Tα βιολογικά τρόφιμα αποτελούν σταθερή αξία στις προτιμήσεις αρκετών καταναλωτών και, παρά την οικονομική κρίση, οι θιασώτες τους πληθαίνουν συνεχώς. Κάτι οι οικολογικές μας ευαισθησίες και πολύ περισσότερο οι διατροφικές μας ανησυχίες, είχαν ως αποτέλεσμα τον υπερδιπλασιασμό της ζήτησής τους κατά την τελευταία πενταετία και, συνεπακόλουθα, τη μεγάλη αύξηση της προσφοράς: τα κατά το παρελθόν ελάχιστα σε ποσότητα και ποικιλία βιολογικά τρόφιμα, δυσεύρετα, πανάκριβα, και εξ αυτών των λόγων απευθυνόμενα σε σχετικά λίγους καταναλωτές, σήμερα είναι πολλά και διαφορετικά, η γκάμα τους καλύπτει κάθε πιθανή απαίτηση, παράγονται και εισάγονται σε μαζικότερη κλίμακα, τα βρίσκεις σχεδόν παντού, ακόμα και στα μενού fast food, σε τιμές πλέον προσιτές για τους πολλούς!
Τι είναι τα «βιολογικά τρόφιμα»;
Βιολογικά τρόφιμα είναι τα προϊόντα διατροφής (γεωργικά, κτηνοτροφικά, ιχθυο- καλλιεργειών και υδατοκαλλιεργειών) που παράγονται και, εάν χρειάζεται, μεταποιούνται και τυποποιούνται με ιδιαίτερο τρόπο, απολύτως καθορισμένο κατά περίπτωση και ελεγχόμενο σε όλα τα στάδια, ο οποίος καλείται «βιολογικός». Ο βιολογικός τρόπος παραγωγής βασίζεται σε συγκεκριμένους κανόνες, πρωτόκολλα και μεθόδους που περιγράφονται και καθορίζονται επακριβώς από την εθνική και την κοινοτική νομοθεσία (νέοι κανονισμοί 834/2007, 889/2008 και 271/2010) και πιστοποιούνται από τις αρμόδιες αρχές κάθε χώρας.
Δες αναλυτικά: http://ec.europa.eu/agriculture/organic/home_el
Ποιές είναι οι αρμόδιες ελληνικές αρχές ελέγχου;
Η υπεύθυνη αρχή στην Ελλάδα είναι το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με την αρμόδια Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας. Ο εποπτικός έλεγχος εγχώριων και εισαγόμενων βιολογικών προϊόντων ασκείται μέσω του Οργανισμού Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων που φέρει το διακριτικό τίτλο «Agrocert» (AGRO). Η πραγματοποίηση των τεχνικών ελέγχων και η παροχή της πιστοποίησης στα εγχώρια βιολογικά προϊόντα γίνονται από εγκεκριμένους ιδιωτικούς Οργανισμούς Ελέγχου και Πιστοποίησης, έπειτα από διαπίστευση που δίνεται από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης.
Δες αναλυτικά: http://www.minagric.gr/greek/3.6.B.html
Είναι σίγουρα βιολογικά; Πως θα τα αναγνωρίσεις
Δεν επιτρέπεται να διατίθεται στο εμπόριο κανένα προϊόν ως «ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ» χωρίς να έχει ελεγχθεί και πιστοποιηθεί ότι έχει παραχθεί σύμφωνα με το συγκεκριμένο πρότυπο, άρα χωρίς να φέρει στη συσκευασία του τις απαιτούμενες επισημάνσεις, οι οποίες για τα εγχώρια προσυσκευασμένα προϊόντα βιολογικής γεωργίας είναι οι εξής:
Το εθνικό σήμα αναγνώρισης πιστοποιημένων προϊόντων βιολογικής γεωργίας (BIO/AGRO).
Η ένδειξη «Προϊόν Βιολογικής Γεωργίας» σε συνδυασμό με την ονομασία πώλησης του προϊόντος. Σε προϊόντα φυτικής προέλευσης που η καλλιέργειά τους βρίσκεται σε περίοδο μετατροπής πρέπει να αναγράφεται «Προϊόν Βιολογικής Γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο».
Ο νέος ενιαίος ευρωπαϊκός λογότυπος («ευρω-φύλλο») ή, για όσα προϊόντα έχουν διατεθεί ήδη στην αγορά, ο παλαιότερος.
Ο κωδικός αριθμός έγκρισης του ιδιωτικού Οργανισμού Ελέγχου και Πιστοποίησης.
Κι αν τα αγοράσω από τη λαϊκή;
Τα βιολογικά τρόφιμα πρέπει να είναι προσυσκευασμένα, ακόμα κι αν πωλούνται με το κιλό. Για όσα διατίθενται νομίμως χωρίς ειδική συσκευασία, π.χ. απευθείας από βιολογικά αγροκτήματα ή σε λαϊκές βιολογικές αγορές, είναι υποχρεωτικό να υπάρχουν αναρτημένα σε εμφανή σημεία συγκεκριμένα πιστοποιητικά και να επιδεικνύονται σε κάθε ζήτηση.
Δες αναλυτικά: http://www.agrocert.gr/
Γνώρισε το νέο Ενιαίο Ευρωπαϊκό Λογότυπο
Εντός διετούς μεταβατικής περιόδου, όλα τα προσυσκευασμένα βιολογικά προϊόντα παραγωγής κρατών-μελών της Ε.Ε. τα οποία ανταποκρίνονται στα απαιτούμενα πρότυπα υποχρεούνται να επισημαίνονται με το νέο, ενιαίο λογότυπο (σήμα) της Ε.Ε. Ο λογότυπος απεικονίζει τα 12 αστέρια της Ε.Ε. σε σχήμα φύλλου πάνω σε πράσινο φόντο. Η χρήση του είναι προαιρετική για τα μη προσυσκευασμένα και για τα εισαγόμενα προϊόντα από τρίτες χώρες.
Είναι σίγουρα βιολογικό;
Μύθοι και πραγματικότητες για τα βιολογικά τρόφιμα...
Τρόφιμα χωρίς τις απαιτούμενες επισημάνσεις δεν είναι βιολογικά
Απολύτως σωστό! «Βιολογικό» είναι μόνο το προϊόν που διαθέτει όλες τις απαιτούμενες από τη νομοθεσία επισημάνσεις στη συσκευασία του ή τα ανάλογα πιστοποιητικά, τα οποία ισχύουν για ορισμένο χρονικό διάστημα, όταν διατίθεται νομίμως μη προσυσκευασμένο. Οι επισημάνσεις προσδιορίζουν τον ιδιαίτερο τρόπο παραγωγής των βιολογικών προϊόντων και επιπλέον διασφαλίζουν ότι υπόκεινται σε εκτεταμένο έλεγχο -και όχι δειγματοληπτικό- σε όλες τις φάσεις παραγωγής και εμπορίας τους.
Τα παραδοσιακά προϊόντα είναι βιολογικά
Λάθος! Ένα πιστοποιημένο παραδοσιακό προϊόν, π.χ. χαρακτηρισμένο ως Προστατευμένης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.), είναι βιολογικό μόνο όταν έχει πιστοποιηθεί και για το βιολογικό τρόπο παραγωγής του, ο οποίος αποδεικνύεται με τις ανάλογες επισημάνσεις. Δεν είναι βιολογικά τα προϊόντα που απλώς δηλώνονται ως «παραδοσιακά», ούτε προϊόντα που δηλώνονται ως «οικολογικής καλλιέργειας», «φυσικά», «αγνά», «ανεπεξέργαστα», «χωριάτικα» κ.ά.
Δεν περιέχουν κανένα συντηρητικό ή άλλο πρόσθετο
Άγνοια της πραγματικότητας! Ναι μεν στα μεταποιημένα βιολογικά απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται χημικά συντηρητικά (με εξαίρεση ορισμένα νιτρώδη στα αλλαντικά), αλλά επιτρέπονται συντηρητικά φυσικής προέλευσης (π.χ. διοξείδιο του άνθρακα) καθώς και άλλου είδους πρόσθετα (Ε) με διάφορες λειτουργίες, λιγότερα βέβαια σε αριθμό, συγκεκριμένα και απολύτως αναγκαία. Π.χ., τόσο το κρασί συμβατικής παραγωγής όσο και το κρασί βιολογικής καλλιέργειας περιέχουν θειώδη άλατα,που ενοχοποιούνται για αλλεργικές αντιδράσεις και πονοκεφάλους.
Είναι σημαντικά για τα παιδιά μας
Σωστό! Τα παιδιά είναι σαφώς πιο ευαίσθητα από τους ενηλίκους σε χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα, παρασιτοκτόνα και πρόσθετα τροφίμων, οπότε όσο λιγότερα προσλαμβάνουν μέσω της διατροφής τους, τόσο το καλύτερο.
Είναι πιο θρεπτικά
Αμφίβολο! Παρότι υπάρχει η εντύπωση ότι τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά περιέχουν γενικά περισσότερα αντιοξειδωτικά και βιταμίνες, η πλειοψηφία των πρόσφατων ερευνών δεν δείχνει καμία στατιστικώς σημαντική διαφορά στη θρεπτικότητά τους συγκριτικά με τα αντίστοιχα συμβατικά.
Είναι πιο υγιεινά
Εξαρτάται! Ο τρόπος παραγωγής ενός τροφίμου δεν αποτελεί το μοναδικό «μέτρο» της αξίας, της ποιότητας ή της ενδεχόμενης ωφέλειάς του. Για παράδειγμα, ένα αλμυρό σνακ γεμάτο αλάτι και λιπαρά απέχει πολύ από το να θεωρηθεί υγιεινό, ακόμα κι όταν τα συστατικά του είναι 100% βιολογικά.
Η τυποποίηση υποβαθμίζει την ποιότητά τους
Λάθος! Η τυποποίηση, διαδικασία που δεν πρέπει να ταυτίζουμε με τη βιομηχανική επεξεργασία, όχι μόνο διατηρεί την ποιότητα του τελικού προϊόντος, αλλά, επίσης, εγγυάται ότι το προϊόν αυτό έχει περάσει τους προβλεπόμενους ελέγχους και διασφαλίζει την πλήρη ταυτοποίησή του (ιχνηλασιμότητα). Επιπλέον, μειώνει τις πιθανότητες νοθείας ή/και ανάμιξης των βιολογικών τροφίμων με συμβατικά.
Καλύτερα να τα αγοράζουμε κατευθείαν από τον παραγωγό
Σωστό υπό προϋποθέσεις! Άλλη ποιότητα και θρεπτική αξία διατηρεί ένα νωπό βιολογικό προϊόν που διατίθεται κατευθείαν στον καταναλωτή, π.χ. από το βιοκαλλιεργητή του μέσα στο κτήμα, και άλλη ένα προϊόν που ταξιδεύει εκατοντάδες χιλιόμετρα και ταλαιπωρείται επί μέρες για να φτάσει στο τραπέζι μας. Εντούτοις, η απευθείας αγορά προϋποθέτει σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή.
Όλα τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά είναι «της εποχής»
Αστικός μύθος! Το νομοθετικό πλαίσιο δεν απαγορεύει τη βιολογική καλλιέργεια εκτός εποχής, την εφαρμογή της σε εδάφη θερμοκηπίων (εξαιρούνται θερμοκήπια με συνθετικά υποστρώματα και η υδροπονία) αλλά και τις υβριδικές ποικιλίες (μην τις συγχέετε με τις μεταλλαγμένες!). Επομένως, μπορούμε να βρούμε στην αγορά πρώιμα ή όψιμα νωπά προϊόντα βιολογικής γεωργίας, ακόμα και ντομάτες μέσα στο καταχείμωνο.
Χαλάνε γρηγορότερα
Μισή αλήθεια! Πράγματι, τα μεταποιημένα βιολογικά τρόφιμα, π.χ. αρτοσκευάσματα, είναι πιο ευπαθή και έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής από τα συμβατικά, αφού η τυποποίηση και η συντήρησή τους γίνονται με πιο φυσικά μέσα. Τα νωπά όμως φρούτα και λαχανικά διατηρούνται για το ίδιο ή και περισσότερο διάστημα με τα αντίστοιχα συμβατικά, γιατί έχουν μικρότερο μέγεθος και περιέχουν λιγότερο νερό.
Δεν χρειάζεται να πλένουμε καλά φρούτα και λαχανικά
Επικίνδυνο λάθος! Οι περιβαλλοντικοί μολυντές δεν κάνουν διακρίσεις ανάμεσα σε βιολογικές και συμβατικές καλλιέργειες, ενώ τα διάφορα παθογόνα μικρόβια φαίνεται ότι? προτιμούν περισσότερο τα βιολογικά προϊόντα, ίσως επειδή είναι πιο «καθαρά» από χημικά.
Τα μεταποιημένα βιολογικά τρόφιμα περιέχουν 100% βιολογικά συστατικά
Όχι πάντα! Η νομοθεσία επιτρέπει να επισημανθεί ένα μεταποιημένο τελικό προϊόν ως «βιολογικό», όταν τα συστατικά του είναι βιολογικά σε ποσοστό τουλάχιστον 95% κατά βάρος. Άρα το υπόλοιπο μέχρι και 5% μπορεί να προέρχεται από συμβατική παραγωγή. Τα συστατικά βιολογικής προέλευσης επισημαίνονται στην ένδειξη «Συστατικά» με αστερίσκο, ενώ είναι υποχρεωτική και η αναγραφή του τόπου παραγωγής όλων των συστατικών.
Διασφαλίζεται απολύτως ότι δεν περιέχουν μεταλλαγμένα
Δυστυχώς, υπάρχει κερκόπορτα! Όντως απαγορεύεται η χρήση σπόρων, ζωοτροφών και πάσης φύσης υλικών που θα μπορούσαν να προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ). Όντως προϊόντα που περιέχουν ΓΤΟ δεν επιτρέπεται να επισημαίνονται ως βιολογικά. Εξαιρούνται όμως, και δεν υποχρεούνται να φέρουν σχετική προειδοποιητική επισήμανση, όσα περιέχουν ΓΤΟ σε ποσοστό ανά συστατικό έως 0,9%, εξαιτίας «τυχαίας και αναπόφευκτης» επιμόλυνσης.
Τα βιολογικά στην ελληνική αγορά
Πάνω από 7.000 διαφορετικοί κωδικοί.
65-70% εισαγόμενα.
15-30% ακριβότερα από τα συμβατικά.
15-20% των καταναλωτών τα αγοράζουν τακτικά.
Πρώτα σε προτιμήσεις φρούτα, λαχανικά, γαλακτοκομικά και αλλαντικά.
Ετήσιος τζίρος περί τα 70 εκατ. ευρώ. 45-50% των πωλήσεων από σούπερ μάρκετ.
Τα βιολογικά τρόφιμα είναι πιο ασφαλή
Πράγματι! Στη βιολογική γεωργία χρησιμοποιούνται ήπιες καλλιεργητικές τεχνικές και εναλλακτικές μέθοδοι λίπανσης και φυτοπροστασίας χωρίς χημικά φάρμακα, στη βιολογική κτηνοτροφία και στις ιχθυοκαλλιέργειες τα ζώα έχουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και απαγορεύεται η χρήση μεταλλαγμένων τροφών, αντιβιοτικών και ορμονών, ενώ στα μεταποιημένα προϊόντα υπάρχουν αυστηρότεροι κανόνες για την επεξεργασία, τη συντήρηση και τη χρήση προσθέτων τροφίμων, όπως π.χ. συντηρητικών. Επομένως, τα βιολογικά τρόφιμα είναι πιο «καθαρά» από επιβλαβή χημικά υπολείμματα και γενικά πιο ασφαλή ως προς αυτά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα συμβατικά τρόφιμα δεν είναι. Τι να διαλέξω τελικά;
Ψηφίζουμε βιολογικά!
Τα πιστοποιημένα βιολογικά τρόφιμα παρέχουν μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση στον τομέα της διατροφικής ασφάλειας, συνεπώς αξίζει να τα εμπιστευτούμε και να τα εντάξουμε στο διαιτολόγιό μας. Όχι όμως με το σκεπτικό ότι θα τρεφόμαστε αποκλειστικά με αυτά ή ότι απλώς θα τα προσθέσουμε επιπλέον των υπολοίπων, αλλά με το σκεπτικό της ομοειδούς αντικατάστασης μέρους των θεωρητικά λιγότερο ποιοτικών και πιο επιβαρημένων τροφίμων που ήδη καταναλώνουμε.
Με την κρίση ποια βιολογικά να προτιμάμε;
Σε οικονομικά χαλεπούς καιρούς είναι αναγκαίο να θέτουμε προτεραιότητες στις αγορές μας και να κάνουμε επιλογές. Άλλωστε, δεν είναι όλα τα συμβατικά τρόφιμα υποδεέστερης ασφάλειας, ποιότητας και αξίας, ούτε βέβαια όλα τα βιολογικά τρόφιμα εξ ορισμού καλύτερα. Κατά σειρά λοιπόν φθίνουσας ιεράρχησης, βάσει της πιθανολογούμενης επιβάρυνσης των αντίστοιχων συμβατικών τροφίμων, προτιμάμε να αγοράζουμε βιολογικής προέλευσης:
1η επιλογή : Κόκκινα κρέατα (μοσχάρι, χοιρινό, αμνοερίφια) και παράγωγά τους υψηλά σε λίπος, όπως τυριά, κρέμες γάλακτος και αλλαντικά, πουλερικά, αβγά και προϊόντα αυτών.
2η επιλογή: Λαχανικά που τρώμε συνήθως ωμά ή μεγαλώνουν βαθύτερα μέσα στο χώμα, όπως σπανάκι, πατάτες, κρεμμύδια, καρότα, ντομάτες, αγγουράκια, σέλινα, μαρούλια, φασολάκια και πράσινες πιπεριές, είτε τα προμηθευόμαστε σε νωπή κατάσταση είτε σε κατεψυγμένη.
3η επιλογή: Φρούτα με πολύ λεπτή φλούδα, όπως φράουλες, κεράσια, σταφύλια, βερίκοκα, ροδάκινα, νεκταρίνια, μήλα, αχλάδια και βατόμουρα καθώς και προϊόντα που τα περιέχουν ή γίνονται από αυτά (κρασί, λικέρ, μαρμελάδες κ.ά.).
4η επιλογή: Ελιές, ελαιόλαδο, φυτικά έλαια (π.χ. αραβοσιτέλαιο) και παράγωγα αυτών.
5η επιλογή: Βρεφικές τροφές, προϊόντα σόγιας και καλαμποκιού, σνακ, επιδόρπια και έτοιμα μίγματα για γλυκίσματα, αρτοσκευάσματα, πρόχειρα γεύματα, προϊόντα ζύμης και λοιπά κατεψυγμένα προϊόντα που, έπειτα από προσεκτική συγκριτική μελέτη της διατροφικής τους ετικέτας, είμαστε σίγουροι ότι τα βιολογικής προέλευσης έχουν καλύτερη διατροφική σύνθεση από τα συμβατικά, μεγαλύτερη θρεπτική αξία και καθόλου ή κατά πολύ λιγότερα πρόσθετα.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις: - πρώτη μας επιλογή πρέπει να είναι τα ελληνικά βιολογικά προϊόντα (πιστοποίηση BIO/AGRO), - δεύτερη τα εισαγόμενα βιολογικά από χώρες της Ε.Ε. (προτιμότερο με τυποποίηση στην Ελλάδα) και - εναλλακτική τα συμβατικά τρόφιμα ολοκληρωμένης διαχείρισης (π.χ. φυτικά προϊόντα με επισήμανση «Ορθή Γεωργική Πρακτική» ή πιστοποιημένα κατά πρότυπο AGRO, αν είναι επισημασμένα ως παραδοσιακά, ακόμα καλύτερα).
ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ
