Aπό τον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ-ΡΩΜΑΝΟ ΛΙΖΑΡΔΟ

Σαν κεραυνός εν αιθρία έπεσε στην παγκόσμια κινηματογραφική κοινότητα η είδηση του αιφνίδιου θανάτου του Βρετανού σκηνοθέτη Άντονι Μιγκέλα. Ο δημιουργός του «Άγγλου ασθενή», που απέσπασε 9 Όσκαρ, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 54 ετών. Η έξοδός του από τη ζωή ήταν όπως και οι ταινίες του: θριαμβευτική, χωρίς υψηλούς τόνους...

Ο Μιγκέλα έχαιρε μεγάλης εκτίμησης όχι μόνο λόγω του ταλέντου του, αλλά και για την ευγένεια και την προσήνειά του. Από τις τρεις συναντήσεις μας μόνο θετικές μνήμες έχω κρατήσει. Σοβαρός και φιλικός, άμεσος και χαμογελαστός, αισιόδοξος και έτοιμος να ακούσει από την επιβράβευση μέχρι την αρνητική κριτική. Γνώρισμά του τα ατελείωτα «γιατί», που επιβεβαίωναν όχι μόνο ότι σε άκουγε με προσοχή, αλλά ότι ενδιαφερόταν να κατανοήσει στα 5-10 λεπτά που θα διαρκούσε η συνάντηση τον τρόπο σκέψης σου. Στη συνέχεια παραθέτω αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις που του έκανα ως ταπεινό φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο του οποίου τις απόψεις αξίζει να μάθουμε.

Αιτία του θανάτου του ήταν οι επιπλοκές από εγχείρηση στην οποία είχε υποβληθεί την περασμένη εβδομάδα για την αφαίρεση καρκινικού όγκου στις αμυγδαλές. Αν και οι γιατροί ήταν αρχικά αισιόδοξοι για την πορεία της υγείας του, δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν την ξαφνική εσωτερική αιμορραγία τα ξημερώματα της περασμένης Δευτέρας.

Θυμάμαι σαν χθες την πρώτη μας συνάντηση στο Φεστιβάλ του Βερολίνου στο πλαίσιο της πρεμιέρας του «Επιστροφή στο Cold Μountain». Είχα ενημερωθεί λίγες μέρες πριν από τη σκηνοθέτιδα της ταινίας «Μonster» για τη λατρεία που είχε στα κομπολόγια και του πρόσφερα ένα παραδοσιακό ελληνικό κομπολόι. Ήταν ενθουσιασμένος...

«Θα σου πω μια αληθινή ιστορία. Σε ένα πάνελ πριν από λίγο καιρό με τη σκηνοθέτιδα της ταινίας Monster δεν μπορούσα να ξεκολλήσω από τις χάντρες που είχε στα χέρια της και έμοιαζαν σαν βραχιόλι. Από την ημέρα που έχω κόψει το κάπνισμα έψαχνα κάτι να κάνω για να απασχολώ τα χέρια μου και είναι το ιδανικό δώρο που μπορούσες να μου φέρεις. Έχεις βάλει και τα αρχικά μου, βλέπω», είπε.

Από τότε γνώριζε το πρόβλημα υγείας που είχε. Είχε σταματήσει αμέσως το κάπνισμα μόλις είχαν διαγνωστεί τα πρώτα δείγματα της επάρατης νόσου.

Στη συνέχεια μιλήσαμε για τα ταξίδια του στην Ελλάδα:

«Έχω έρθει τόσες φορές στην Ελλάδα. Οι στιγμές μάλιστα που ήμουν στην πατρίδα σας ήταν τόσο σημαδιακές και προσωπικές, που έχουν χαραχτεί για τα καλά στη μνήμη μου»...

Η ιταλική του καταγωγή τον έκανε λάτρη των γεύσεων... Να κάτι που τον συνέδεε με το λαό μας, όπως φάνηκε και από τις απαντήσεις του.

Οι γονείς σου σε μεγάλωσαν με παγωτά, μιας και είχαν ένα από τα γνωστότερα παγωτατζίδικα. Εσύ με ποιο γλυκό δελεάζεις τους ηθοποιούς σου στα γυρίσματα;

Οι γονείς μου ακόμα φτιάχνουν παγωτά. Αν τους πάρω τώρα τηλέφωνο, θα φτιάχνουν παγωτά! Ξέρεις ότι έχουν φτιάξει και μια γεύση που την ονόμασαν «Επιστροφή στο Cold Μountain» Ακόμα δεν την έχω δοκιμάσει, αλλά θα το κάνω σύντομα. Από την άλλη, οι γονείς μου ήταν αυτοί που αντί να πάρουν «γλυκό» από εμένα, απλώς μου πρόσφεραν «γλυκά» υποστηρίζοντάς με σε κάθε μου επαγγελματικό βήμα και προσωπική επιλογή.

Το θέμα που διαπραγματευόσασταν στην Επιστροφή στο Cold Mountain ήταν τα οικονομικά αίτια που οδήγησαν σε έναν εμφύλιο. Στους σημερινούς πολέμους παραμένει το χρήμα πρωταρχικό κίνητρο;

Ο πόλεμος σαν θέμα δεν με ενδιέφερε ποτέ μου. Δεν θα ήθελα να κάνω μια ταινία με θέμα πολεμικό. Μέσα από τη μελέτη μου, ωστόσο, αυτό που κατανόησα είναι ότι κανένας από τους στρατιώτες δεν είναι σε θέση να κατανοήσει τα βαθύτερα αίτια μιας πολεμικής σύρραξης. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στον τελευταίο πόλεμο, για παράδειγμα, όπου ενεπλάκησαν Άγγλοι και Αμερικάνοι. Δεν μάχονται για κάποιο ιδανικό. Αυτό συνέβαινε και στον εμφύλιο πόλεμο ιδιαίτερα μεταξύ των Νοτίων, εκεί που διαδραματίζεται και η ταινία μας, στα βουνά της Νότιας Καρολίνα. Σίγουρα κανείς τους δεν πήγε στον πόλεμο για τα δικαιώματα των σκλάβων, αφού κανείς από τους ήρωες δεν είχε σκλάβους. Συμμετείχαν επειδή τους έλεγαν πως θα απειληθούν η ζωή, η περιουσία και η γη τους ή επειδή τους είχαν πείσει ότι οι Βόρειοι θέλουν να κυριαρχήσουν στην πατρίδα τους. Κάτι ανάλογο δεν γίνεται  και σήμερα στην Αμερική;

Μας έχουν κάνει πλύση εγκεφάλου χρησιμοποιώντας απειλητικά την έκφραση «όπλα μαζικής καταστροφής». Όλοι χρησιμοποιούμε αυτόν τον όρο χωρίς να ξέρουμε τι είναι αυτό που πραγματικά μας απειλεί».

Η βαθύτατη φιλοσοφία που τον ακολούθησε μέχρι τις τελευταίες στιγμές της ζωής του ήταν συμπυκνωμένη στις επόμενες φράσεις του: «Οι σκηνοθέτες οφείλουμε να μιλάμε για τους φόβους και τα άγχη μας».

Δύο χρόνια αργότερα βρεθήκαμε στο Τορόντο. Ήταν εκεί με την καινούργια του ταινία, τη «Διάρρηξη» (σ.σ.: κατά τη γνώμη μου η πιο ανθρώπινη και άμεση δημιουργία του).

Αν και το θέμα της ταινίας του ήταν μια διάρρηξη, ο δημιουργός μίλησε για τη «συναισθηματική κλοπή». Η ερώτησή μου είχε να κάνει με την ασφάλεια που αισθανόμαστε στην καθημερινότητά μας και κατά πόσο αυτή είναι ικανή να μας θωρακίσει από ανάλογες συναισθηματικές διαρρήξεις και η απάντησή του:

«Θεωρώ ότι κάνουμε κακό άθελά μας και δεν το καταλαβαίνουμε. Σπάνια σκεφτόμαστε τα αποτελέσματα των πράξεών μας και ακόμα σπανιότερα μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Απορρίπτουμε ανθρώπους για το χρώμα τους, την πλεονεξία τους, τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς ή την εμφάνιση του σπιτιού τους. Αλλάζουμε τα σακάκια μας, επειδή έχει παρέλθει η μόδα τους. Το ίδιο ισχύει και με τους φίλους μας. Η ταινία μου με τίτλο Η διάρρηξη υποστηρίζει πως είναι καλύτερο μερικές φορές να κολλάμε στο αγαπημένο μας τζιν ή το σακάκι μας επειδή απλά μέρα με την ημέρα γίνονται πιο όμορφα. Είναι σημαντικό να δίνουμε περισσότερο χρόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η δομή των πόλεων, από την άλλη, δεν μας δίνει τη δυνατότητα να έρθουμε κοντά! Κοιτάς τους ανθρώπους στον υπόγειο και μοιάζουν...

Σαν τους γιαπωνέζους που ποτέ δεν αγγίζονται!

Ακριβώς! Σαν να υπάρχει μια απαγόρευση στα βλέμματα.

Οι άνθρωποι τελικά φοβούνται να επικοινωνήσουν;

Δεν νομίζω, απλώς δεν ξέρουν πώς να το κάνουν! Μαθαίνουμε όλο και λιγότερο ο ένας για τον άλλο και απομονωνόμαστε όλο και περισσότερο από όσους διαφέρουν από εμάς, τους αλλόθρησκους, τους ηλικιωμένους, τους άσχημους ή όσους δεν ντύνονται όμορφα. Στην ταινία μου, τελικά, ο πιο αθώος είναι ο «διαρρήκτης».

Υπάρχει Θεός;

Ακόμα και αν δεν υπάρχει Θεός, πρέπει να τον δημιουργήσουμε! Πλέον οι αξίες μας δεν είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη θρησκεία, αλλά με το πώς συμπεριφερόμαστε στους γύρω μας».

Η τρίτη μας συνάντηση ήταν στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ που διοργανώνεται εκεί. Λίγες λέξεις λίγο πριν από την πρεμιέρα της ίδιας ταινίας στην πατρίδα του. Πριν αποχαιρετιστούμε μου είπε: «Θέλω οι ταινίες μου να μένουν χαραγμένες στη μνήμη και την καρδιά των ανθρώπων και να τους κάνουν να αγαπάνε ο ένας τον άλλο». Ο ταλαντούχος κ. Μιγκέλα κατάφερε να πετύχει αυτόν το στόχο του. Θα μας λείψει για την ευαισθησία και την ικανότητά του να μην κρίνει και όχι υπό το φόβο ότι και αυτός δεν θα κριθεί!

Τι έχουν πει γι αυτόν

Τζουντ Λο
«Ο Άντονι φέρνει στην παραγωγή το σενάριο με αρκετό χώρο να δουλέψει ο καθένας και έτσι η ιστορία αναπνέει... Μπορεί να δουλεύει σε ιδέες για έξι σκηνές, από τις όποιες οι τέσσερις μπορεί να μη γυριστούν ποτέ, αλλά μπορεί και να κολλήσει σε μια ιδέα του ενός δευτερολέπτου, για παράδειγμα, ένα άγγιγμα των χεριών, και να τη δουλεύει για μέρες, γιατί γι αυτόν αυτό το δευτερόλεπτο είναι τόσο σημαντικό και μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή. Έμαθα πολλά από αυτόν και ήταν σαν να παίρνεις ένα μεγεθυντικό φακό και να επικεντρώνεσαι σε ένα μοναδικό σημείο».

Ζιλιέτ Μπινός
«Ο Άντονι με εμπιστεύτηκε σε ένα ρόλο που κανείς άλλος δεν θα μπορούσε να με φανταστεί (σ.σ.: Ο Άγγλος ασθενής). Θα έλεγα ότι ζω για το παρόν. Φυσικά, έχω όνειρα και επιθυμίες, αλλά είναι πολύ δύσκολο να τους δώσω όνομα, γιατί είναι περισσότερο ένα συναίσθημα, μια σκέψη. Διάβασα το σενάριο και αυθόρμητα είπα: Ναι, αυτό είναι, αυτό θέλω να κάνω ως ηθοποιός».

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ

• «Τruly Madly Deaply» (1991)
• «Μr Wonderful» (1993)
• «Ο Άγγλος ασθενής» (The English Patient, 1996)
• «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» (The Talented Mr Ripley, 1999)
• «Επιστροφή στο Cold Μountain» (Cold Mountain, 2003)
• «Η διάρρηξη» (Breaking and Entering, 2006)
• «Νew York, Ι Love Υou» (2008)
• «Τhe No 1 Ladies Detective Αgency» (2008)

Σημείωση: Τον τελευταίο καιρό σκηνοθετούσε την τηλεοπτική μεταφορά του μυθιστορήματος του Αλεξάντερ Μακ Κολ Σμιθ «Το Νο 1 γυναικείο πρακτορείο ντετέκτιβ» για το BBC. Το πρώτο επεισόδιο διάρκειας 90 λεπτών αναμένεται να προβληθεί την Κυριακή 23 Μαρτίου.