Είτε μας αρέσει είτε όχι, η σχέση με τη μητέρα μας είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας , της συμπεριφοράς και της αυτοεκτίμησής μας. Σίγουρα τα κίνητρα κάθε μαμάς - στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις - είναι αγαθά και πηγάζουν από αγάπη κι ενδιαφέρον. Τι συμβαίνει όμως όταν οι μαμάδες ξεπερνούν τα όρια κι αναπτύσουν συμπεριφορές που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως τοξικές; Υπάρχει λύση και τι να κάνεις για να μην οδηγηθείς στην τρέλα;
Θυμώνει με το παραμικρό;
Όπως ήδη έχουμε αναλύσει σε προηγούμενο άρθρο μας ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα και το να θυμώσει και να ξεσπάσει ένας γονιός είναι άκρως φυσιολογικό. Το άγχος, το πείσμα των παιδιών και η προσπάθεια κάθε γονιού - ακόμη και μετά την ενηλικίωση - να προφυλάξει τα σπλάχνα του σίγουρα πολλές φορές κάνουν ακόμη και την πιο ψύχραιμη μαμά να χάνει τον έλεγχο. Αν και σε κανένα δεν αρέσει να έρχεται αντιμέτωπος με το θυμό των γονιών, μια έκρηξη που και που δεν δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις μας και δεν επηρεάζει σημαντικά την ψυχοσύνθεσή μας. Τι γίνεται όμως όταν ο θυμός επισκιάζει τα πάντα και είναι απανταχού παρών μέσα στο σπίτι;
Όπως καταλαβαίνεις η κατάσταση αυτή είναι προβληματική. Αν βιώνεις συνεχώς μια κατάσταση "συναγερμού" περιμένοντας πότε θα προκύψει το νέο ξέσπασμα της μητέρας σου, μάλλον πρέπει να λάβεις τα μέτρα σου. Όπως και στην περίπτωση των φίλων έτσι και η σχέση ακόμη και με την ίδια μας την μητέρα μπορεί να καταντήσει τοξική, προκαλώντας μας στρες και αρνητικά συναισθήματα, ακόμη και κατάθλιψη. Συνήθως άτομα που μεγαλώνουν με μια μητέρα υστερική αδυνατούν να χειριστούν συναισθηματικές καταστάσεις ενώ η συνήθειά τους να σιωπούν και να ελέγχουν τα λόγια τους έχει ως αποτέλεσμα να οδηγεί σε παθητικές συμπεριφορές ακόμη και μετά την ενηλικίωση. Μεγαλώνοντας με μια "υστερική" μητέρα θεωρείς πάντα τον εαυτό σου αδύναμο και ρίχνεις πάντα το φταίξιμο στον εαυτό σου. Κάθε φορά που μια κατάσταση είναι προβληματική θεωρείς πως το λάθος είναι δικό σου, αφού η επίπληξη της μητέρας, σε ακολουθεί ακόμη και τώρα. Από μικρή έκανες «λάθη» και φαίνεται. Η συγκαταβατικότητα και η προσπάθειά σου να κατευνάσεις τα πνεύματα είναι βασικά στοιχεία του χαρακτήρα σου όσον αφορά την σχέση σου με τους ανθρώπους που σε περιβάλλουν. Και μπορεί κάτι τέτοιο σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι σωτήριο, όπως για παράδειγμα στον επαγγελματικό τομέα όπου χειρίζεσαι τα πάντα με νηφαλιότητα και ηρεμία, ωστόσο μην αφήσεις αυτή την τάση σου να σου δημιουργήσει πρόβλημα στις ερωτικές ή φιλικές σχέσεις.
Θέλει να ελέγχει τα πάντα;
Είναι ο τύπος της μητέρας που θέλει να έχει τον έλεγχο σε κάθε σου βήμα, σε κάθε πτυχή της ζωής σου, ακόμη κι όταν θα αποκτήσεις τη δικιά σου οικογένεια. Έχεις μεγαλώσει. Σε μια υγιή σχέση ο έλεγχος μέχρι ένα βαθμό είναι κάτι το λογικό και βοηθά στο να τεθούν κανόνες, όρια και να διαμορφώσει αξίες και ιδανικά. Ιδανικά βέβαια πρέπει να συνοδεύεται από συζήτηση, διάλογο και σεβασμό. Η εμπιστοσύνη των γονιών προς το παιδί αλλά και η διαλεκτική το βοηθούν να παίρνει λογικές αποφάσεις και να πράττει συνειδητά έχοντας επίγνωση των κινδύνων αλλά και των ευθυνών του. Αντίθετα μια μητέρα που προσπαθεί να επιβάλλει τα πρέπει και τα θέλω της , επιδιώκοντας κατ΄αυτόν τον τρόπο να ελέγξει την εξέλιξη και την κατεύθυνση της ζωής σου, σου κόβει τα φτερά. Προσπαθεί με κάθε τρόπο αν σου επιβάλλει την άποψή της και τις προσωπικές της επιλογές δίχως να σου αφήσει το δικαίωμα της απόφασης. «Θα σπουδάσεις αυτό το οποίο εγώ θεωρώ καλύτερο για εσένα», «Η επιλογή σου είναι λάθος», «Η μαμά ξέρει ποιο είναι το καλό σου».
Βέβαια, αν κι εσύ έχεις μια παρεμβατική μητέρα που επιδιώκει με κάθε τρόπο να τα ελέγχει όλα θα γνωρίζεις πολύ καλά πως κάτι τέτοιο σου δημιουργεί διλήμματα αλλά και αμφιβολίες αναφορικά με το τι θέλεις να κάνεις στη ζωή σου. Ακόμη και οι πιο «ανεξάρτητες» αποφάσεις μπορούν να σου δημιουργούν άγχος αναφορικά με το αν πράττεις το σωστό, σύμφωνα με τα πρότυπα της μαμάς. Ακόμη όμως κι αν αποφάσισες να τραβήξεις τον δικό σου δρόμο ίσως να σου έχει μείνει ακόμη το κουσούρι της λογοδοσίας και για να γλιτώσεις τη γκρίνια ή το κήρυγμα επιστρατεύεις λευκά αθώα ψέματα που θα καταστήσουν την μητέρα σου χαρούμενη, ικανοποιημένη και περήφανη για τις επιλογές σου. Ακόμη κι ως ενήλικας, αν μένεις μακριά από το πατρικό σου, σε δικό σου σπίτι πιθανότατα φέρεις τα «σημάδια» της τοξικής μητέρας. Η ανταλλαγή εμπειριών με φίλους και γνωστούς θα σε βοηθήσει να συνειδητοποιήσεις το κατά πόσο σε έχει επηρεάσει αυτή η κατάσταση.
Η αυτογνωσία και η αναγνώριση είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσεις να αντισταθείς, να διεκδικήσεις τα θέλω σου και να ζήσεις τη ζωή που εσύ θέλεις. Μια αναδρομή στο παρελθόν θα σου επιτρέψει να σχηματοποιήσεις τα θέλω σου και να επαναπροσδιορίσεις τους στόχους σου βάσει των δικών σου προσωπικών αναγκών κι επιθυμιών. Η διαδικασία βέβαια αυτή θέλει το χρόνο της γι΄αυτό μην ανυπομονείς να βρεις από τη μια ημέρα στην άλλη τι πραγματικά θέλεις από τη ζωή σου. Προσπάθησε να αφουγκραστείς τις ανάγκες και τις επιθυμίες σου , να κατανοήσεις τι είναι αυτό που πραγματικά σε κανει ευτυχισμένη και στηρίξου στις δυνάμεις σου.
Θέλει να είσαι πάντα η καλύτερη ή μήπως σε ανταγωνίζεται;
Όλα περιστρέφονται γύρω από αυτήν; Είναι η ωραιότερη, η εξυπνότερη, η πιο καπάτσα απ΄όλους, χαρακτηριστικά που όπως καυχιέται κληρονόμησες από αυτήν; Μήπως η μητέρα σου είναι νάρκισσος; Αν η μητέρα σου έχει τάσεις ναρκισσιστικές πιθανότατα να σε αντιμετωπίζει ανταγωνιστικά προσπαθώντας να σε ξεπεράσει , ακόμη και στην αρρώστια. Αν για παράδειγμα γυρίσεις κουρασμένη από το σχολείο ή τη δουλειά θα προσπαθήσει να σου δείξει πως η ίδια είναι σε χειρότερη κατάσταση. Όσο ανταγωνιστικά όμως κι αν σε βλέπει, είσαι γι΄ αυτήν η αντανάκλαση του εαυτού της γι΄ αυτό και πρέπει να ξεχωρίζεις. Οφείλεις να είσαι η καλύτερη μαθήτρια, η πιο σέξι παρουσία, η εξυπνότερη κι όλα τα συναφή ώστε να μπορεί να κοκορεύεται στη γειτονιά, σε φίλους και γνωστούς. Όλο αυτό, όπως είναι φυσικό, σου δημιουργεί άγχος αποτυχίας καθώς δε θέλεις να απογοητεύσεις τη μητέρα σου και τις προσδοκίες της. Κι ενώ έχεις μάθει να χειρίζεσαι διπλωματικά κάθε κατάσταση, να αναζητάς και να εκμεταλλεύεσαι τις ευκαιρίες, πάντα ανησυχείς για το αν είσαι όσο καλή θα μπορούσες. Για να το ξεπεράσεις σκέψου πως σημασία έχει να είσαι ικανοποιημένη με όσα κατακτάς, όσο μικρά κι ασήμαντα κι αν είναι. Όποιες κι αν είναι οι προσδοκίες της μητέρας σου, σκέψου τα δικά σου θέλω και ανάγκες και δούλεψε γι΄αυτά.
Σε ζηλεύει, είναι προφανές
Συνήθως αυτό που θέλουν κι επιδιώκουν οι γονείς είναι να δουν τα παιδιά τους να προοδεύουν και να γίνονται ευτυχισμένα. Ωστόσο, η ζηλιάρα μαμά αντιμετωπίζει την επιτυχία της κόρης της με επιθετικότητα. Όπως είναι φυσικό περιμένεις από την μητέρα σου όχι μόνο να χαρεί αλλά και αν το δείξει έμπρακτα κάθε φορά που της μιλάς για την επιτυχία σου στη δουλειά ή γενικότερα για τα μικρά σου «κατορθώματα» όπως για παράδειγμα ένας έπαινος, η διάκρισή σου σε ένα άθλημα ή οτιδήποτε άλλο εσύ θεωρείς σημαντικό και αξιέπαινο. Στις περισσότερες περιπτώσεις μια μαμά ζηλιάρα όμως θα κάνει το αντίθετο προσπαθώντας να σε προσγειώσει και να υποβαθμίσει το «κατόρθωμα» . Θεωρεί τη χαρά σου αυτοθαυμασμό και γι΄ αυτό θα σε περιφρονήσει και θα σου δώσει με κάθε τρόπο να συνειδητοποιήσεις πως δεν είσαι τόσο καλή όσο νομίζεις και πως κάποια στιγμή η προσγείωση θα είναι ανώμαλη γι΄ αυτό καλύτερα να αφήσεις τα μεγάλα σχέδια κατά μέρος. Στην πραγματικότητα όλα πηγάζουν από το δικό της αίσθημα κατωτερότητας και τη χαμηλή αυτοεκτίμησή της ενώ υποσυνείδητα η μητέρα σου πιστεύει πως το να μη σου δίνει θάρρος και επαίνους είναι ο μόνος τρόπος για να μη «φουσκώσουν» τα μυαλά σου , ανοίξεις τα φτερά σου και την παραγκωνίσεις. Έτσι, ειδικά μετά την εφηβεία, όταν με θέρμη αρχίζεις να διεκδικείς τα θέλω σου, αρχίζει η σύγκρουση και η υποτίμηση έτσι ώστε να μην κόψεις τους δεσμούς σου μαζί της. Η αλήθεια βέβαια είναι πως αν έχεις μια ζηλιάρα μητέρα έχεις ένα ατού σε σχέση με άλλους αφού από μικρή ήρθες αντιμέτωπη με το τοξικό συναίσθημα της ζήλιας κι έμαθες να το αγνοείς και να το αντιμετωπίζεις. Τα αρνητικά σχόλια σε αφήνουν αδιάφορη ενώ η αμφισβήτηση σου δίνει κίνητρα για εντονότερη προσπάθεια. Όπως είναι φυσικό όμως η συνεχής προσπάθεια για αναγνώριση κάποια στιγμή ? αν αυτό δεν έχει ήδη γίνει - θα σε κουράσει ενώ θα νιώσεις την ανάγκη για επιβεβαίωση. Σε αυτή την περίπτωση σκέψου πως το Α και το Ω της τακτικής της μητέρας σου είναι η αμφισβήτηση γι΄αυτό αν θέλεις επιβράβευση καλύτερα να στραφείς προς άλλα συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα και πάνω απ΄όλα να πιστέψεις στις δυνάμεις σου.
Είναι πάντα συναισθηματικά απούσα
Μια καταθλιπτική μητέρα ή εξαρτημένη από αλκοόλ ή ουσίες, αν κι έχει φυσική παρουσία μέσα στο σπίτι, στην πραγματικότητα είναι απούσα. Αν κι εσύ μεγάλωσες σε ένα τέτοιο περιβάλλον, από μικρή άρχισες να αναλαμβάνεις ευθύνες, να πράττεις και να συμπεριφέρεσαι σαν ενήλικας. Αντί να αναζητάς την γονική προστασία, κουρνιάζοντας στην αγκαλιά της μαμάς κάθε φορά που αντιμετώπιζες προβλήματα, ανέλαβες καθήκοντα προστασίας. Ανέλαβες το ρόλο του παρηγορητή ή προστάτη της μαμάς σου, τη στιγμή που θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα ίσως και να νιώθεις υπεύθυνη ή να έχεις ενοχές για την αδυναμία σου να τη βοηθήσεις και να τη βγάλεις από το τέλμα. Κι ενώ μπορεί οι δυσκολίες της ζωής να σε βοήθησαν να πάρεις τη ζωή στα χέρια σου, ακόμη και μετά την ενηλικίωση, οι ανάγκες των άλλων έρχονται πρώτες και δεν μπορείς να πιστέψεις πως κάποιος μπορεί να νοιαστεί για τα δικά σου συναισθήματα κι ανάγκες. Αυτό που πρέπει όμως να συνειδητοποιήσεις είναι πως για να αλλάξεις σελίδα στην ζωή σου πρέπει να αποδεχτείς το παρελθόν και να αφήσεις χώρο για το μέλλον.
