Παρόλο που η αρχική μας προσέγγιση θα έπρεπε να αναφερόταν σε συγκεκριμένα παραδείγματα μόλυνσης ποταμών, λιμνών, του υδροφόρου ορίζοντα και φυσικά του εδάφους και των προϊόντων που παράγονται σε καλλιέργειες (τον τελευταίο καιρό έχουν ανησυχήσει όλους ανεξαιρέτως τους αρμόδιους φορείς), εμείς σε μια προσπάθεια να μην ενσπείρουμε την ανησυχία, αλλά να επισημάνουμε μόνο κάποια μέτρα προφύλαξης που πρέπει να παίρνουμε, επανερχόμαστε στο θέμα τοξικά μέταλλα.
Καθημερινά διαβάζουμε στις εφημερίδες ανακοινώσεις επιστημόνων ή σοβαρών και υπεύθυνων ερευνητικών ιδρυμάτων που μας προειδοποιούν για την επικινδυνότητα των ουσιών που περιέχουν στοιχεία βαρέων μετάλλων και τοξικών χημικών. Φυσικά το μεγάλο πρόβλημα δεν έγκειται στην πιθανότητα του να εισαχθούν μερικές ποσότητες από τις συγκεκριμένες ουσίες στον οργανισμό, αλλά στη διαρκή και χρόνια συσσώρευσή τους η οποία αν και όταν ξεπεράσει κάποια συγκεκριμένα όρια, τότε μπορεί να σημάνει η ώρα του συναγερμού.
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΙΚΩΝ ΒΟΜΒΩΝ
Δυστυχώς δεν είναι μόνο τα επιμολυσμένα λάδια, το βενζόλιο στο μέλι, οι επικίνδυνες χρωστικές ουσίες και τα συντηρητικά στα τρόφιμα, ο αμίαντος στα παλιά κτίρια, το χλώριο στο νερό, η φορμαλδεΰδη στα έπιπλα και σε χιλιάδες προϊόντα γενικής χρήσης και τα μικροσωματίδια στον αέρα που αναπνέουμε.
Υπάρχουν εκατοντάδες ακόμα χημικά που ίσως αναρωτηθείτε πώς και γιατί αποτελούν μέρος της καθημερινής μας ζωής και εργασίας και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτά. Δυστυχώς, πιστέψτε μας, υπάρχουν παντού, παρά την αυστηρή νομοθεσία σε παγκόσμιο επίπεδο, τους αγώνες των περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεων, την αγωνία των απλών καθημερινών ανθρώπων για ένα καλύτερο και «καθαρότερο» αύριο και για μια ζωή πιο υγιεινή σε ένα περιβάλλον που δε θα παρομοιάζεται με μια κολοσσιαία «χωματερή», αλλά θα αποτελεί μια βιώσιμη κοιτίδα ανάπτυξης των επόμενων γενιών.
Ο μόλυβδος, το χρώμιο, ο υδράργυρος, το κάδμιο, το αρσενικό, ο κασσίτερος, το νικέλιο, το στυρένιο, το ραδόνιο, οι φθαλικές ενώσεις, ο τετραχλωράνθρακας, το βινυλοχλωρίδιο, τα PCB’s και χιλιάδες προϊόντα και κατάλοιπα βιομηχανικών επεξεργασιών, όπως οι διοξίνες, συσσωρεύονται καθημερινά, επιβαρύνοντας το καθένα με το δικό του τρόπο την τροφή, το νερό, τον αέρα που αναπνέουμε και, φυσικά, το αβέβαιο αύριο του πλανήτη.
ΤΟΞΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΑ
Ας πάρουμε μια ιδέα για τα τοξικά μέταλλα που αποτελούν μια πολύ επικίνδυνη ομάδα και σε επόμενα τεύχη θα ασχοληθούμε και με άλλα εξίσου σοβαρά θέματα.
—Ιχνοστοιχεία, βαρέα και τοξικά μέταλλα είναι όροι που συνήθως χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια ομάδα μεταλλικών στοιχείων, πολλά εκ των οποίων είναι επικίνδυνα αν εισέλθουν στο σώμα και αρχίσουν να συσσωρεύονται σε μεγάλες ποσότητες. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, ο όρος «ιχνοστοιχεία» αφορά σε μέταλλα που συναντώνται είτε στο περιβάλλον είτε στο ανθρώπινο σώμα σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις, όπως ο χαλκός, ο σίδηρος και ο ψευδάργυρος. Βαρέα μέταλλα είναι εκείνα τα μεταλλικά ιχνοστοιχεία των οποίων η πυκνότητα είναι τουλάχιστον πέντε φορές μεγαλύτερη από αυτή του νερού, όπως το κάδμιο, ο μόλυβδος και ο υδράργυρος.
—Τοξικά είναι όλα εκείνα τα μέταλλα των οποίων η συγκέντρωση στο περιβάλλον θεωρείται πλέον επιβλαβής, τουλάχιστον για κάποιες ομάδες ανθρώπων σε ορισμένες, επιβαρυμμένες από διάφορους παράγοντες, περιοχές.
—Φυσικά, τα μέταλλα έχουν πολλές ιδιότητες που τα καθιστούν σημαντικά και απαραίτητα για την ανθρώπινη υγεία, όπως ο σίδηρος για παράδειγμα, η έλλειψη του οποίου προκαλεί αναιμία και ένα σωρό προβλήματα. Ταυτόχρονα, μέταλλα που όταν είναι σε μικρές ποσότητες θεωρούνται απαραίτητα για την καλή υγεία, μπορεί να γίνουν τοξικά αν απορροφηθούν σε μεγάλες δόσεις για μακρύ χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, το μολυβδαίνιο χρειάζεται σε ορισμένα ένζυμα για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, αλλά η μεγάλη συσσώρευσή του μπορεί να οδηγήσει σε αρθρίτιδα. Το σημαντικότερο, όμως, πρόβλημα των μετάλλων είναι ότι ποτέ δεν αλλοιώνονται. Ενώ οι οργανικοί ρυπαντές αποσυντίθενται σιγά σιγά με την έκθεσή τους στο φως του ήλιου ή τη θερμότητα, τα μέταλλα δε μεταβάλλονται. Μπορεί να θαφτούν σε χωματερές ή να μεταφερθούν σε ιζήματα και να αποθηκευτούν στο υπέδαφος, αλλά ποτέ δεν εξαφανίζονται τελείως και παραμένουν ως απειλή, κάτι σαν τοξική βόμβα εν υπνώσει, που μπορεί να ενεργοποιηθεί ξανά στο μέλλον.
Περίπλοκη είναι και η σειρά των διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στην αλυσίδα των βιομηχανικών δραστηριοτήτων ή των ανθρώπινων ενεργειών που έχουν ως αποτέλεσμα την προσθήκη μετάλλων στο περιβάλλον.
—Η καύση κάρβουνου και πετρελαίου ελευθερώνει κολοσσιαίες ποσότητες μετάλλων στον αέρα, επειδή τα μέταλλα είναι φυσικοί μολυντές των καύσιμων υλών. Ο εμπλουτισμός μεταλλευμάτων, η καύση σκουπιδιών και η παραγωγή τσιμέντου αποτελούν σημαντικές πηγές εκπομπής και συσσώρευσης μετάλλων στον αέρα.
—Εδώ και πολλά χρόνια το αρσενικό έχει μολύνει μόνιμα πολλά εδάφη γιατί χρησιμοποιούνταν ως συστατικό των παρασιτοκτόνων.
—Το κάδμιο, πέρα από όλες τις άλλες του εμφανίσεις στη ζωή μας, είναι ένας μολυντής που υπάρχει σε ίχνη στα φωσφορικά λιπάσματα και αργά αλλά σταθερά συσσωρεύεται στα γεωργικά εδάφη.
—Η όξινη βροχή, η οποία προκαλείται συνήθως από τα καύσιμα, διαλύει το αλουμίνιο από τα επιφανειακά πετρώματα και από το έδαφος και το μεταφέρει στις λίμνες και τα ποτάμια. Από τη στιγμή που θα κινηθούν στο περιβάλλον, τα μέταλλα έχουν αμέτρητους τρόπους εισόδου στο σώμα μας, μέσω της τροφής, του νερού και του αέρα.
—Το νερό που παραμένει όλο το βράδυ στις υδραυλικές εγκαταστάσεις του σπιτιού μας, εκπλένει μόλυβδο, κάδμιο και άλλα βαρέα μέταλλα από τις σωληνώσεις και τις συγκολλήσεις των σωληνώσεων, με αποτέλεσμα όλο αυτό το επικίνδυνο κοκτέιλ -μαζί με το χλώριο που είναι απαραίτητο για την εξόντωση των μικροβίων- να εισέλθει στο σώμα μας με την πρώτη γουλιά που θα πιούμε το πρωί.
—Τα αυτοκίνητα, τα χυτήρια, τα διυλιστήρια και οι μονάδες επεξεργασίας μετάλλων εκπέμπουν στον αέρα μόλυβδο, αρσενικό, κάδμιο, νικέλιο και εκατοντάδες ακόμα επικίνδυνες τοξικές ενώσεις. Παρόλο που το ξέρετε ήδη από τις αναρίθμητες προειδοποιήσεις, και ο καπνός του τσιγάρου, ο οποίος περιέχει αρσενικό, κάδμιο, ψευδάργυρο, χρώμιο, νικέλιο, σελήνιο και μόλυβδο (έτσι για πρώτη δόση γιατί περιέχει και άλλα τοξικά), εισπνέεται τόσο από τους καπνιστές όσο και από τους μη καπνιστές.
