H συνταγή για μια εμπορικά επιτυχημένη ευρωπαϊκή συμπαραγωγή είναι γνωστή: στο κέντρο περίπλοκοι ή τεταμένοι οικογενειακοί δεσμοί, στο φόντο μια φορτισμένη ιστορικά περίοδος, στα περάσματα μια ιδιαίτερη συνήθεια του πρωταγωνιστή και για τη γαρνιτούρα λίγο ρομάντζο. Αυτή η βουλγάρικη ταινία με τον γελοιωδώς μακρύ τίτλο φαίνεται πως πληροί όλες τις προδιαγραφές για να ευχαριστήσει μεγάλο μέρος του κοινού που θα την αναζητήσει στις αίθουσες. Βασισμένη στο εν μέρει αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Ίλια Τρογιάνοφ για την απόδραση μιας οικογένειας από την σοσιαλιστική Βουλγαρία, η ταινία παρακολουθεί του ήρωές του σε δύο χρόνους: στο παρόν, όπου ο γιος της οικογένειας προσπαθεί να ξεπεράσει την αμνησία του μέσα από ένα ποδηλατικό ταξίδι με τον παππού του, και στο παρελθόν, το οποίο επισκέπτεται τον πρωταγωνιστή με την μορφή φλας μπακ, φανερώνοντάς του την ιστορία της οικογένειάς του και τη ζωή τους σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης προσφύγων.

Ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις ετεροχρονισμένες αφηγήσεις δεν είναι άλλος από τον παππού της υπόθεσης, τον Μπάι Νταν, τον οποίο ερμηνεύει εξαιρετικά ο Μίκι Μανόλοβιτς ("Underground", "Irina Palm"). O χαρακτήρας του έχει ένα είδος ακίνδυνης εμμονής με το τάβλι, το οποίο ορίζει σε μεγάλο βαθμό τη φιλοσοφία της ζωής του. Στην προσπάθειά του όμως να πραγματοποιήσει παντός είδους αναγωγές με βάση τις αναλογίες παιχνιδιού και πραγματικής ζωής (από εκεί είναι παρμένος και ο τίτλος της ταινίας), ο σκηνοθέτης παγιδεύεται σε μια αφελή λογοδιάρροια, βγαλμένη από βαλκανικές καρτ-ποστάλ. Με τον ίδιο τρόπο, αντί να μιλήσει σε βάθος για ζητήματα όπως η μνήμη, η ιστορική ευθύνη, το βουλγαρικό παράδειγμα, ο Κομαντάρεφ απλώς χρησιμοποιεί τη σκληρότητα του καθεστώτος και την προσφυγική περιπέτεια ως δόλωμα για τους θεατές, ώστε να οδηγηθούν στο "αποκορύφωμα" της ταινίας, την τελική ταβλο-μαχία. Κι ενώ θα μπορούσε να είναι πολύ περισσότερα, "O Kόσμος..." τελικά στέκεται ως γραφικό παραμύθι ανάμεσα στην "Πολίτικη Κουζίνα" και το "Straight Story".

Φαίδρα Βόκαλη