Ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν τροφικές αλλεργίες μεγαλώνει διαρκώς, ενώ και στη χώρα μας η εισαγωγή και η κατανάλωση εξωτικών τροφίμων, σε συνδυασμό με την αύξηση της περιβαλλοντολογικής μόλυνσης, έχουν τετραπλασιάσει το πρόβλημα, όπως υποστηρίζει ο πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών κ. Χρήστος Ιατρού. Ταυτόχρονα, και η τροφική δυσανεξία αποτελεί αντικείμενο μελετών, αφού περίπου το 40-50% του πληθυσμού παγκοσμίως υποφέρει από αυτήν. Ωστόσο, υπάρχει μια σύγχυση μεταξύ της τροφικής αλλεργίας και της τροφικής δυσανεξίας. Οι περισσότεροι τις μπερδεύουν, αλλά στην πραγματικότητα οφείλονται σε διαφορετικά αίτια.

Η ταυτότητα της τροφικής αλλεργίας
Τι είναι: πρόκειται για μια κατάσταση όπου το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά στην κατανάλωση ορισμένων τροφίμων, μεταξύ των οποίων συνήθως είναι τα αβγά, τα ψάρια, τα θαλασσινά, οι ντομάτες, οι φράουλες, οι ξηροί καρποί, η σοκολάτα, το σιτάλευρο και πολλές φορές το αγελαδινό γάλα.

Πότε εμφανίζεται: όπως επισημαίνει και η παθολόγος - αλλεργιολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας κ. Καλλιόπη Κόντου-Φίλη: «Σε πολλά άτομα η αλλεργική αντίδραση σε ένα ή περισσότερα τρόφιμα ελαττώνεται μετά την ηλικία των 5-6 ετών. Αυτό, όμως, εξαρτάται από το είδος της τροφής που δημιουργεί την αλλεργία».

Οι πιο συχνές: «οι αλλεργίες στο ψάρι και στους ξηρούς καρπούς είναι από τις πιο επίμονες.Τα φιστίκια, μάλιστα, έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να προκαλέσουν επικίνδυνη αντίδραση ακόμα και για τη ζωή ενός ατόμου».

Πώς θα την αναγνωρίσεις; Ητροφική αλλεργία μπορεί να εκδηλωθεί με εξάνθημα και έντονη φαγούρα, αλλά και με προβλήματα πεπτικής φύσεως (διάρροια, πόνους στην κοιλιά, εμετό). Συχνά εμφανίζεται και με δυσκολία στην αναπνοή ή πρήξιμο στα βλέφαρα, στα χείλη και τη γλώσσα, ενώ σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί και αναφυλακτικό σοκ.

Σε τι διαφέρει η τροφική δυσανεξία;
Τι είναι: τροφική δυσανεξία χαρακτηρίζεται κάθε αντίδραση του οργανισμού σε ένα χημικό ή τοξικό ερέθισμα, το οποίο προκαλείται με την κατανάλωση κάποιας τροφής. Συνήθως, οφείλεται στην έλλειψη ενζύμων στο κατώτερο πεπτικό σύστημα, με επακόλουθο την αδυναμία του εντέρου να αφομοιώσει ορισμένες τροφές.

Οι πιο συχνές: αρκετοί ενήλικοι αλλά και παιδιά παρουσιάζουν δυσανεξία στο γάλα. Στην περίπτωση αυτή ένας υδατάνθρακας που περιέχεται στο γάλα, η λακτόζη, δεν απορροφάται καλά από το έντερο, με αποτέλεσμα η χώνεψη να συνοδεύεται από «φουσκώματα», πόνο στην κοιλιά, διάρροια κ.ά. Επίσης, τελευταία πολύς λόγος γίνεται για την «κοιλιοκάκη», που στην ιατρική ορολογία σημαίνει δυσανεξία στη γλουτένη (μια πρωτεΐνη που υπάρχει στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη). Τα τυπικά συμπτώματά της περιλαμβάνουν χρόνια διάρροια ή -σπανιότερα- δυσκοιλιότητα.

Πώς θα καταλάβω αν το πρόβλημα είναι αλλεργικό;
Μια τακτική είναι η εφαρμογή της «δίαιτας του αποκλεισμού». Θα αφαιρέσεις από το διαιτολόγιό σου (για μερικές μέρες) όλες τις «ένοχες» τροφές και μετά θα τις ξαναβάλεις μία μία, έτσι ώστε να εξακριβωθεί τελικά ποιά είναι η υπεύθυνη. Στην περίπτωση της αλλεργίας, οι αντιδράσεις εμφανίζονται 1-3 ώρες μετά την κατανάλωση της «ένοχης» τροφής. Σε ό,τι αφορά τη δυσανεξία, οι αντιδράσεις εμφανίζονται συνήθως 6-24 ώρες μετά. Επίσης, θα βοηθήσεις στον εντοπισμό της τροφής που δημιουργεί πρόβλημα, κρατώντας ένα αρχείο με το ποιές τροφές σου δημιουργούν πιθανές αντιδράσεις. Σημειώνεις δηλαδή, το είδος της αντίδρασης καθώς και το χρόνο που μεσολαβεί από τη λήψη της τροφής έως την εμφάνισή της.

Το νου σου και στις ετικέτες
Τα διάφορα πρόσθετα τροφίμων (π.χ. χρωστικές ουσίες, συντηρητικά, βελτιωτικά της γεύσης) μπορούν να προκαλέσουν (σε περίπτωση υπερευαισθησίας) μια μορφή τροφικής αλλεργίας ή δυσανεξίας. Εκτός λοιπόν από το να αποφεύγεις την τροφή που δημιουργεί το πρόβλημα, πρέπει να διαβάζεις προσεκτικά τις ετικέτες σε όλα τα βιομηχανικά προϊόντα (σνακ, έτοιμα φαγητά, γλυκά), ώστε να αποκλείσεις όσα περιέχουν στη σύνθεσή τους ουσίες της συγκεκριμένης τροφής.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

* Αν ένα άτομο είναι αλλεργικό στο αβγό, δεν πρέπει να τρώει έτοιμα φαγητά και γλυκά που περιέχουν μαρέγκες, ούτε και τυποποιημένα προϊόντα που γράφουν στην ετικέτα τη λέξη λεκιθίνη.

* Παιδιά και ενήλικοι με αλλεργία ή δυσανεξία στο αγελαδινό γάλα πρέπει να αποφεύγουν και τα προϊόντα που αναγράφουν στη συσκευασία τους τις λέξεις καζεΐνη, λακτόζη γαλακτοαλβουμίνη, γιατί είναι παράγωγα του γάλακτος.

* Επίσης, τα άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη πρέπει να διαβάζουν τις ετικέτες τροφίμων.

Πώς γίνεται η διάγνωση των τροφικών αλλεργιών;
Οι πιο διαδεδομένες μέθοδοι για την ανίχνευση τροφικών αλλεργιών είναι τα παρακάτω τεστ:

Τα δερματικά τεστ: γίνονται στο χέρι με μια βελόνα που τσιμπά το δέρμα, διοχετεύοντας μερικές σταγόνες των αλλεργιογόνων ουσιών, ή και στην πλάτη (όπου τοποθετούνται μικρά αυτοκόλλητα με τις αλλεργιογόνες ουσίες). Τα τεστ αυτά έχουν δυστυχώς περιορισμένη διαγνωστική αξία, γιατί πολλά άτομα δίνουν θετικό αποτέλεσμα στο δερματικό τεστ για κάποια συγκεκριμένη τροφή, αλλά δεν παρουσιάζουν αλλεργική αντίδραση στην ίδια την τροφή.

Τα αιματολογικά τεστ: αξιοποιούν την πηγή πληροφοριών που παρέχει το αίμα, ανιχνεύοντας την ανοσοσφαιρίνη, που δημιουργείται όταν κάποια τροφή είναι «βλαβερή» για τον οργανισμό. Η διαδικασία είναι μια απλή εξέταση αίματος. Όταν ολοκληρωθεί, τα αποτελέσματά της αναγράφονται σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Στη συνέχεια δίνεται ένα διατροφικό πρόγραμμα θεραπείας.

Τεστ για τις δυσανεξίες
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την τροφική δυσανεξία είναι συνήθως τα «αναγνωριστικά» τεστ που γίνονται σε κάποια ειδικά κέντρα.

Η διάγνωση της δυσανεξίας στη γλουτένη γίνεται αποκλειστικά από γαστρεντερολόγους αρχικά με αιματολογικές εξετάσεις και ολοκληρώνεται με βιοψία του λεπτού εντέρου.

Για τη δυσανεξία στο γάλα υπάρχουν: η «δοκιμασία ανοχής λακτόζης» (αιματολογική εξέταση που ανιχνεύει τα επίπεδα γλυκόζης έπειτα από λήψη λακτόζης) καθώς και η «δοκιμασία εκπνοής λακτόζης».

Πώς θα προλάβεις το αλλεργικό σοκ;
Αν έχειςαλλεργία σε κάποιες τροφές και έχεις ξαναπάθει αναφυλαξία, οι γιατροί συμβουλεύουν να έχεις πάντα πρόχειρη μια ένεση αδρεναλίνης, την οποία θα πρέπει να κάνεις χωρίς καθυστέρηση, τη στιγμή που τα συμπτώματα αρχίσουν να χειροτερεύουν. Όταν δηλαδή, μέσα σε λίγα λεπτά από την εισβολή του μοιραίου αλλεργιογόνου, εμφανιστεί ζαλάδα, βήχας, βραχνάδα στη φωνή και πρήξιμο στο λαιμό με τάσεις ασφυξίας. H αδρεναλίνη δρα αμέσως και είναι σωτήρια γι’ αυτές τις περιπτώσεις.

Κοντά στη δημιουργία εμβολίου
Την πλήρη αντιμετώπιση των τροφικών αλλεργιών υπολογίζουν πως θα πετύχουν μέχρι το 2010 οι επιστήμονες. Αυτή η αισιόδοξη εκτίμηση διατυπώθηκε πρόσφατα στο Παγκόσμιο Συνέδριο Αλλεργιολογίας από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ και θα πραγματοποιηθεί χάρη στα γενετικώς τροποποιημένα εμβόλια, τα οποία αυτή τη στιγμή βρίσκονται στις κλινικές δοκιμές και θα δρουν στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Συχνά ερωτήματα:

«Αν ένα τρόφιμο με πειράξει, θα εμφανίσω αμέσως αλλεργία;»

Το τρόφιμο που τρώγεται για πρώτη φορά δεν δημιουργεί τροφική αλλεργία, διότι ο οργανισμός δεν είχε προηγούμενη επαφή με το αλλεργιογόνο της, ώστε να έχει εξοικειωθεί μαζί του. O οργανισμός του ανθρώπου μπορεί επίσης να γίνει ξαφνικά αλλεργικός σε «κοινά» και συνήθη τρόφιμα της διατροφής του.

Ποιά φρούτα και λαχανικά είναι «ύποπτα»;

Οι φράουλες, τα φρούτα με κουκούτσι (κεράσια, βερίκοκα, ροδάκινα κ.λπ.) και λιγότερο τα μήλα και τα αχλάδια. Όσον αφορά τα λαχανικά, το σπανάκι, οι ντομάτες, ο μαϊντανός και το σέλινο.

Αν έχω αλλεργία στο γάλα, θα με πειράξουν και τα παράγωγά του;

Τα βακτηρίδια του γάλακτος που βρίσκονται στα παραγωγά του (γιαούρτι, τυρί) περιέχουν το απαραίτητο ένζυμο λακτάση, που διασπά τη λακτόζη και τη μετατρέπει σε γαλακτικό οξύ, το οποίο μεταβολίζεται εύκολα από τα μη ανεκτικά στη λακτόζη άτομα.

Τα παιδιά ξεπερνούν αρκετά νωρίς στην ηλικία την αλλεργία τους;

Aν ένα παιδί είναι αλλεργικό στο γάλα, το αβγό, τότε πιθανόν να «ξεπεράσει» την αλλεργία του μέχρι την ηλικία των 5 ετών, επειδή ο οργανισμός του αναπτύσσει «ανοχή» και δεν αντιδρά πια στα αλλεργιογόνα. Αντίθετα, αν είναι αλλεργικό στους ξηρούς καρπούς, το ψάρι και τα οστρακοειδή, τότε ίσως «διατηρήσει» την αλλεργία του και ως ενήλικος.