Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και οι αυξημένες σε ένταση και ταχύτητα κλιματικές αλλαγές που αποδίδονται σε αυτό, έχει αποδειχτεί ότι δεν είναι κινδυνολογίες κάποιων οικολογικών κύκλων αλλά η πραγματικότητα. Οι έντονες καιρικές συνθήκες και οι ακραίες θερμοκρασίες (π.χ. 20οC το Δεκέμβρη στην Αθήνα) είναι φανερές ενδείξεις για το ότι η ατμόσφαιρα του πλανήτη μας έχει υποστεί μετατροπές που πρέπει άμεσα να αναστραφούν για να υπάρξει κάποια ελπίδα επιβίωσης για τις επόμενες γενιές.
Ο κατασκευαστικός τομέας σε όλο το φάσμα του ευθύνεται για το 40% των αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Είναι επομένως αναγκαία η αλλαγή στάσης και φιλοσοφίας σε ό,τι αφορά το κτίριο. Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας με τη χρήση «εργαλείων» και συστημάτων εξοικονόμησής της είναι πλέον εύκολη, καθώς ο αριθμός των εταιρειών που αλλάζουν στάση και παράγουν υλικά φιλικά προς το περιβάλλον αυξάνεται, ενώ τα «πράσινα» προϊόντα αρχίζουν να αντικαθιστούν τα συμβατικά στα ράφια των καταστημάτων. Βασικές αλλαγές, όπως για παράδειγμα η αντικατάσταση όλων των λαμπτήρων ενός σπιτιού με ειδικούς εξοικονόμησης ενέργειας, η μείωση της θερμοκρασίας του θερμοσίφωνα και του λέβητα κατά μερικούς βαθμούς (στους 50οC), η χρήση συστημάτων σκίασης για τον έλεγχο του ήλιου που εισβάλλει στο κτίριο, η χρήση οικιακών συσκευών υψηλής κλάσης ενεργειακής απόδοσης (συσκευές που διαθέτουν ενεργειακή σήμανση - κλάση Α) και η απενεργοποίηση ηλεκτρονικών συσκευών αντί να παραμένουν σε θέση αναμονής, μπορούν να μειώσουν αισθητά την κατανάλωση ενέργειας στο σπίτι σας, κάτι που θα φανεί και στους λογαριασμούς της ΔΕΗ. Αν, όμως, θέλουμε να μειώσουμε πραγματικά την κατανάλωση ενέργειας του σπιτιού μας και να βελτιώσουμε την ενεργειακή αποδοτικότητα του κτιρίου, θα πρέπει να επενδύσουμε κάποια χρήματα παραπάνω, η απόσβεση των οποίων όμως γίνεται περίπου σε τρία χρόνια μέσω της σημαντικής μείωσης στην κατανάλωση ενέργειας. Επιπλέον, η οδηγία 2002/91/ΕΚ του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου για την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου ορίζει τους τρόπους βάσει των οποίων κάθε χώρα θα οδεύσει προς αυτή την κατεύθυνση, θέτοντας ταυτόχρονα προθεσμία ενσωμάτωσης της συγκεκριμένης οδηγίας στην ισχύουσα νομοθεσία κάθε χώρας. Στην Ελλάδα, η σχετική νομοθεσία εισήχθη, με κάποια καθυστέρηση, τον περασμένο Μάιο. Με όλα αυτά τα δεδομένα, είναι σημαντικό να ξέρουμε από πού μπορεί να ξεκινήσει κάποιος για να βελτιώσει την απόδοση του σπιτιού του και να συμβάλει όχι μόνο στην παγκόσμια προσπάθεια για μείωση του φαινομένου του θερμοκηπίου, αλλά και στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του ιδίου στον εσωτερικό χώρο της κατοικίας του.
Ο απλούστερος και αποδοτικότερος τρόπος μπορεί να εφαρμοστεί τόσο στα νέα κτίρια όσο και στα υφιστάμενα. Συνεπάγεται την προσθήκη εξωτερικής μόνωσης στους τοίχους και στα δώματα, καθώς και τη χρήση διπλών τζαμιών με κουφώματα που διαθέτουν σύστημα θερμοδιακοπής.
Πώς λειτουργεί η εξωτερική θερμομόνωση;
Η ζέστη κινείται μέσω της ροής του αέρα από χώρους υψηλότερης θερμοκρασίας σε χώρους χαμηλότερης. Αυτή η διαδικασία σημαίνει πως παρατηρούνται μεγάλες θερμικές απώλειες τόσο το χειμώνα όσο και το καλοκαίρι, καθώς στην μεν πρώτη περίοδο ο ζεστός αέρας του εσωτερικού ενός κτιρίου μεταφέρεται προς την πιο κρύα εξωτερική θερμοκρασία, ενώ στη διάρκεια της δεύτερης η ανεβασμένη εξωτερική θερμοκρασία εισβάλλει στους εσωτερικούς χώρους. Για να ρυθμίσουμε την εσωτερική θερμοκρασία του σπιτιού μας χρησιμοποιούμε μηχανικά μέσα (κλιματιστικά και θερμαντικά σώματα) ανεβάζοντας ή κατεβάζοντας το θερμοστάτη τους για να βρούμε το επιθυμητό επίπεδο άνεσης. Η ανεξέλεγκτη, όμως, χρήση αυτών των μέσων δημιουργεί αυξημένη κατανάλωση ενέργειας. Ο στόχος επομένως είναι να μειωθεί η ποσότητα και το κόστος κατανάλωσης, διατηρώντας παράλληλα ένα επίπεδο άνεσης στο εσωτερικό του κτιρίου. Οι τοίχοι με υψηλή θερμική μάζα καταστέλλουν τη μεταφορά του ζεστού αέρα από τον ένα χώρο στον άλλο, βοηθώντας στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σπιτιού. Η προσθήκη εξωτερικής μόνωσης στο κέλυφος ενός κτιρίου (τοίχοι, δώματα) που κατοικείται όλο το χρόνο, αυξάνει τη θερμική μάζα δομικών στοιχείων κάποιας θερμοχωρητικότητας και προστατεύει το εσωτερικό του και τους χρήστες του από τις μεγάλες εναλλαγές της θερμοκρασίας.
Πώς λειτουργούν τα κουφώματα;
Τα κουφώματα ενός κτιρίου είναι τα πιο ευαίσθητα και επιρρεπή σημεία στις αλλαγές που προκαλούνται από τα καιρικά φαινόμενα. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τα παράθυρα έχουν χαμηλότερη θερμοχωρητικότητα και θερμική μάζα από τους τοίχους με αποτέλεσμα η μετάδοση της θερμοκρασίας να είναι πιο άμεση λόγω της χαμηλής αγωγιμότητας. Επιπλέον, η σύνθετη κατασκευή των κουφωμάτων επιτρέπει πολλές απώλειες στην περίπτωση που η εφαρμογή δεν είναι σωστή. Θερμογέφυρες δημιουργούνται στα σημεία ένωσης των κουφωμάτων με τα τοιχώματα αν αυτά δεν είναι καλά σφραγισμένα. Οι μονοί υαλοπίνακες είναι άμεσοι αγωγοί θερμότητας και συνεπώς τα παλαιότερα παράθυρα και τα λοιπά ανοίγματα των σπιτιών δεν προστατεύουν κατάλληλα τους ενοίκους από τις εναλλαγές της θερμοκρασίας, γεγονός που ωθεί και στην υπερβολική χρήση συστημάτων θέρμανσης και ψύξης για να καλυφθούν οι ανάγκες τους. Η αντικατάσταση των κουφωμάτων μπορεί να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας μιας κατοικίας περίπου κατά 30%. Τα καινούρια παράθυρα απαιτείται να έχουν διπλούς υαλοπίνακες που χωρίζονται από διάκενο τουλάχιστον 14 χιλ., ενώ σε μερικές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται και τζάμια χαμηλής εκπομπής (low-e). Υπάρχουν πολλών ειδών κουφωμάτων, όμως τα ξύλινα που από τη φύση τους έχουν θερμομονωτικές ιδιότητες και τα αλουμινένια με θερμοδιακοπή είναι τα πλέον ενδεδειγμένα.
Διαδικασία - έλεγχος ενεργειακής απόδοσης κτιρίου
Οταν κάποιος πάρει την απόφαση να βελτιώσει την ενεργειακή απόδοση του σπιτιού του ή σε περίπτωση που χτίζει μια καινούρια κατοικία, για να επιλέξει τα βέλτιστα υλικά και το πάχος της μόνωσης και των κουφωμάτων είναι σημαντικό να ζητήσει να γίνει ενεργειακή επιθεώρηση του κτιρίου από εξειδικευμένους αρχιτέκτονες ή μηχανικούς. Η μελέτη που θα προκύψει, θα προσδιορίσει την κατεύθυνση που πρέπει κανείς να κινηθεί και θα εντοπίσει τα κατάλληλα δομικά στοιχεία ανάλογα με τον προσανατολισμό κάθε τοίχου, τη χρήση των χώρων και πολλών άλλων παραγόντων, δείχνοντας πάντα τη βέλτιστη και οικονομικότερη πιθανή λύση. Ο νόμος που ψηφίστηκε απαιτεί τη μελέτη της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και την πιστοποίησή της με την ολοκλήρωση κάθε νέας οικοδομής ή διαδικασίας ανακαίνισης. Επίσης, επιβάλλει να γίνεται επιθεώρηση σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Επιλογή θερμομόνωσης & εφαρμογή
Η επιλογή των θερμομονωτικών συστημάτων εξαρτάται από προσωπικούς, αλλά και τεχνικούς παράγοντες. Για παράδειγμα, ο πετροβάμβακας ή ορυκτοβάμβακας παλαιότερα χρησιμοποιούνταν μόνο για εσωτερική χρήση. Τα τελευταία, όμως, χρόνια παράγονται σκληρές πλάκες πετροβάμβακα από εξηλασμένη ή διογκωμένη πολυστερίνη, που είναι ελαφρύτερη αλλά λιγότερη φιλική προς το περιβάλλον, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στους εξωτερικούς τοίχους. Το μειονέκτημα του πετροβάμβακα είναι το προστιθέμενο βάρος του σε σχέση με την εξηλασμένη ή διογκωμένη πολυστερίνη και γι’ αυτό αποφεύγεται από πολλούς. Επίσης, στα δώματα προτιμάται η χρήση εξηλασμένης πολυστερίνης για τον ίδιο λόγο όπως και για την αντίστασή της στην υγρασία. Ετοιμες λύσεις που προσφέρονται στην αγορά από αρκετές εταιρείες, συνδυάζουν τις μονώσεις με τον εξωτερικό σοβά και διατίθενται σε μεγάλη γκάμα χρωμάτων, καθιστώντας έτσι τη διαδικασία της βελτίωσης του περιβλήματος του κτιρίου πολύ πιο εύκολη και λιγότερο χρονοβόρα απ’ ό,τι παλαιότερα.
Επιλογή κουφωμάτων & εφαρμογή
Οπως στην περίπτωση των μονώσεων, ο προσανατολισμός του κτιρίου, οι απαιτήσεις του που υπαγορεύονται από τη χρήση του, καθώς και η αρχιτεκτονική του γραμμή θα καθορίσουν το είδος και τα υλικά των κουφωμάτων. Συνιστάται πάντως η χρήση θερμοδιακοπτόμενων κουφωμάτων αλουμινίου στην περίπτωση που δεν επιλεγούν τα ξύλινα κουφώματα. Οπως και να 'χει, οι ενώσεις των κουφωμάτων πρέπει να διαθέτουν ελαστικά θερμομονωτικά παρεμβύσματα για να εμποδίζεται η διαπερατότητα του αέρα. Ο ενεργειακός έλεγχος του κτιρίου θα καθορίσει τις διαστάσεις όχι μόνο των ανοιγμάτων, αλλά και των διάκενων των υαλοπινάκων και τα είδη των κρυστάλλων που θα χρησιμοποιηθούν.
Μια απλή αλλαγή «ενδύματος» σε ένα κτίριο μπορεί να προκαλέσει σημαντικές βελτιώσεις στο κλίμα όταν κάτι τέτοιο εφαρμόζεται σε ευρεία κλίμακα. Το άμεσο όφελος θα το καταλάβετε εσείς, ο κάτοικος του σπιτιού, αλλά ο αντίκτυπος αυτής της κίνησης θα φτάσει πολύ πιο μακριά.
