Γνωρίστηκαν στις Κάννες, στη διάρκεια του φεστιβάλ, όταν η Μελίνα Μερκούρη είχε πάει με τον Μιχάλη Κακογιάννη για την παρουσίαση της «Στέλλας», το Μάιο του 1954. Εκείνος διάσημος σκηνοθέτης, ένα από τα οκτώ παιδιά ενός Ρωσοεβραίου κουρέα, που γεννήθηκε στο Μιντλτάουν του Κονέκτικατ των ΗΠΑ. Μπολσεβίκος της κινηματογραφίας και κυνηγημένος από τους μακαρθιστές είχε μπει στη «μαύρη λίστα» όταν ο φίλος του Ελία Καζάν κατέδωσε στην επιτροπή του τρόμου τους «κομουνιστές» συναδέλφους του.
Εκείνη γόνος μεγάλης αστικής οικογένειας, αγαπημένη εγγονή του δημάρχου Αθηναίων Σπύρου Μερκούρη και κόρη του βουλευτή της ΕΔΑ και υπουργού Σταμάτη Μερκούρη. Ο Ντασσέν ήταν παντρεμένος με τη Γαλλίδα Μπεατρίς Λονέ και είχε τρία παιδιά, το διάσημο Γάλλο τραγουδιστή Τζο Ντασσέν και δύο κόρες. Η Μερκούρη, μία από τις ωραιότερες γυναίκες της Ελλάδας, είχε ήδη γνωρίσει τον έρωτα και είχε μια σημαντική σχέση εφτά ετών με τον αξιωματικό του Ναυτικού Πύρρο Σπηρομήλιο, ένα γοητευτικό άντρα, τον οποίο η ίδια είχε χαρακτηρίσει «γκόμενο του αλβανικού μετώπου». Η συνάντησή τους ήταν μοιραία. Και το πεπρωμένο που τους έφερε κοντά φυγείν αδύνατο. Άλλωστε, η μοίρα τούς είχε επιφυλάξει κι άλλες εκπλήξεις. Όπως το ότι στη ζωή τους ο αριθμός 18 έπαιξε καθοριστικό ρόλο: ήταν και οι δύο γεννημένοι την ίδια ημέρα, εκείνος το Δεκέμβριο του 1911 και εκείνη τον Οκτώβριο του 1920.
Την ερωτεύτηκε από την πρώτη στιγμή και εγκατέλειψε την καριέρα του για χάρη της. Γι αυτό και η Μελίνα είχε δηλώσει σε κοινή τους συνέντευξη στον Θανάση Λάλα πως, αν είχε τη δυνατότητα να επιστρέψει στον Ντασσέν κάτι από αυτά που έχει χάσει για να ζήσει τον έρωτα μαζί της, θα του επέστρεφε την καριέρα του.
Όμως, ο «Τζούλι», όπως τον φώναζε εκείνη, από τη στιγμή που γνώρισε τη Μελίνα στράφηκε πάνω της όπως το ηλιοτρόπιο προς τον ήλιο. Η σχέση τους ήταν μοναδική. Όχι μόνο άφησε την τέχνη του, αλλά υπήρξε και καθοδηγητής και συμπαραστάτης της στους αγώνες και στα μεγάλα της οράματα για μια άλλη Ελλάδα, με έναν ισχυρό και προβεβλημένο πολιτισμό.
«Η Μελίνα είναι μια θεά, που μέσα της βρίσκει ησυχία ο Διάβολος!» είχε πει ο «Τζούλι». Κι εκείνη είχε αποκριθεί πως ο μόνος άνθρωπος που φοβήθηκε ποτέ στη ζωή της ήταν ο Ντασσέν.
Μαζί στη ζωή, μαζί και στο θάνατο πια από το βράδυ της περασμένης Δευτέρας. Πάλευε μέρες με το θάνατο ο Ντασσέν. Πέθανε την ώρα της απονομής του βραβείου «Μελίνα Μερκούρη» κι ενώ στην οθόνη προβαλλόταν η μορφή της. Η τελευταία του δημόσια εμφάνιση έγινε για χάρη της: στο μνημόσυνό της, στις 6 Μαρτίου, στο Α Νεκροταφείο Αθηνών. Μεταφέρθηκε εκεί σε αναπηρική καρέκλα και ανέπνεε με τη βοήθεια οξυγόνου. Νοσηλεύτηκε για αρκετό καιρό και «έφυγε» στο νοσοκομείο «Υγεία», όπου βρισκόταν τις τελευταίες 10 μέρες της ζωής του με πνευμονία.
Στο σπίτι του στην οδό Αθηναίων Εφήβων, όπου ζούσε τα τελευταία χρόνια με τις αναμνήσεις του, αλλά και με την κυρία Αγγελική και την κυρία Τίτη, μαζεύτηκαν οι φίλοι του να τον κλάψουν. Η νεκρώσιμη ακολουθία τελέστηκε χθες, Τετάρτη, στις 3 το μεσημέρι στον Ισραηλιτικό Τομέα του Γ Νεκροταφείου, ενώ τάφηκε δίπλα στη Μελίνα, στο Α Νεκροταφείο, όπως ήταν η τελευταία του επιθυμία.
Ένας απόλυτος τζέντλεμαν
Όλοι όσοι τον γνώρισαν ή δούλεψαν μαζί του έχουν να πουν τα καλύτερα λόγια για τον ευφυή σκηνοθέτη, αλλά και τον υπέροχο άνθρωπο Ζυλ Ντασσέν. Τονίζουν ιδιαίτερα ότι ήταν ένας από τους σπάνιους τζέντλεμαν του καλλιτεχνικού χώρου, με πολλή αγάπη για την τέχνη και τη Μελίνα Μερκούρη, η οποία ήταν ο μεγάλος έρωτας της ζωής του και η πηγή έμπνευσής του. Χαρακτηριστικά για το μεγάλο σκηνοθέτη μας είπαν τα εξής:
Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη: «Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός έχασε ένα μεγάλο εκφραστή του κι εμείς οι Έλληνες ένα δικό μας άνθρωπο, που έφυγε από κοντά μας αφήνοντας πίσω του μια ζωή γεμάτη πάθος, έμπνευση, δημιουργικότητα, ένα πολυδιάστατο έργο και μια μοναδική παρακαταθήκη για τον πολιτισμό της Ελλάδας. Ήταν ένας χαρισματικός άνθρωπος, με τον οποίο συνδεόμασταν με δυνατούς δεσμούς φιλίας. Μετά την απώλεια της αγαπημένης μας Μελίνας μοιραστήκαμε το μεγάλο όραμά της και συνεχίσαμε τον αγώνα της για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Από τις πιο σημαντικές στιγμές του αγώνα αυτού ήταν η Έκθεση Τhe Unity of a Unique Monument: The Parthenon που διοργανώσαμε στην έδρα του διεθνούς οργανισμού της UNESCO στο Παρίσι τον Απρίλιο του 2003. Μια έκθεση που ανέδειξε στη διεθνή κοινότητα τη σημασία της ολότητας ενός μοναδικού μνημείου της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, το οποίο ήταν στην καρδιά του, όπως και στη συνείδηση όλων, το σύμβολο της δημοκρατίας και της ελευθερίας, αξίες για τις οποίες αγωνίστηκε με πάθος σε όλη του τη ζωή.
Ο Ζυλ Ντασσέν θα μείνει για πάντα στη μνήμη και την καρδιά μας ως σπάνιος φίλος, μεγάλος φιλέλληνας και γνήσιος οραματιστής!».
Γιώργος Μιχαλακόπουλος: «Είχε σκηνοθετήσει στο Εθνικό Θέατρο το Γλάρο του Τσέχοφ, όπου εγώ υποδύθηκα τον Γκριγκόριν. Ο Ντασσέν ήταν από τα σπάνια πλάσματα που μπορεί να συναντήσεις στο χώρο της τέχνης. Ένας ευαίσθητος άνθρωπος, ιδιαίτερα ευφυής, σπάνιας ευγένειας και με μια διακριτικότητα που πραγματικά σε έφερνε σε αμηχανία. Ήταν ένας σπουδαίος σκηνοθέτης, είχε άμεση επικοινωνία με τον ηθοποιό και του άνοιγε αρκετά παράθυρα για να βρει διεξόδους πάνω στο ρόλο του. Γνώριζα, όπως άλλωστε και όλος ο καλλιτεχνικός χώρος, τη μοναδική σχέση που είχε με τη Μελίνα Μερκούρη. Ήταν ένα ζευγάρι που είχε καταπληκτική επικοινωνία, σεβασμό ο ένας στον άλλο και απέραντο θαυμασμό».
Φιλαρέτη Κομνηνού: «Εγώ τον γνώρισα μέσω της Δέσπως Διαμαντίδου και κάποιες φορές είχαμε βγει όλοι μαζί παρέα για να φάμε. Αυτό που μου έκανε πάντα εντύπωση ήταν η εξαιρετική και μοναδική ευγένεια που είχε. Ήταν ο απόλυτος τζέντλεμαν. Θυμάμαι όταν τον γνώρισα εγώ, και ήμουν τότε κοριτσάκι, μια φορά που ήταν να κατέβω από ένα τζιπ πως μου έδωσε το χέρι του για να με βοηθήσει και μετά μου έκανε χειροφίλημα. Επίσης, με είχε εντυπωσιάσει το πείσμα του και το πόσο σταθερός και απόλυτος ήταν σε αυτά που πίστευε. Όλοι ξέραμε ότι λάτρευε τη Μελίνα. Όταν έμαθα ότι πέθανε, αυθόρμητα είπα μέσα μου: Καλοτάξιδος, να πας να συναντήσεις την αγαπημένη σου, γιατί πιστεύω ότι όλα αυτά τα χρόνια που έζησε μόνος του θα του έλειπε πολύ η Μελίνα».
Μίρκα Παπακωνσταντίνου: «Το 1980, που είχε ανέβει το Γλυκό πουλί της νιότης με τη Μελίνα Μερκούρη και τον Γιάννη Φέρτη, εγώ νεαρή τότε ηθοποιός είχα έναν πολύ μικρό ρόλο, αλλά εκείνος σιγά σιγά τον μεγάλωνε. Είναι μία από τις ωραιότερες αναμνήσεις και συνεργασίες που είχα στο θέατρο. Ήταν ένας καταπληκτικός σκηνοθέτης και άνθρωπος. Με τη Μελίνα είχε μια σχέση λατρείας, αλλά την ώρα της σκηνοθεσίας την αντιμετώπιζε όπως όλες τις άλλες ηθοποιούς και μάλιστα ήταν αυστηρός μαζί της. Πάνω στο σανίδι δεν την αντιμετώπιζε ούτε ως σταρ ούτε ως γυναίκα του και ας τη λάτρευε».
Κοραλία Καράντη: «Ήταν λαμπερός. Σπουδαίος. Είναι σημαδιακό ίσως ότι ο Ζυλ Ντασσέν διάλεξε αυτή τη μέρα για να πεθάνει. Αγαπούσε τόσο πολύ τη Μελίνα και μόνο μια μεταφυσική εξήγηση μπορεί να δώσει κανείς στο ότι έφυγε την ώρα που δίνονταν τα θεατρικά βραβεία στο όνομά της σε νέες ηθοποιούς».
Οι ταινίες του από το 1940
- «Στα 16 γνώρισα τον έρωτα» (Circle of Two), 1980
- «Κραυγή γυναικών», 1978
- «Η δοκιμή» (The Rehearsal), 1974
- «Υπόσχεση την αυγή» (Promise at Dawn), 1970
- «Εκτέλεση εν ψυχρώ» (Up Tight!), 1968
- Hamilchama al hashalom, 1968
- «Στις 10:30 ένα καλοκαιρινό βράδυ» (10:30 p.m. Summer), 1966
- «Τopkapi», 1964
- «Φαίδρα», 1962
- «Ποτέ την Κυριακή», 1960
- «Θηλυκός δαίμων» (La Legge), 1959
- «Celui qui doit mourir», 1957
- «Du rififi chez les homes», 1955
- «Η νύχτα και η πόλη» (Night and the City), 1950
- «Άνθρωποι του αίματος» (Thieves Highway), 1949
- «Η γυμνή πόλη» (The Naked City), 1948
- «Ο δήμιος των κολασμένων» (Brute Force), 1947
- «Α Letter for Εvie», 1946
- «Τwo Smart Ρeople», 1946
- «Τhe Canterville Ghost», 1944
- «Υoung Ιdeas», 1943
- «Μετά την καταισχύνη» (Reunion in France), 1942
- «Τhe Affairs of Μartha», 1942
- «Νazi Αgent», 1942
- «Τhe Tell-Tale Ηeart», 1941
