνη CRP, λιποπρωτεΐνες).
Άσκηση & υγιεινή ζωή. Καθιέρωσε σε καθημερινή βάση τη σωματική άσκηση και την κίνηση γενικότερα. Αποτελούν το καλύτερο προληπτικό μέτρο για τη διατήρηση της υγείας του καρδιαγγειακού συστήματος. Πες όχι στο τσιγάρο και φρόντισε να ακολουθείς ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο (φτωχό σε ζωικά λίπη και πλούσιο σε φυτικές τροφές).
Αγάπησε τα ψάρια. Πολλές έρευνες αποκαλύπτουν ότι ακόμα και η μικρή κατανάλωση ψαριού (150 γραμμάρια εβδομαδιαίως) μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακού επεισοδίου και άλλων συμπτωμάτων που συνδέονται με στεφανιαία νόσο έως και κατά 38% (H προστατευτική δράση κυρίως των λιπαρών ψαριών αποδίδεται στα ωμέγα 3 λιπαρά οξέα που περιέχουν, τα οποία λειτουργούν ως «ασπίδα» ενάντια σε εμφράγματα και εγκεφαλικά επεισόδια).
Αν έχεις οικογενειακό ιστορικό ΜΕΛΑΝΩΜΑΤΟΣ
Το ποσοστό των γυναικών που πρoσβάλλoνται από μελάνωμα (τη σοβαρότερη μορφή καρκίνου του δέρματος) είναι διπλάσιο από των ανδρών. Συγκεκριμένα, θεωρείται η πιο συχνή κακοήθεια σε γυναίκες ηλικίας 24-34 ετών!
Τα ερευνητικά δεδομένα
Σύμφωνα με μελέτες της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μελανώματος, μεγαλύτερη προδιάθεση έχουν οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, καθώς και εκείνες με ιστορικό εγκαυμάτων από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, έστω και αν αυτή η έκθεση έγινε κατά διαστήματα (δηλαδή μόνο στη διάρκεια των διακοπών τους). Ακόμα, οι κληρονομικοί σπίλοι (ελιές) σε διάφορα σημεία του σώματος, σε συσχέτιση με την ηλιακή ακτινοβολία, αυξάνουν τον κίνδυνο μελλοντικής εμφάνισης μελανώματος.
Μείωσε τον κίνδυνο
Διάβασε τα σημάδια. Το μελάνωμα στα πρώτα στάδιά του είναι πλήρως ιάσιμο. Για το λόγο αυτό οι ειδικοί δεν παύουν να τονίζουν ότι οι διάφορες αλλαγές στο χρώμα, στο μέγεθος ή στο σχήμα μιας ελιάς, καθώς και η εμφάνιση μιας καινούργιας ελιάς στο δέρμα πρέπει πάντα να οδηγούν στο δερματολόγο για έναν προληπτικό έλεγχο. H τελευταία λέξη της ιατρικής τεχνολογίας στο θέμα αυτό είναι δερματοσκόπηση με χρήση υπολογιστών, η οποία επιτρέπει στους ειδικούς να «βλέπουν» σε βάθος πολλές στιβάδες του δέρματος και μέσω προγραμμάτων υψηλής ανάλυσης να λαμβάνουν πληροφορίες σχεδόν ίδιες με αυτές που δίνει μια βιοψία.
Στον ήλιο υπό... όρους. Μπορείς να χαίρεσαι με μέτρο τον ήλιο, αλλά λαμβάνοντας πάντα όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Δηλαδή, να φοράς αντηλιακό σε όλα τα ακάλυπτα σημεία, με υψηλό δείκτη προστασίας (ακόμα και αν βρίσκεσαι στην πόλη ή όταν οδηγείς). Να αποφεύγεις γενικά τον ήλιο το διάστημα που η ηλιακή ακτινοβολία είναι ισχυρότερη (11 π.μ. - 4 μ.μ.).
Ορόσημο τα 18. Θα πρέπει να θυμάσαι ότι η σωστή προστασία από τον ήλιο κατά τα πρώτα 18 χρόνια της ζωής μειώνει τις πιθανότητες να παρουσιάσεις καρκίνο του δέρματος αργότερα.
Αν έχεις οικογενειακό ιστορικό για ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ Ή ΩΟΘΗΚΩΝ
Στην Ελλάδα η 1 στις 12 γυναίκες έχει πιθανότητα να αναπτύξει καρκίνο του μαστού, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός για τον καρκίνο της ωοθήκης είναι 1 στις 70. Αν ωστόσο κάποια από τα μέλη της οικογένειάς σου είχαν αυτές τις ασθένειες (π.χ. μητέρα, αδερφή), ο κίνδυνος αυξάνεται.
Τα ερευνητικά δεδομένα
Συγκεκριμένα, όπως επισημαίνει η πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας, κ. Λυδία Ιωαννίδου-Μουζάκα, «δύο γονίδια, τα BRCA 1 και BRCA 2, βρέθηκαν να παίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στον κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών και να αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισής τους όταν φέρουν γενετική μεταλλαγή. Μέχρι την ηλικία των 70 ετών το 87% των γυναικών που έχουν μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA 1 θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού, ενώ το 64% θα αναπτύξει καρκίνο των ωοθηκών. Αντιθέτως, αν σε μια γυναίκα βρεθεί ότι δεν έχει τη συγκεκριμένη μετάλλαξη στο BRCA 1, ακόμη κι αν έχει βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό, τότε η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού ή των ωοθηκών μειώνεται στα επίπεδα του γενικού πληθυσμού (περίπου 10% για καρκίνο του μαστού και 1,4% για καρκίνο των ωοθηκών)».
Μείωσε τον κίνδυνο
Γενετικά τεστ. Είναι σημαντικό, αν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό καρκίνου μαστού ή ωοθηκών στην οικογένειά σου, να υποβληθείς στην ειδική εξέταση (γενετικό τεστ για BRCA 1 και BRCA 2), για να μάθεις αν έχεις και εσύ αυτή την προδιάθεση.
Φάε έξυπνα. Πρόσθεσε φυτικές ίνες στις διατροφή σου (φρέσκα φρούτα, λαχανικά, ψωμί ολικής άλεσης, δημητριακά) και περιόρισε τα λίπη κάτω από το 20%. Οι πλούσιες σε λίπη και φτωχές σε φυτικές ίνες τροφές συμβάλλουν στην ανάπτυξη του 35% όλων των καρκίνων.
Ποια λαχανικά είναι θησαυρός. Κατανάλωνε πολλά λαχανικά της οικογένειας του μπρόκολου (κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών, λάχανα), καρότα και ντομάτες. Όλο και περισσότερες έρευνες διεθνώς αποδεικνύουν πως στα λαχανικά αυτά έχουν εντοπιστεί ουσίες που όχι μόνο αποτρέπουν τον καρκίνο, αλλά έχουν την ιδιότητα να καθυστερούν την επέκτασή του.
«Ψάξου». Κάνε αυτοεξέταση των μαστών σου κάθε μήνα και εξέταση στο στήθος από γιατρό μία φορά το χρόνο, ακολουθώντας παράλληλα το πρόγραμμα μαστογραφιών που σου προτείνει. (Σε γυναίκες με επιβαρυμένο ιστορικό η μαστογραφία πρέπει να γίνεται περίπου 10 χρόνια νωρίτερα από την ηλικία στην οποία εμφανίστηκε ο καρκίνος του μαστού στο μέλος της οικογένειας).
Αν έχεις οικογενειακό ιστορικό ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ
Οι γυναίκες υποφέρουν από κατάθλιψη δύο φορές συχνότερα από τους άνδρες. Εκτιμάται ότι 1 στις 10 γυναίκες έρχεται αντιμέτωπη με τη νόσο και ότι η πιθανότητα να παρουσιάσει κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή της είναι κατά 60-65% κληρονομική υπόθεση.
Τα ερευνητικά δεδομένα
Συγκεκριμένα, πρόσφατη έρευνα από το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ έδειξε ότι ο κίνδυνος για κατάθλιψη, όπως και για διπολική διαταραχή, σε ορισμένες οικογένειες, οφείλεται σε ένα μεταλλαγμένο γονίδιο, το οποίο κληρονομείται. Ονομάζεται τρυπτοφάνη υδροξυλάση-2 και, σύμφωνα με τους ερευνητές, φαίνεται να στερεί από τον εγκέφαλο τη σεροτονίνη, την ορμόνη της ευτυχίας. «Το οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης θεωρείται επιβαρυντικό, με την έννοια ότι μας καθιστά πιο ευάλωτους στην εκδήλωση κατάθλιψης όταν βρεθούμε κάτω από συνθήκες πίεσης», επισημαίνουν οι ειδικοί.
Μείωσε τον κίνδυνο
Αντιστάσου. Η γνώση ότι είσαι πιο ευάλωτη στην κατάθλιψη (γιατί έχεις ιστορικό κατάθλιψης ή επειδή βλέπεις ότι τα στρεσογόνα γεγονότα σε επηρεάζουν έντονα και για μεγάλο χρονικό διάστημα) μπορεί να σε κινητοποιήσει να φροντίσεις την ενδυνάμωση της ψυχικής σου υγείας, δίνοντας έμφαση σε ένα καλό υποστηρικτικό δίκτυο (π.χ. ομαδική ψυχοθεραπεία).
Σωτήριες τεχνικές. Κατάφυγε και στη βοήθεια τεχνικών, όπως η γιόγκα, ο διαλογισμός, αλλά και η άσκηση. Οι έρευνες δείχνουν ότι η καθημερινή άσκηση για 30 λεπτά προφυλάσσει από τις ψυχικές μεταπτώσεις, ενώ μπορεί να λειτουργήσει και θεραπευτικά.
Πρόσεξε τι βάζεις στο πιάτο. Κατ’ αρχάς θα πρέπει να επανεξετάσεις τη διατροφή σου. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης αλλά και των Πανεπιστημίων Λας Πάλμας ντε Γκραν Κανάρια και Ναβάρα, οι οποίοι έβαλαν πριν από μερικά χρόνια στο μικροσκόπιο τις διατροφικές συνήθειες καταθλιπτικών ασθενών, συμπέραναν ότι: οι κακές διατροφικές συνήθειες –όπως π.χ. η συχνή κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων πλούσιων σε λιπαρά– που υιοθετούσαν γυναίκες ηλικίας από 20 ετών για τουλάχιστον μία 10ετία, ήταν ικανές να «πυροδοτήσουν» την κατάθλιψη κατά 50%.
Να τρως... ελληνικά! Θα έχεις 30% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσεις κατάθλιψη, υποστηρίζει η δρ Αλμουδένα Σάντσεζ-Βιγιέγας (από τους επικεφαλής της μελέτης), αν το καθημερινό σου διαιτολόγιο περιλαμβάνει λαχανικά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, τρόφιμα ολικής άλεσης και άφθονα λιπαρά ψάρια (σαρδέλες, σολομό, κολιό, σκουμπρί), τα οποία περιέχουν ω-3 λιπαρά οξέα, καθώς μεταξύ άλλων έχουν και αντικαταθλιπτική δράση.
ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 138
Update: Δεκέμβριος 2016.
