Από την αρχιτέκτονα Λίζα Πανοπούλου

Η αισθητική, το στιλ ή το ύφος αποτελούν τα πιο αντιπροσωπευτικά στοιχεία ενός κτιρίου. Πέρα όμως από αυτά, η εσωτερική λειτουργικότητα και άνεση είναι εκείνα που το χαρακτηρίζουν σαν «ισορροπημένο» και ολοκληρωμένο.

Η δημιουργία μιας υγιούς ατμόσφαιρας στο εσωτερικό ενός κτιρίου συνδέεται άμεσα τόσο με την καλή ακουστική, όσο και με το φυσικό φωτισμό και αερισμό, παράγοντες που σε μεγάλο βαθμό καθορίζονται από το είδος και την ποιότητα των κουφωμάτων που θα επιλεγούν για τα εξωτερικά ανοίγματα.

Παραδοσιακά, τα κουφώματα ήταν ξύλινα. Με την ανακάλυψη, όμως, του χυτού σιδήρου στα τέλη του 19ου αι. και το ξεκίνημα της βιομηχανικής επανάστασης άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα σιδερένια κουφώματα, ενώ τον 20ό αι. η εξέλιξη της τεχνολογίας προχώρησε στην παραγωγή νέων υλικών, τα οποία πλέον χρησιμοποιούνται όλο και πιο συχνά. Στην Ελλάδα της δεκαετίας του 90, ξύλινα ήταν μόνο το 20% των κουφωμάτων. Σήμερα, ανάλογα με τα υλικά που χρησιμοποιούνται χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: στα ξύλινα, τα μεταλλικά και τα συνθετικά. Με τα κουφώματα ολοκληρώνεται το κέλυφος ενός κτιρίου. Είναι εκείνα που σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν την εσωτερική άνεση και το περιβάλλον διαβίωσης των κατοίκων του. Αξίζει επομένως να δώσει κανείς ιδιαίτερη προσοχή στα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή και τη σύνδεσή τους έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα στέρεο σύνολο.

Ξύλινα κουφώματα

Το ξύλο είναι το πλέον φυσικό υλικό και προτιμάται κυρίως στις κατοικίες. Η εμφάνισή του δημιουργεί μια αίσθηση οικειότητας και ζεστασιάς. Τεχνικά, έχει πολλά πλεονεκτήματα όπως την εύκολη επεξεργασία και την καλή θερμομονωτική και ηχομονωτική του ικανότητα. Ομως, ως φυσικό, και επομένως «ζωντανό», υλικό επηρεάζεται εύκολα από την υγρασία, παρουσιάζοντας διόγκωση και συρρίκνωση που μπορεί να καταλήξει σε διάβρωση και στρέβλωση των δομικών του στοιχείων. Το ξύλο που χρησιμοποιείται στην κατασκευή κουφωμάτων μπορεί να είναι σκληρό όπως το ιρόκο, η δρυς και άλλα τροπικά ξύλα, ημίσκληρο ή μαλακό όπως το πεύκο.

Οι ιδιαιτερότητες του κάθε είδους διαφέρουν, αλλά σε γενικές γραμμές, το σκληρό είναι πιο ανθεκτικό στην υγρασία, στη φθορά από τη συχνή χρήση, καθώς και στους μύκητες. Σαν υλικό, ωστόσο, είναι πιο δύσκολο στην επεξεργασία και αρκετά πιο ακριβό. Βασικό, επίσης, κριτήριο στην επιλογή ποιοτικής ξυλείας είναι να μη διαθέτει ρόζους και να είναι στεγνή.

Στις μέρες μας κατασκευάζονται και κουφώματα από κατεργασμένο ξύλο που αναμειγνύεται με ρητίνες και καλουπώνεται υπό πίεση. Μια δεύτερη σύγχρονη μέθοδος επεξεργασίας, που ενδείκνυται για την κατασκευή πλαισίων μεγάλων

ανοιγμάτων, είναι η συγκόλληση λεπτών καπλαμάδων μεταξύ τους με φαινολικές ρητίνες υπό πίεση, δημιουργώντας ένα ξύλο ανθεκτικό για εξωτερική χρήση.

Θερμομονωτικότητα - ηχομονωτικότητα

Οι φυσικές, ηχομονωτικές και θερμομονωτικές ιδιότητες του ξύλου οφείλονται στην ίδια τη μάζα του, η οποία έχει αρκετά κενά που παγιδεύουν τον αέρα και τον ήχο. Συγκριτικά με άλλα υλικά, το ξύλο διαθέτει 4.000 φορές καλύτερη θερμική ικανότητα από το χάλυβα και 1.800 φορές καλύτερη από το αλουμίνιο.

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτεί η σωστή εφαρμογή των εσωτερικών και εξωτερικών φύλλων στην κάσα ενός κουφώματος, ώστε να μη δημιουργούνται απώλειες αέρος. Το ίδιο ισχύει και για τη στεγανότητα των ξύλινων αρμών εκεί που υπάρχουν τζάμια. Από τα υλικά που χρησιμοποιούνται για στεγανοποίηση, οι ελαστικές διατομές είναι πιο αποτελεσματικές από το στόκο και τις διάφορες κόλλες.

Εκτός από την ξεχωριστή αισθητική τους, τα ξύλινα κουφώματα προτιμώνται και γιατί είναι φιλικά προς το περιβάλλον: είναι ανανεώσιμα και ανακυκλώσιμα. Επίσης, η επεξεργασία τους είναι σχετικά εύκολη, ενώ κατά την παραγωγή τους καταναλώνουν ελάχιστη ενέργεια σε σύγκριση με το αλουμίνιο ή το χάλυβα, που χρειάζονται μεγάλες ποσότητες και κατά συνέπεια συμβάλλουν στην εκπομπή ρύπων στην ατμόσφαιρα.

Κουφώματα αλουμινίου

Τα κουφώματα αλουμινίου είναι ευρέως διαδεδομένα. Το αλουμίνιο προσφέρεται ιδιαίτερα για την κατασκευή κουφωμάτων, παρέχοντας μεγάλη ευελιξία στις εφαρμογές. Επίσης, είναι ελαφρύ, έχει καλή προσαρμογή και λειτουργικότητα, μεγαλύτερη αντοχή στο χρόνο και μειωμένες απαιτήσεις συντήρησης. Τα προφίλ αλουμινίου μπορούν να κοπούν και να σχεδιαστούν με ακρίβεια και με συγκεκριμένες διατομές για πολύ ειδικές απαιτήσεις. Μερικές από τις σύγχρονες τεχνικές χρωματισμού της επιφάνειας του προφίλ είναι η ανοδίωση και η ηλεκτροστατική βαφή. Υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις στην ποιότητα και τις τιμές των κουφωμάτων αλουμινίου. Αυτές εξαρτώνται από το κράμα, τη διατομή, το προστατευτικό επίστρωμα του προφίλ, την περιμετρική στεγανοποίηση των φύλλων, την ποιότητα των εξαρτημάτων στις συνδέσεις, τον τρόπο τοποθέτησης των τζαμιών και τον τρόπο ανάρτησης και σύνδεσης μεταξύ τους. Το αλουμίνιο από μόνο του δε φημίζεται για τις θερμομονωτικές και τις ηχομονωτικές ιδιότητές του, σε συνδυασμό, όμως, με άλλα σύνθετα υλικά τόσο περιφερειακά όσο και εσωτερικά μπορεί να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό σύστημα.

Σημαντικό είναι τα συγκεκριμένα υλικά (ελαστικά, βούρτσες κτλ.) να είναι ανθεκτικά και να αντικαθίστανται εύκολα. Εξωτερικά, πρέπει να περιβάλλουν το κούφωμα χωρίς διακοπές. Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για τη συναρμογή της κάσας με τα φύλλα.

Σύνθετα κουφώματα

Αποτελούνται από ξύλο στην εσωτερική πλευρά και αλουμίνιο ή συνθετικό υλικό στην εξωτερική. Συνήθως, το ξύλο που χρησιμοποιείται είναι φουρνιστή δρυς που συνδέεται με το προφίλ με κλιπ από πολυαμίδιο. Σε αυτή την περίπτωση το αλουμίνιο πρέπει να φέρει όλα τα στοιχεία που το καθιστούν θερμομονωτικό. Τα σύνθετα κουφώματα επιτρέπουν στο χρήστη να απολαμβάνει την αίσθηση ζεστασιάς που δημιουργεί το ξύλο εσωτερικά και ταυτόχρονα την ευελιξία του αλουμινίου στο σχεδιασμό των ανοιγμάτων.

Συνθετικά κουφώματα

Τα πιο σύγχρονα συστήματα κουφωμάτων σήμερα είναι τα συνθετικά (PVC). Λόγω των ιδιοτήτων τους χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο. Βασικά τους πλεονεκτήματα αποτελούν ο χαμηλός συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας -που σημαίνει ότι προσφέρουν καλή θερμομόνωση- η υψηλή αντοχή στη φωτιά, η ηχοπροστασία που παρέχουν καθώς και ότι είναι απόλυτα στεγανά και αθόρυβα. Επίσης, διατίθενται σε μεγάλη γκάμα χρωμάτων. Επειδή, όμως, είναι στην ουσία πλαστικά, αντιδρούν στις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου και στις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και μπορεί να παρουσιάσουν σχισμές και αλλοιώσεις στο χρώμα. Καλό είναι να γνωρίζει κανείς πως το PVC δεν είναι καθόλου φιλικό προς το περιβάλλον. Μπορεί να ανακυκλωθεί όπως πολλά πλαστικά,

αλλά δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμη τέτοια υποδομή. Επίσης, σε περίπτωση φωτιάς εκπέμπει επικίνδυνους ρύπους.

Υαλοπίνακες

Σημαντικό στοιχείο για την καλή λειτουργία του συστήματος ενός κουφώματος είναι βεβαίως οι υαλοπίνακες. Τα μονά τζάμια δεν ενδείκνυνται πλέον εφόσον οι θερμομονωτικές και ηχομονωτικές τους απώλειες είναι αρκετά μεγάλες. Συνήθως χρησιμοποιούνται διπλά ή τριπλά τζάμια μονωτικά, «low-e». Το πάχος του τζαμιού κυμαίνεται από 3-6 χιλ. αλλά μπορεί, ανάλογα με τις απαιτήσεις, να χρησιμοποιηθεί και μεγαλύτερο πάχος. Το κενό μεταξύ τους είναι συνήθως 6-24 χιλ. Η ακριβής και σωστή σύνδεση τζαμιών και κουφωμάτων εξασφαλίζει την όλη αποτελεσματικότητα του συστήματος. Αυτή γίνεται με ελαστικές διατομές ή άλλα συνθετικά υλικά που διογκώνονται ή συρρικνώνονται ανάλογα με τις αλλαγές του καιρού.

Σκίαση

Τα συστήματα σκίασης αποτελούν το τελικό στοιχείο ενός κουφώματος. Η πιο συνηθισμένη μορφή είναι τα γνωστά εξωτερικά παντζούρια ή τα ρολά που είναι κατά περίπτωση συρρόμενα ή περιστρεφόμενα. Αυτά πρέπει να λειτουργούν συμπληρωματικά και ως προς την αισθητική, ώστε να επιτυγχάνονται τα επιθυμητά αποτελέσματα σε αρμονία με τον εσωτερικό χώρο του κτιρίου.

Σήμερα, εναλλακτικά συστήματα ενσωματώνουν στόρια-περσίδες στο κενό των τζαμιών ή στο πλαίσιο του κουφώματος. Είναι κατασκευές ιδιαίτερα ανθεκτικές, χωρίς περιορισμό διαστάσεων, που ανοιγοκλείνουν, δίνοντας τη δυνατότητα πλήρους στεγανότητας και προστασίας από τον ήλιο όταν είναι ερμητικά κλειστές. Και ας μην ξεχνάμε τις πέργκολες, μόνιμες κατασκευές για τον κήπο ή τη βεράντα, που διατίθενται σε μεγάλη ποικιλία μορφών και συνθέσεων.