Από τη Στέλλα Γεωργίου,
Φωτό: Σπύρος Τριανταφύλλου
Σήμερα προσπαθεί ακόμα να ξορκίσει το κακό μέσα στον προσωπικό του παράδεισο, στο σπίτι του στα Νεόκτιστα Ασπροπύργου, ανάμεσα σε πολλά ζώα και πουλιά, τρεις τεχνητές λίμνες με σπάνια ψάρια και νεροχελώνες, κατοικίδια και κατασκευές στον κήπο του, που έχει ο ίδιος φτιάξει με πολλή προσωπική εργασία.
Πώς άρχισες να ασχολείσαι με τη φύση;
«Ασχολήθηκα από πολύ μικρός με κήπους, ζωάκια, με όλα αυτά. Σιγά σιγά πλούτισα τις γνώσεις μου τόσο, ώστε να κάνω το βιβλίο Ανθίζοντας και μοιρολογώντας, με όλα τα άγρια λουλούδια και τις πεταλούδες της περιοχής που μένω. Το σημαντικότερο είναι ότι στο βιβλίο έχω ένα μεγάλο πρόλογο για την ιστορία του Θριάσιου Πεδίου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Πώς ήταν, πώς εξελίχθηκε, πώς έγινε βιομηχανική περιοχή και πώς αγνοήθηκε η αρχαιολογική σημασία όλης της περιοχής. Θα έπρεπε να είναι διατηρητέος όλος ο χώρος του Θριασίου. Δίπλα στην αρχαία Ελευσίνα, εκεί που τελούνταν τα Ελευσίνια μυστήρια, είναι χτισμένα εργοστάσια και η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι πλέον μη αναστρέψιμη. Είναι θλιβερό αυτό».
Το βιβλίο σου προλογίζει η Νίκη Γουλανδρή. Πώς συναντηθήκατε;
«Η Νίκη Γουλανδρή είναι για μένα ένας πολύ σπουδαίος άνθρωπος. Με την οικονομική επιφάνεια που έχει, θα μπορούσε να μην ασχολείται με τίποτα.
Κι όμως, αυτή η γυναίκα έχει διασχίσει όλα τα βουνά της Ελλάδας και όχι μόνο. Έχει τεράστια αγάπη για τη μελέτη της ελληνικής φύσης και φροντίζει
να καταγράψει αυτήν τη μελέτη, έτσι ώστε να μάθει όλος ο κόσμος το φυσικό πλούτο της πατρίδας μας. Είναι σπουδαίο το έργο της με τις εκδόσεις, το μουσείο και όλες τις άλλες δραστηριότητές της. Όταν έγραφα λοιπόν το βιβλίο, γύρισα σε διάφορες βιβλιοθήκες και ρωτούσα τη γνώμη ειδικών. Τότε παρουσίασα στην κ. Γουλανδρή το πρωτόλειο του βιβλίου κι εκείνη με ρώτησε αν είναι η πτυχιακή μου εργασία για τη Γεωπονία. Με ρώτησε ακόμα αν είμαι εντομολόγος, γεωλόγος ή κάτι σχετικό. Όταν της είπα πως αυτό είναι αποτέλεσμα αγάπης για τη φύση και το περιβάλλον, απόρησε και με πολλή χαρά μου έκανε αυτόν τον πρόλογο. Αισθάνθηκα πολύ μεγάλη τιμή και την ευχαριστώ πολύ. Είναι ένα μη εμπορικό βιβλίο, που χρηματοδότησε ο Δήμος Ασπροπύργου, και η ιδέα ήταν να μοιραστεί στα σχολεία της περιοχής. Πράγματι, μοιράστηκαν κάποια, αλλά ιδέες όπως βιβλιοθήκες με οικολογικά βιβλία, διαλέξεις κ.λπ. ξεχάστηκαν».
Αυτό το σπίτι το ονειρευόμουν στη φυλακή
Πόσα χρόνια ζεις εδώ;
«Είμαι στα Νεόκτιστα απ το 1990, δηλαδή από την αποφυλάκισή μου και μετά. Ήταν επιλογή μου να μείνω εδώ, αν και είναι πολύ υποβαθμισμένη περιοχή, αλλά ήρθα γιατί ήθελα να κάνω πραγματικότητα τα όνειρα που είχα στη φυλακή. Να έχω ένα σπίτι με κήπους, λίμνες, ζώα, πουλιά και να ζω κι εγώ ανάμεσά τους. Και μέσα στη φυλακή είχα ζωάκια. Στην Κέρκυρα, που δεν επιτρεπόταν καν να μιλάς, είχα μια αράχνη! Τη φρόντιζα, της μιλούσα, την τάιζα, έπαιζα μαζί της και είχα την εντύπωση πως ανταποκρινόταν».
Επιτρέπονταν τα ζώα;
«Ευτυχώς δεν την είχαν πάρει χαμπάρι, γιατί θα τη σκότωναν. Ό,τι καταλάβαιναν ότι θα δώσει χαρά σε έναν κρατούμενο, το κατέστρεφαν. Έτσι ήταν τότε. Θυμάμαι κάποτε μέσα από μια πέτρα ξεφύτρωσε ένα κλωνάρι κληματαριάς και είχαμε χαρεί όλοι. Ε, πήγαν και το κατέστρεψαν! Στην Αλικαρνασσό είχα γύρω στα 100 καναρίνια μέσα στο κελί. Και στον Κορυδαλλό είχα μια γάτα, που παντρεύτηκε με ένα γάτο της φυλακής και γέννησαν τον Θάνο και την Ασημίνα. Με αυτά τα δυο γατάκια αποφυλακιστήκαμε μαζί και ήρθαμε όλοι σ' αυτό το σπίτι. Έχω δουλέψει πολύ για να διαμορφώσω το χώρο εδώ τόσο μέσα όσο και έξω από το σπίτι».
Επιβίωσα μέσα από τα κείμενα και τη ζωγραφική
Πώς ξεκίνησες να γράφεις;
«Από την περίοδο της φυλακής. Κάποτε στην Κέρκυρα απαγορευόταν ακόμα και να μιλάμε μεταξύ μας. Δεν βγαίναμε καν στο προαύλιο και απαγορευόταν και να γράφουμε, εκτός αν επρόκειτο για γράμμα στους συγγενείς μας. Ήθελα να αντιδράσω σε όλα αυτά, έπρεπε να επικοινωνήσω, έπρεπε να μιλήσω με κάποιον τρόπο. Έγραφα, λοιπόν, κρυφά στις χαρτοπετσέτες, τις δίπλωνα και τις έβαζα πίσω στο πακέτο τους. Ευτυχώς δεν τις ανακάλυψαν, γιατί θα είχα υποστεί σκληρές συνέπειες, ακόμη και βασανιστήρια».
Σε βοήθησε το γράψιμο;
«Με το γράψιμο επιβίωσα στις δύσκολες αυτές συνθήκες.
Τα ποιήματα εκείνης της περιόδου είναι τώρα υπό έκδοση από τον Πολύχρωμο πλανήτη και μάλλον θα έχουν τίτλο Ποιητικές αποδράσεις, χωρίς όμως να έχουμε καταλήξει ακόμα στον τίτλο.
Η συλλογή έχει ένα μεγάλο πρόλογο, για να εξηγήσω στον αναγνώστη ότι δεν είμαι ψώνιο, δεν είμαι ποιητής ούτε συγγραφέας, αλλά ούτε και ζωγράφος. Τα έκανα όλα από ανάγκη επιβίωσης. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι εμένα δεν μου έχει χαριστεί τίποτα στη ζωή. Μόνο μέσα από πολύ μεγάλους αγώνες έχω κερδίσει, ακόμα και την ελευθερία μου ή καλύτερα τη δικαιοσύνη απέναντι στην πράξη μου. Γιατί εγώ δεν δικάστηκα αντικειμενικά, δεν μου αναγνώρισαν ούτε ειδικές συνθήκες ούτε το ότι ήμουν σε μετεφηβική ηλικία ούτε τον πρότερο έντιμο βίο, γιατί δεν ήταν έντιμο να είσαι ομοφυλόφιλος!».
Δεν σε στήριξε κανείς;
«Με στήριξαν πολλοί σ' αυτόν τον αγώνα μου. Οφείλω να τους ευχαριστήσω όλους αυτούς, διάσημους και ανθρώπους της διπλανής πόρτας, γνωστούς και αγνώστους. Ήταν κάτι το πρωτοφανές και έκπληξη για μένα».
Ο Χρήστος μου δείχνει κάρτες και γράμματα συμπαράστασης. Ανάμεσά τους διακρίνω τις υπογραφές του Μιχάλη Ράπτη, του γνωστού Πάμπλο, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, του Λεωνίδα Κύρκου, της Μαρίας Ρεζάν, του Μάνου Χατζιδάκι, της Λιλής Ζωγράφου, του πρώην προέδρου της Πορτογαλίας Οτέλο ντε Καρβάλιο, του Ανοιχτού Θεάτρου της Άνοιξης, του Διονύση Σαββόπουλου, του Κώστα Φιλίνη, αλλά και της Ελληνικής Εξαρχίας Καθολικών, που τον υποστήριξε επίσημα με 3 επισκόπους. Κάποιοι εκπρόσωποι της Ορθόδοξης Εκκλησίας τον υποστήριξαν ανεπίσημα, όπως μου είπε. Ανάμεσα στα ηχηρά ονόματα, και επιστολές συμπαράστασης απλών ανθρώπων: «Χρήστο, θα νικήσουμε», γράφει μια μητέρα με το γιο της - «Κουράγιο, μη λυγίσεις, οι νέοι είμαστε μαζί σου», αναφέρεται κάπου αλλού. Είναι από την περίοδο που ο Χρήστος Ρούσσος έκανε απεργία πείνας για 73 μέρες.
Μια εκπομπή μού κατέστρεψε ό,τι χτίζω
Γιατί αποφάσισες να εκδόσεις αυτή την ποιητική συλλογή έπειτα από τόσα χρόνια;
«Γιατί είμαι και σήμερα σε πολύ άσχημη θέση. Μου έκανε πολύ κακό ένας διάσημος δημοσιογράφος μεγάλου καναλιού. Συνεργάτης της εκπομπής του επικοινώνησε μαζί μου και μου ζήτησε να κάνουμε μια εκπομπή για τον Χρήστο του σήμερα. Επέμεινα να μη γίνουν αναφορές στο παρελθόν μου και να μην μπω ξανά στη λογική των αντιπαραθέσεων, που άλλωστε δεν ωφελούν πλέον κανένα. Με διαβεβαίωσαν ότι έτσι θα γίνει, αλλά, όταν πήγα στην εκπομπή, αντιμετώπισα μια τελείως διαφορετική κατάσταση. Με έφεραν μπροστά σε απρόσμενες αντιπαραθέσεις και δημιουργήθηκαν δυσάρεστες καταστάσεις. Το αποτέλεσμα ήταν τώρα να αντιμετωπίζω τεράστιες επιπτώσεις, κυρίως για μένα και τη μητέρα μου. Δεν θέλω να μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες για την εκπομπή και δεν έχει νόημα να αναφέρω το όνομα του δημοσιογράφου. Είναι, όμως, μεγάλος δημοσιογράφος και μεγάλος στην ηλικία. Δεν περίμενα ποτέ από αυτόν τον άνθρωπο να μου δημιουργήσει τόσο σοβαρό πρόβλημα και μετά να με αγνοήσει. Φαίνεται, όμως, πως αυτός ήταν, αυτός είναι και αυτόςθα μείνει. Μας γύρισε όλους 30 χρόνια πίσω χωρίς να νοιαστεί».
Σε δυσκολεύει καθημερινά το παρελθόν;
«Σίγουρα. Πρέπει να αποδεικνύω καθημερινά ότι δεν έχω καμιά σχέση με αυτό που συνέβη. Ασφαλώς εγώ το έκανα, αλλά έγινε κάτω από συγκυρίες. Δυστυχώς, ήμουν μικρός και δεν μπορούσα να το ελέγξω. Έχω μετανιώσει και λυπάμαι, γι αυτό και ζω με τις τύψεις μου κάθε μέρα. Στον ύπνο μου, αντί για όμορφα όνειρα, έχω εφιάλτες. Όχι σαν και αυτούς που έχουν όλοι».
Εκτός από τους εφιάλτες, έχεις όνειρα για τη ζωή σου;
«Έχω όνειρα απλά και καθημερινά. Να είμαι καλά εγώ και ο σύντροφός μου, που είναι οικονομολόγος και συμπληρώνει την καλλιτεχνική μου φύση, και βέβαια να είναι καλά τα ζωάκια μας, που τα θεωρούμε οικογένειά μας. Τελευταία μου έχει δοθεί μια ευκαιρία να μαθαίνω κάποιους άλλους ανθρώπους, που επίσης περνούν δύσκολες καταστάσεις, πώς να φτιάχνουν κόσμημα, μια που το επάγγελμά μου ήταν χρυσοχόος. Έχω την αίσθηση ότι βοηθάω με αυτόν τον τρόπο κάποιους που κάνουν αγώνα για τη ζωή. Είναι όμως ευαίσθητο το θέμα και δεν θα ήθελα να μπούμε σε λεπτομέρειες. Κατά καιρούς φτιάχνω ακόμα δικά μου κοσμήματα, ζωγραφίζω, γράφω άρθρα για κήπους και λουλούδια. Περιμένω ένα πιο ανθρώπινο σωφρονιστικό σύστημα και έχω την ουτοπία της προσμονής ενός αγγελικά πλασμένου κόσμου».
