Μπορεί ο πονοκέφαλος του παιδιού να προκαλεί στους γονείς αναστάτωση ή ακόμα και φόβο, όμως είναι ένα συχνό πρόβλημα της παιδικής ηλικίας, που ευτυχώς σπάνια κρύβει κάτι σοβαρό. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας, το ποσοστό της κεφαλαλγίας κυμαίνεται από 4-20% στην προσχολική ηλικία, αυξάνεται στο 40-50 % στα πρώτα σχολικά χρόνια και φτάνει το 50-80% στην εφηβεία. Επίσης, μελέτες που έχουν γίνει σε παιδιά σχολικής ηλικίας κατέδειξαν ότι οι μαθητές Α’ και Β’ Δημοτικού υποφέρουν σε μεγαλύτερο ποσοστό από πονοκεφάλους σε σχέση με τους υπόλοιπους μαθητές, γεγονός που αποδίδεται στην προσπάθεια προσαρμογής τους στο σχολικό περιβάλλον και το έντονο στρες που αυτή προκαλεί. Δες λοιπόν ποιοι είναι οι συνήθεις «ύποπτοι» των παιδικών πονοκεφάλων και ως γονείς λάβετε τα μέτρα σας.

Οι πλέον συνήθεις «ύποπτοι»

Όπως επισημαίνει η νευρολόγος-ψυχίατρος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας, Κλημεντίνη Καραγεωργίου: «Στις περισσότερες περιπτώσεις οι επαναλαμβανόμενοι πονοκέφαλοι των παιδιών οφείλονται σε συναισθηματικές ή στρεσογόνες καταστάσεις, που συνδέονται με κάποιες συγκεκριμένες συνθήκες στο οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον (π.χ. γέννηση αδελφού, σχολικές εξετάσεις κ.λπ.). Επίσης, για τους παιδικούς πονοκεφάλους μπορεί να ευθύνονται και παράγοντες όπως η υπερκόπωση, η έλλειψη ύπνου, η κακή διατροφή, κάποιο πρόβλημα όρασης αλλά και ο μεγάλος χρόνος ενασχόλησης σε ό,τι έχει σχέση με οθόνη (τηλεόραση, υπολογιστές, videogames). Υπάρχουν και περιπτώσεις που ο πονοκέφαλος σε ένα παιδί εμφανίζεται σε συγκεκριμένες εποχές. Το καλοκαίρι, για παράδειγμα, καθοριστικός παράγοντας θεωρείται η έκθεση του παιδιού στον ήλιο, ενώ το χειμώνα ο πόνος στο κεφάλι μπορεί να οφείλεται σε λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Την άνοιξη μια κρίση ημικρανίας συχνά συσχετίζεται με τροφικούς παράγοντες (π.χ. φράουλες) και δυνατές ευωδιές (π.χ. λουλουδιών), το δε φθινόπωρο, με το άνοιγμα του σχολείου. Βασικό είναι, λοιπόν, προκειμένου να γίνει σωστή διάγνωση, να εντοπιστεί πρώτα η αιτία και στη συνέχεια η μορφή του πονοκεφάλου».

Αναγνώρισε τον... ένοχο!

Σύμφωνα με τους ειδικούς γιατρούς, τα παιδιά συνήθως ταλαιπωρούνται από δύο μορφές πονοκεφάλου. Την κεφαλαλγία τάσης και την ημικρανία.

• Το παιδί με ημικρανία παραπονιέται για έντονο ή ήπιο πόνο, που αφορά κατά κανόνα τη μία πλευρά του κεφαλιού. Ο πόνος μπορεί να διαρκέσει από 4-24 ώρες και να συνοδεύεται από συνδυασμούς συμπτωμάτων, όπως ευαισθησία στο θόρυβο και στην όραση (φωτοφοβία), ναυτία, εμετός, υπνηλία ή πόνος στην κοιλιά. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι ημικρανίες ταλαιπωρούν περισσότερο παιδιά με κληρονομική προδιάθεση, ενώ συνήθως εμφανίζονται από την ηλικία των 5 ετών.
• Το παιδί με κεφαλαλγία τάσης παραπονιέται για πόνο και στις δύο πλευρές του κεφαλιού, στον αυχένα, στο πίσω μέρος του κεφαλιού και στο μέτωπο. Με άλλα λόγια, τον περιγράφει «σαν να σφίγγει ένα στεφάνι το κεφάλι» του. Κύριο επίσης χαρακτηριστικό αυτής της μορφής πονοκεφάλου είναι ότι εμφανίζεται συνήθως το απόγευμα ή το βράδυ και συχνά συνοδεύεται από δυσφορία στο θόρυβο (ηχοφοβία). Η κεφαλαλγία τάσης ταλαιπωρεί συνήθως παιδιά ηλικίας 8-12 ετών (κυρίως κορίτσια) και η διάρκειά της μπορεί να είναι από μισή ώρα έως λίγες ώρες. Κληρονομική επιβάρυνση υπάρχει και εδώ, αλλά είναι μικρότερη από εκείνη που αφορά την ημικρανία.

Πώς θα του ανακουφίσεις τον πόνο

Αν η διάγνωση έχει αποκλείσει κάποια άλλη πάθηση και δείξει ότι οι πονοκέφαλοι του παιδιού οφείλονται σε ημικρανία ή κεφαλαλγία τάσης, τότε και εσύ θα μπορέσεις πιο εύκολα να το βοηθήσεις. Εκτός λοιπόν από τη φαρμακευτική αγωγή, που ίσως χρειαστεί να χορηγηθεί από το γιατρό, πολύ αποτελεσματικά είναι και τα παρακάτω μέτρα:

• Μόλις αρχίσει o πονοκέφαλος βάλε το παιδί να ξαπλώσει σε ένα ήσυχο σκοτεινό δωμάτιο και στη συνέχεια τοποθέτησε ένα βρεγμένο δροσερό πανί στο μέτωπό του. Αν είναι μικρό παιδί, μείνε δίπλα του και άλλαζε το πανί όταν ζεσταίνεται. Έτσι θα περάσει την κρίση πιο ελαφρά.
• Ο πονοκέφαλος μπορεί να υποχωρήσει και τοποθετώντας στο μέτωπό του χλιαρές κομπρέσες ποτισμένες σε έκχυμα μελισσόχορτου (βράζεις για 10 λεπτά 2 ποτήρια νερό και ρίχνεις μέσα μια χούφτα από το φυτό).
• Θα βοηθήσει επίσης αν ασκήσεις πίεση για 15 δευτερόλεπτα με το δείκτη και τον αντίχειρά σου στα σημεία του κεφαλιού του όπου εντοπίζεται ο πόνος. Απόσυρε τα δάχτυλά σου για 5-7 δευτερόλεπτα και επανάλαβε.
• Με απαλές κυκλικές κινήσεις κάνε ακόμα ελαφρύ μασάζ με τις άκρες των δαχτύλων σου στο κεφάλι του παιδιού (ξεκινώντας από εκεί που τελειώνει το μέτωπο και αρχίζουν τα μαλλιά).
• Από τους πόνους θα το ανακουφίσει και ο ύπνος, γιατί χαλαρώνει και μειώνει την ένταση στους μυς, οπότε αμβλύνεται η πίεση στα αιμοφόρα αγγεία.
• Για όσο διάστημα έχει την ευαισθησία, περιόρισε την έκθεση του παιδιού στον ήλιο, στο πολύ φως, στους δυνατούς ήχους και στις έντονες οσμές, που αποτελούν εκλυτικούς παράγοντες (κυρίως για την ημικρανία).
• Φρόντισε και η διατροφή του να είναι ελαφριά, χωρίς τηγανητά και λιπαρά, αλλά και χωρίς σοκολάτες, πολλά τυριά και εσπεριδοειδή. Οι τροφές αυτές κατηγορούνται ότι επιδεινώνουν τον πονοκέφαλο.
• Δώσε ιδιαίτερη έμφαση στην ενυδάτωση του οργανισμού του. Το νερό, εκτός των άλλων, αποδεικνύεται και «φάρμακο» για τους πονοκεφάλους.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Σημαντική βοήθεια θα προσφέρεις στο παιδί αν κρατάς ένα απλό ημερολόγιο στο οποίο θα καταγράφεις πόσο συχνά εμφανίζεται ο πονοκέφαλος, πόση ώρα διαρκεί, από τι συμπτώματα συνοδεύεται (π.χ. ναυτία, εμετός), πού εντοπίζεται ο πόνος ή πώς περιγράφει το παιδί τον πόνο (σαν βάρος στο κεφάλι, αισθάνεται ότι του σφίγγουν το κεφάλι). Σημείωνε επίσης αν ο πονοκέφαλος συμβαίνει σε συγκεκριμένη ώρα της ημέρας, παρατήρησε κάτι που τoν προκαλεί (π.χ. φαγητό, στρες) ή αν επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου.

Τα σημάδια που εκπέμπουν SOS

Θα πρέπει να επικοινωνήσεις άμεσα με τον παιδίατρο ή να μεταφερθεί στα επείγοντα.

• Aν το παιδί ξυπνήσει με πονοκέφαλο μέσα στη νύχτα (ειδικά αν κάνει και εμετό), καθώς και αν ο πονοκέφαλος συνοδεύεται από θολή όραση, αδυναμία ή απώλεια ισορροπίας και συντονισμού κινήσεων.
• Αν το παιδί παραπονιέται για δυνατό πονοκέφαλο, σε συνδυασμό με σφίξιμο στον αυχένα, ή αν παραπονιέται για έντονο φως στα μάτια. Τέτοια συμπτώματα μπορεί να υπονοούν βακτηριακή μηνιγγίτιδα, τραύμα στο κεφάλι και –σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις– όγκο στον εγκέφαλο.

Να θυμάσαι:

• Με ή χωρίς συμπτώματα, αν το παιδί εμφανίζει συχνούς πονοκεφάλους, πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλευτείς τον παιδίατρο. Πιθανόν ο πόνος να οφείλεται σε άλλη ασθένεια, μια χρόνια εμπύρετη λοίμωξη για παράδειγμα, η οποία χρειάζεται ανάλογες εξετάσεις αίματος και άλλου είδους θεραπευτική αντιμετώπιση από μια απλή ημικρανία ή κεφαλαλγία τάσης.
• Εφόσον αποκλειστεί οποιαδήποτε άλλη νόσος, ο γιατρός θα σου συστήσει να παρατηρήσεις εάν το παιδί πονάει συνήθως μετά την πρόσληψη κάποιας συγκεκριμένης τροφής, ενώ στην περίπτωση σοβαρού πονοκεφάλου μπορεί να σου συστήσει να χορηγήσεις στο παιδί παυσίπονο.
• Οι δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι, δηλαδή αυτοί που αποτελούν το σύμπτωμα μιας άλλης αιτίας (π.χ. ιγμορίτιδα ή παραρινο­κολπίτιδα στην οξεία φάση της, ακόμη και κάποιος όγκος στον εγκέφαλο κ.λπ.), είναι εξαιρετικά σπάνιοι στην παιδική ηλικία.

Να θυμάσαι ακόμα:

• Η κεφαλαλγία τάσης οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στο άγχος, ενώ η ημικρανία, αν και επιδεινώνεται με τις αγχωτικές καταστάσεις, κυρίως οφείλεται σε κληρονομική προδιάθεση και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
• Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, και οι δύο αυτές μορφές πονοκεφάλου στην παιδική ηλικία αντιμετωπίζονται σχετικά εύκολα. Στην πλειονότητά τους δεν χρειάζεται προληπτική φαρμακευτική αγωγή, παρά μόνο αποφυγή των παραγόντων κινδύνου.

Παιδιά με ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά;

Επικρατεί η άποψη ότι παιδιά και έφηβοι με υποτροπιάζοντα επεισόδια πονοκεφάλων έχουν συγκεκριμένη προσωπικότητα. Με δυο λόγια, χαρακτηρίζονται από τελειομανία, ανταγωνιστικότητα, έχουν αγχωτικές αντιδράσεις και συχνά επιθετική συμπεριφορά. Επίσης έχουν υψηλό αίσθημα ευθύνης και φόβο για αποτυχία και μη εκπλήρωση στόχων και φιλοδοξιών. Επιπρόσθετα, είναι περισσότερο συνειδητοποιημένα άτομα, παρουσιάζουν καταθλιπτικά στοιχεία και τάσεις αυτοαπομόνωσης, Είναι ακόμα ενδιαφέρον ότι, σύμφωνα με έρευνες, συχνότερα παραπονιούνται για πονοκεφάλους τα παιδιά των χωρισμένων ζευγαριών, ανεξάρτητα από το χρόνο που έχει περάσει από το διαζύγιο των γονιών τους.

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 159

Update: Φεβρουάριος 2016.