Το νερό που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση πρέπει να είναι ποιοτικό, υγιεινό, καθαρό, ασφαλές και ακίνδυνο για την υγεία. Οι περισσότερες χώρες στον κόσμο έχουν καθιερώσει πρότυπα ποιότητας του πόσιμου νερού, τα οποία περιλαμβάνουν κριτήρια όπως η ευχάριστη «γεύση», η έλλειψη οσμής, η διαύγεια και η χαμηλή περιεκτικότητα σε στερεές ουσίες, βαρέα μέταλλα, υπολείμματα φυτοφαρμάκων, μικροοργανισμούς, κολοβακτηρίδια κ.ά. Θολερότητα, δυσάρεστη ή και έντονη οσμή και γεύση, καθώς και μεγάλη συγκέντρωση ξένων συστατικών και μικροοργανισμών είναι ενδείξεις πιθανής μόλυνσης του νερού από διάφορα ξενοβιοτικά, επομένως το καθιστούν επισφαλές και δυνητικά επικίνδυνο.
Το νερό βρύσης και το… ταξίδι του
Το νερό βρύσης προέρχεται κυρίως από λίμνες, ποτάμια και σπανιότερα από πηγές, γεωτρήσεις ή, π.χ. σε κάποια νησιά, από τη θάλασσα κατόπιν αφαλάτωσης. Μεταφέρεται με αγωγούς σε διυλιστήριο, όπου υφίσταται επεξεργασία απολύμανσης, καθαρισμού και διαύγασης, ώστε να καταστεί μικροβιολογικά αποδεκτό, και παρέχεται προς κατανάλωση από κάποιο κεντρικό δίκτυο διανομής μέσω σωληνώσεων υδρεύσεως. Κάθε περιοχή έχει διαφορετικό δίκτυο υδρεύσεως, με νερό διαφορετικής προέλευσης, σύστασης και ποιότητας, άλλο π.χ. η Αθήνα και άλλο η Θεσσαλονίκη, η διαδρομή που ακολουθεί έως και τη βρύση διαφέρει, όπως διαφέρει και η εταιρεία που διαχειρίζεται την όλη διαδικασία και είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των παραμέτρων που διασφαλίζουν τη χημική και μικροβιολογική ασφάλειά του, όπως αυτές ορίζονται από την εθνική νομοθεσία.
Έλεγχοι ποιότητας και ασφαλείας
Τυπικά τα πάντα, σε όλα τα στάδια της παραγωγής του νερού, από την πηγή άντλησης και τους αγωγούς μεταφοράς μέχρι το διυλιστήριο και την τελική διανομή του, ελέγχονται συστηματικά τόσο από τους υπευθύνους των συστημάτων υδροληψίας όσο και από τις αρμόδιες αρχές υγείας. Σύμφωνα με τις υγειονομικές διατάξεις, υπάρχει ο ελάχιστος έλεγχος (οσμή, γεύση, αγωγιμότητα, υπολειμματικό χλώριο, μικροβιολογικά), ο έλεγχος ρουτίνας, ο περιοδικός έλεγχος και ο έκτακτος έλεγχος που γίνεται σε ειδικές περιπτώσεις ή ατυχήματα. Παρ’ όλα αυτά οι έλεγχοι είναι αναγκαστικά δειγματοληπτικοί, αφορούν συγκεκριμένους δείκτες και δεν μπορούν να αποτρέψουν πάντα τα προβλήματα ποιοτικής υποβάθμισης του νερού. Και φυσικά δεν γίνεται έλεγχος ούτε στις σωληνώσεις ύδρευσης των σπιτιών μας, ούτε στο νερό που καταλήγει από τη δική μας βρύση στο δικό μας ποτήρι και από εκεί στον οργανισμό μας. Αλήθεια, πότε ήταν η τελευταία φορά που ελέγξατε τις σωληνώσεις του σπιτιού σας;
Είναι ασφαλές;
Παρά τα μεμονωμένα προβλήματα που έχουν αναφερθεί κατά καιρούς, κυρίως σε μικρούς δήμους και κοινότητες με δικό τους δίκτυο ύδρευσης, αλλά και τις επιφυλάξεις που διατυπώνονται γύρω από θέματα ελέγχων, η γενική πεποίθηση είναι ότι το νερό βρύσης των περισσοτέρων περιοχών της χώρας μας, ιδίως δε της Αττικής, ανταποκρίνεται στις προβλεπόμενες προδιαγραφές και ως εκ τούτου θεωρείται καλής ποιότητας και από τα πλέον ασφαλή παγκοσμίως. Βεβαίως η έννοια του «απολύτως ασφαλούς και καθαρού» νερού και του «μηδενικού κινδύνου» είναι σαφώς ουτοπική, δεν υφίσταται στην πραγματικότητα και δεν έχει χαρακτήρα μονιμότητας: το νερό μπορεί να επιμολυνθεί ανά πάσα στιγμή από παθογόνους και άλλους τοξικούς παράγοντες, π.χ. στην πηγή άντλησής του ή μέσα στις σωληνώσεις του σπιτιού μας, ενώ και η διαδικασία απολύμανσής του μέσω της χλωρίωσης, είναι δυνατόν να προκαλέσει προβλήματα υγείας στον καταναλωτή κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες.
Οι κίνδυνοι από την υπερχλωρίωση
Παρότι υπάρχουν αρκετές μέθοδοι απολύμανσης του νερού, η καθεμία με τα υπέρ και τα κατά της, η χρησιμοποίηση του χλώριου αποτελεί την πλέον διαδεδομένη, κυρίως λόγω της υψηλής της αποτελεσματικότητας έναντι των παθογόνων μικροοργανισμών αλλά και του κατά πολύ μικρότερου κόστους. Η χλωρίωση γίνεται σε 24ωρη βάση και με τέτοιον τρόπο που πάντα παραμένει μια μικρή ποσότητα χλωρίου στο νερό. Αυτές οι μικρές, υπολειπόμενες ποσότητες, που μέρος τους καταλήγει τελικά στον οργανισμό μας, θεωρούνται γενικά ασφαλείς, καθότι εξουδετερώνονται από το σάλιο και τα γαστρικά υγρά. Παρ’ όλα αυτά όταν το χλώριο προσλαμβάνεται σε υπερβολικές ποσότητες και συχνά, π.χ. επειδή το νερό είναι υπερχλωριωμένο, τότε μακροχρόνια μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του λάρυγγα και του στομάχου, γευστικά και οσφρητικά προβλήματα, προβλήματα στο γαστρεντερικό, οιδήματα, σκλήρυνση των αρτηριών, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, προβλήματα σε ήπαρ, παχύ έντερο, νεφρούς και ουροδόχο κύστη, ενώ σε παρατεταμένη επαφή με το δέρμα, π.χ. όταν πλενόμαστε, ενδέχεται να προκληθεί δερματικός ερεθισμός. Επιπροσθέτως, όταν το χλώριο έλθει σε επαφή με διάφορες οργανικές ενώσεις που πιθανόν να υπάρχουν στο νερό, π.χ. από φυτοφάρμακα, αντιδρά χημικά με αυτές και σχηματίζει τοξικές και επιβλαβείς για τον άνθρωπο ουσίες, γνωστές ως παραπροϊόντα της απολύμανσης του νερού.
Οι υδραυλικές σωληνώσεις και ο ρόλος τους
Το νερό που μεταφέρεται μέσω πεπαλαιωμένων, διαβρωμένων ή χαλασμένων σωληνώσεων στη βρύση μας υπάρχει κίνδυνος να ρυπανθεί από λάσπες, τοξικά μέταλλα, λύματα συγκοινωνούντων σωλήνων αποχέτευσης κ.ά. Τα υλικά κατασκευής και οι συγκολλήσεις των υδραυλικών σωληνώσεων των σπιτιών, ιδιαίτερα εάν είναι πολύ παλιές, μπορεί να διαβρωθούν από το νερό που παραμένει μέσα τους και έτσι να το επιμολύνουν με διάφορα τοξικά στοιχεία, ανάλογα με το υλικό κατασκευής τους, όπως π.χ. μόλυβδος, κάδμιο, αντιμόνιο, πολυμερή βινυλίου, φθαλικοί εστέρες, ίνες αμιάντου κ.ά. Ο μόλυβδος, για παράδειγμα, έχει την τάση να συσσωρεύεται στον ανθρώπινο οργανισμό και αν προσλαμβάνεται σε ποσότητες μεγαλύτερες από αυτές που μπορεί να αποβάλει το σώμα μας, τότε τα συσσωρευμένα υπολείμματά του ενδέχεται να προκαλέσουν βλάβες στον εγκέφαλο και στο νευρικό σύστημα, ιδίως στα μικρά παιδιά. Νερό με υψηλές συγκεντρώσεις τέτοιων στοιχείων είναι επικίνδυνο και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ούτε ως πόσιμο ούτε στη μαγειρική.
Διάβασε στη συνέχεια τα μέτρα αυτοπροστασίας που χρειάζεται να πάρεις προκειμένου να εξασφαλίσεις πιο ποιοτικό νερό για σένα και την οικογένειά σου.
10 μέτρα αυτοπροστασίας
Μην πανικοβάλλεσαι! Κάνε όμως ό,τι περνά από το χέρι σου για να πίνεις πιο ποιοτικό και πιο ασφαλές νερό.
Από τη βρύση στο ποτήρι: Πριν βάλεις το νερό στο ποτήρι σου, άφησε τη βρύση να τρέξει για 1-2 λεπτά. Παρατήρησε το νερό που έβαλες στο ποτήρι, π.χ. μήπως είναι θολό, και εφόσον φαίνεται καλό, κατανάλωσέ το γρήγορα – όσο πιο «φρέσκο» είναι τόσο λιγότερες οι πιθανότητες να αλλοιωθεί. Αντίθετα, αν το νερό δεν καταναλωθεί άμεσα, τότε ώρα με την ώρα αυξάνεται το μικροβιακό του φορτίο.
Θολό νερό: Μην πίνεις νερό που δεν φαίνεται απολύτως «καθαρό» και διαυγές – η θολότητα είναι ένδειξη αναποτελεσματικής απολύμανσης! Όταν το νερό βγαίνει θολό, περίμενε για τουλάχιστον μία ώρα και κατόπιν άφησε τη βρύση να τρέξει για μερικά λεπτά. Αν το πρόβλημα δεν έχει αποκατασταθεί, επικοινώνησε άμεσα με την εταιρεία παροχής ύδρευσης και μέχρι την πλήρη αποκατάστασή του μη χρησιμοποιήσεις νερό βρύσης σε καμία χρήση.
Οσμή: Το νερό δεν πρέπει να μυρίζει ούτε να έχει «γεύση». Ορισμένες όμως φορές, η χλωρίωση προσδίδει στο νερό ελαφρά οσμή και αλλοιώνει τη «γεύση» του. Για να μειωθεί η μυρωδιά, γέμισε με νερό μια γυάλινη κανάτα ή φιάλη καιάφησέ τη για μερικές ώρες στο ψυγείο. Αν όμως η οσμή είναι πολύ έντονη, αν η αλλαγή της ήταν απότομη, π.χ. άλλαξε μέσα σε λίγα λεπτά, ή έχεις οποιαδήποτε αμφιβολία για την ποιότητά του, τότε μην το καταναλώσεις.
Φιάλη αποθήκευσης: Το νερό που αποθηκεύεις, π.χ. στο ψυγείο πρέπει να τοποθετείται σε φιάλη από γυαλί καλής ποιότητας. Μη χρησιμοποιείς πλαστικές φιάλες και ιδίως μην επαναχρησιμοποιείς φιάλες μίας χρήσεως, π.χ. από εμφιαλωμένο νερό, γιατί περιέχουν χημικούς πλαστικοποιητές που μπορεί να μεταναστεύσουν στο νερό και από εκεί να περάσουν στον οργανισμό σου. Ανεξαρτήτως υλικού συσκευασίας, να προτιμάς φιάλες μικρότερου μεγέθους, π.χ. ατομικές, διότι το περιεχόμενό τους καταναλώνεται ταχύτερα.
Χρόνος αποθήκευσης: Νερό βρύσης που μπαίνει μέσα σε οποιοδήποτε δοχείο πρέπει να καταναλώνεται μέσα σε 1-2 ώρες όταν διατηρείται εκτός ψυγείου ή, το μέγιστο, μέσα σε 24 ώρες όταν αποθηκεύεται εντός ψυγείου – σε αντίθετη περίπτωση καθίσταται μικροβιακά επικίνδυνο. Απόφυγε την ανάμειξη «μπαγιάτικου» και «καινούργιου» νερού, καθώς έτσι μπορεί να υπάρξει επιμόλυνση, αλλά και την κατανάλωση νερού κατευθείαν από το στόμιο του μπουκαλιού – να χρησιμοποιείς καθαρό, γυάλινο ποτήρι!
Νερό θερμοσίφωνα: Μην πίνεις ζεστό νερό βρύσης ζεσταμένο από τον θερμοσίφωνα, βάζεις πάντα κρύο νερό στο μαγείρεμα ή όταν προετοιμάζεις ροφήματα – όσο πιο υψηλή είναι η θερμοκρασία του νερού που περνάει μέσα από τους σωλήνες ύδρευσης τόσο περισσότερα τοξικά στοιχεία μπορεί να περιέχει.
Έλεγχος υδραυλικής εγκατάστασης: Ζήτησε από πιστοποιημένο υδραυλικό να ελέγξει τις σωληνώσεις και τις βρύσες του σπιτιού σου. Αν είναι φτιαγμένα από υλικά που έχουν πλέον απαγορευθεί λόγω επικινδυνότητας, π.χ. σωλήνες αμιάντου, ή πεπαλαιωμένα και διαβρωμένα, τότε μάλλον χρειάζονται αντικατάσταση.
Φίλτρο νερού: Η χρησιμοποίηση ενός πιστοποιημένου και αξιόπιστου φίλτρου οικιακής χρήσης, π.χ. κάποιου που συνδέεται με το κεντρικό δίκτυο ή κατευθείαν με τη βρύση ή με τη μορφή δοχείου/κανάτας ή ακόμα σε ειδική φιάλη για μεταφορά και κατανάλωση εκτός σπιτιού, αποτελεί ενδεδειγμένη ενέργεια μείωσης κάποιων κινδύνων, π.χ. της υπερβολικής χλωρίωσης. Εντούτοις θα πρέπει να γνωρίζεις πολύ καλά πώς πρέπει να το χρησιμοποιείς, να το συντηρείς σωστά και να το ανανεώνεις ή να αλλάζεις ανταλλακτικό μέσα στα όρια χρήσης που ορίζει ο κατασκευαστής του. Στην αντίθετη περίπτωση δεν προστατεύεσαι και ο κίνδυνος επιμολύνσεων από μικρόβια ή άλλες ουσίες επαυξάνεται σημαντικά.
Εμφιαλωμένο νερό: Δεν θεωρείται πιο ασφαλές από το νερό βρύσης και λόγω της υψηλότερης τιμής του δεν ενδείκνυται για αποκλειστική χρήση. Εφόσον όμως τηρούνται οι προδιαγραφές αποθήκευσης και χρήσης, το εμφιαλωμένο νερό είναι ενδεδειγμένη επιλογή σε περιπτώσεις που δεν έχεις πρόσβαση σε ασφαλές νερό βρύσης, όπως όταν το δίκτυο ύδρευσης έχει πρόβλημα ή γίνονται επισκευές σε αυτό, βρίσκεσαι σε περιοχές με κακή ποιότητα νερού, π.χ. στο εξωτερικό, ή έχεις προσβληθεί από γαστρεντερίτιδα.
Νερό από μηχανήματα ψύξης: Στο μέτρο του εφικτού απόφυγε την κατανάλωση νερού από μεγάλες πλαστικές φιάλες και ψυκτικά μηχανήματα σε χώρους εργασίας ή αναψυχής, ιδίως δε όταν τα μηχανήματα είναι παλαιάς τεχνολογίας, δεν συντηρούνται καλά και φαίνονται παραμελημένα.
Καταληκτικά
Αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός ότι η κατανάλωση επιμολυσμένου νερού είναι το κύριο μέσο εισόδου ξενοβιοτικών στον ανθρώπινο οργανισμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις το νερό βρύσης πληροί τα κριτήρια ποιότητας που ορίζει η νομοθεσία, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είμαστε εξασφαλισμένοι επειδή οι πιθανοί μολυσματικοί παράγοντες βρίσκονται εντός των αποδεκτών, προβλεπόμενων ορίων ασφαλείας. Γι’ αυτόν το λόγο, πέρα από τους συστηματικούς ελέγχους που πρέπει να διεξάγουν οι αρμόδιοι φορείς, το απολύτως απαραίτητο είναι ο καθένας από εμάς να λαμβάνει τα προσήκοντα μέτρα αυτοπροστασίας στην καθημερινότητά του και να εκπαιδεύσει τα παιδιά του να πράττουν το ίδιο.
* Οι παρεχόμενες πληροφορίες στοχεύουν αποκλειστικά στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίησή σας.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ
