Από τον Μάρκο Φράγκο

H άστατη Αγγλίδα ντίβα της... γαλλικής αστικής bohemia κάνει μια βόλτα στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του 13ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας conn-x, για να παρουσιάσει το «Βoxes» που σκηνοθέτησε, να δοκιμάσει περιβόητα κρασιά και να ανακαλύψει - ακόμη μία φορά- ότι οι αναμνήσεις από το ένδοξο πολυκαιρισμένο τζετ σετ δεν την εγκαταλείπουν ποτέ. Ή μάλλον δεν τις εγκαταλείπει ποτέ.

Δεν είναι ούτε η μέχρι σήμερα φιλμογραφία της -πάνω από 70 συνολικά ταινίες - ούτε και τα 15 μουσικά άλμπουμ της αυτά που έχουν εκτοξεύσει την Τζέιν Μπίρκιν στην κορυφή της ιεραρχίας των πολιτιστικών προτύπων της Γαλλίας. Είναι απλά ο αέρας της στους οργασμούς του ιστορικού τραγουδιού «Je Τ Aime... Moi Non Ρlus» και οι θυελλώδεις σχέσεις της με κραταιούς άντρες της τέχνης, όπως ο Σερζ Γκενσμπούργκ και ο Τζον Μπάρι. Η Τζέιν Μπίρκιν είναι η ντίβα της παρόρμησης και του αυτοσχέδιου πάρτι, η προσωποποίηση του πολυκύμαντου έρωτα, το S στο swingin... παρότι η ίδια σήμερα ομολογεί ότι στην περίοδο των σπουδαίων πάρτι αυτή ήταν απλά μια καλή σύζυγος δίπλα στον Τζον Μπάρι.

Στα 61 της χρόνια, η Τζέιν Μπίρκιν μοιάζει με μια πιο ισορροπημένη κυρία Ντάλαγουεϊ - κάνει πάρτι όχι για «να καλύψει τις σιωπές» αλλά για να γίνει για μια ακόμη φορά, το επίκεντρο τιμητικών βραδιών στα οποία η σύγχρονη μουσική κοινότητα της τρέχουσας δεκαετίας της αποδίδει τιμές αυτοκράτειρας. Με μια μουσική καριέρα που αρμόζει στην αίγλη της, παράλληλη με την άλλη «κυρία» του swingin Λονδίνου, τη Μάριαν Φέιθφουλ, η Τζέιν Μπίρκιν σήμερα περισσότερο εξαργυρώνει το εμβληματικό της όνομα, παρά συμμετέχει ενεργά στα καλλιτεχνικά πράγματα της εποχής της. Οι δίσκοι της αποτελούν έναν καμβά από συνεργασίες με ονόματα που την αντιμετωπίζουν σαν μυθολογική μούσα παρά σαν μια ενεργή ερμηνεύτρια.

Κόρη κατασκόπου και θεατρίνας...

Η Μπίρκιν γεννήθηκε στο Λονδίνο, από έναν πατέρα αξιωματούχο του Βασιλικού Ναυτικού και κατάσκοπο στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μια μητέρα, ηθοποιό σε μιούζικαλ του Νόελ Κάουαρντ. Βοηθούμενη, αρκετά νωρίς, από ένα παρουσιαστικό που κόβει την ανάσα, αναμείχθηκε με το θορυβώδες πλήθος του δεύτερου μισού της δεκαετίας του 60 στο Λονδίνο, έγινε η μούσα της Κάρναμπι Στριτ και το άλλοθι των κοριτσιών που παίζουν με όσα ρίσκα συνεπάγεται αυτό, στις παρέες των τρελών θαμώνων των κλαμπ της εποχής. Εγινε η «ξανθιά» στο «Βlow Up»%PHOTO2LEFT% του Αντονιόνι και σφράγισε έτσι τη θέση της εικόνας της στο πάνθεον των πρωταγωνιστών του swingin Λονδίνου για πάντα. Η συνέχεια της πορείας της είναι καταγεγραμμένη ιστορικά και αποτελεί ένα βασικό κομμάτι της ποπ κουλτούρας: η κορωνίδα του συμβολισμού της σεξουαλικής απελευθέρωσης του τέλους της δεκαετίας του 60 ήρθε με το «Je Τ Aime... Moi Non Ρlus».

Γραμμένο από τον Σερζ Γκενσμπούργκ, το «Je Τ Aime... Moi Non Ρlus» ηχογραφήθηκε το 1968 για την τότε ερωμένη του Γάλλου μουσικού, Μπριζίτ Μπαρντό αλλά κατόπιν παράκλησης της ίδιας, δεν κυκλοφόρησε στην αγορά. Η Μπαρντό φοβήθηκε την αρνητική κριτική από το κατεστημένο της εποχής που δεν θα δεχόταν εύκολα στα χρηστά της ήθη, μια κοπέλα να βογκάει ηδονικά πάνω σε ένα μελωδικό «χάσιμο», ψιθυρίζοντας στίχους όπως «Είσαι το κύμα, είμαι το γυμνό νησί» ή «Ο σαρκικός έρωτας είναι ένα αδιέξοδο» απέναντι σε στίχους του αρσενικού ρόλου όπως «Πάω και έρχομαι ανάμεσα στα μπούτια σου».

Αυτό που αρνήθηκε η Μπαρντό, το δέχτηκε με χαρά το 1969, η νέα ερωμένη του Γκενσμπούργκ, Τζέιν Μπίρκιν. Σήμερα η Μπίρκιν δηλώνει ευθαρσώς ότι το έκανε επειδή ήταν τρελή από έρωτα. «Δεν ήθελα να βρεθεί κάποια άλλη σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο και να το τραγουδήσει αντί για μένα. Ομολογώ ότι δεν το έκανα για ευγενείς σκοπούς».

Η επίδραση του τραγουδιού είναι πραγματικά τρικυμιώδης: χωρίς αυτό, η Ντόνα Σάμερ και ο Τζόρτζιο Μόροντερ δεν θα εμπνέονταν το υπνωτιστικό ντίσκο όργιο του «Love To Love You Βaby» με τα 16 λεπτά συνεχούς οργασμού. Μάλιστα με μια κίνηση υπόκλισης, έκαναν μια διασκευή του που συμπεριέλαβαν στο σάουντρακ της ταινίας «Τhank God Its Friday».

Η όλη ιστορία με το συγκεκριμένο τραγούδι έδωσε τόσο μεγάλη ώθηση στην καριέρα της Μπίρκιν που για τα επόμενα κάποια χρόνια, οι κινήσεις της ήταν ταυτισμένες με αυτό. Στην ταινία του 1973 «Δον Ζουάν» υποδύθηκε την ερωμένη της... Μπαρντό και το 1975 πρωταγωνίστησε στην ταινία «Je Τ Aime... Moi Non Ρlus», το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Γκενσμπούργκ, μια τολμηρή ματιά στην αμφιλεγόμενη σεξουαλικότητα. Ο ρόλος της στην ταινία της πρόσφερε μια υποψηφιότητα για βραβείο Σεζάρ...

Μέλος του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας...
...αλλά και του Εθνικού Τάγματος Αρετής της Γαλλίας.

Η Τζέιν Μπίρκιν παραδέχεται ότι «είναι πολύ περίεργο να παραγράφεται το παραβατικό, σκανδαλώδες παρελθόν σου, τόσο εύκολα και να παίρνεις το χρίσμα του τάγματος της βρετανικής αυτοκρατορίας...». Η συνεισφορά της στον ευρωπαϊκό πολιτισμό ξεπερνάει τη δράση της στον κινηματογράφο και τη μουσική βιομηχανία: η Μπίρκιν περισσότερο, ως φιγούρα που δεν «χώραγε» στο στενό πλαίσιο της θηλυκής ματαιοδοξίας, πρόσφερε στο κοινό, ένα πρόσωπο πιο άνετο, πιο απελευθερωμένο από «γυναικείες συμβάσεις» και σίγουρα πιο τολμηρό. Η δράση της με τη Διεθνή Αμνηστία την έφερε κοντά στις σύγχρονες πληγές του κόσμου, στους πόλεμους της Ρουάντα και της Βοσνίας αλλά και στο τεράστιο μεταναστευτικό κύμα - όχι σαν «μαϊντανό για τους παπαράτσι» αλλά από ένα ενδιαφέρον που έχει να κάνει με την ανήσυχη φύση της.

Σύντομα, η κοινότητα της εναλλακτικής κυρίως ποπ της Δύσης, συνειδητοποίησε τη δύναμη της εικόνας της και φρόντισε να την αγκαλιάσει: στην πόρτα της «συνωστίζονται» καλλιτέχνες όπως η Μπεθ Γκίμπονς των Portishead, οι Placebo, οι Franz Ferdinand αλλά και ο Ρούφους Γουέινραϊτ και ο Μπρετ Αντερσον μεταξύ άλλων για ένα ντουέτο μαζί της ή για να δεχτεί να ερμηνεύσει με τα -ακόμα!- σπασμένα γαλλικά της ένα δικό τους τραγούδι. %PHOTO6RIGHT% Οι σκηνοθέτες -από τον Πατρίς Σερό μέχρι τον Ζακ Ριβέτ- αγάπησαν το ατίθασο πρόσωπό της όχι με τον τρόπο που λάτρευαν τις απρόσιτες ντίβες του γαλλικού σινεμά αλλά με τρυφερότητα κι έναν σεβασμό που φαίνεται να τον επιβάλλει ακούσια η ίδια.

The Birkin Way

* Η κόρη της Μπίρκιν και του Σερζ Γκενσμπούγκ, Σαρλότ Γκενσμπούργκ, επίσης ηθοποιός, έκανε πέρυσι το δισκογραφικό ντεμπούτο της με το άλμπουμ «5:55» σε μουσική των Air. Κατά μάνα, κατά κύρη, ο αέρας του δίσκου της έχει αυτή την οσμή του αισθαντικού αρώματος με το οποίο είναι ταυτισμένη όλη η οικογένεια...

* Οι άλλες δύο κόρες της Μπίρκιν ολοκληρώνουν το μοτίβο, «μια κόρη από τον κάθε σύζυγο»: Η Λου Ντοϊγιόν που έκανε με τον σκηνοθέτη Ζακ Ντοϊγιόν είναι μοντέλο και ηθοποιός. Η πρώτη της κόρη, Κέιτ, με πατέρα τον διάσημο συνθέτη Τζον Μπάρι, είναι φωτογράφος.

* Η Τζέιν Μπίρκιν και το απαράμιλλο στυλ της αποτέλεσε την έμπνευση για τη δημιουργία της διάσημης και πολυφορεμένης «τσάντας Μπίρκιν» του οίκου Hermes.

* Το εξώφυλλο του άλμπουμ «Ηave You Fed The Fish» του Badly Drawn Boy από το 2002, εικονίζει μεταξύ άλλων στο κολάζ που φιλοτέχνησε ο Αντι Βότελ, την Μπίρκιν σε μια πολυθρόνα με το μισό της πρόσωπο καλυμμένο από τον τίτλο του άλμπουμ.

* Η εμφάνιση της Τζέιν Μπίρκιν στο «Βlow Up» του Μικελάντζελο Αντονιόνι θεωρείται από τις πιο ιστορικές στην κινηματογραφική μυθολογία: είναι η πρώτη φορά που εμφανίστηκαν σε αγγλική ταινία ευρείας διανομής, τρίχες εφηβαίου...

Τα «κουτιά» της Τζέιν Μπίρκιν

«Κουτιά» μουσικά, κινέζικα ή της Πανδώρας είναι αυτά που στοίβαζε ο χρόνος στην ψυχή της Τζέιν Μπίρκιν, μέχρι που κάποια ακατανίκητη ανάγκη τα ώθησε να μεταμορφωθούν σε ταινία; Κουτιά της Πανδώρας, αφού μια τυχοδιωκτική ζωή που συνήθιζε να σπέρνει ανέμους δεν μπορεί παρά να θερίζει θύελλες. Κουτιά κινέζικα, διότι και να θες είναι αδύνατο να κολυμπήσεις κόντρα στο ρεύμα των συνειρμών, των αυθαίρετων επισκέψεων - πολιορκιών από το παρελθόν. Κουτιά μουσικά, πάνω απ όλα, με τους εκλεκτούς προσκεκλημένους να σχηματίζουν μια ορχήστρα (πρώτα βιολιά οι Μισέλ Πικολί, Τζεραλντίν Τσάπλιν και Τζον Χαρτ) που δεν έχει ανάγκη από πρόβες: οι γονείς που έφυγαν, οι τρεις σύζυγοι, τα ισάριθμα παιδιά που πάντα υπενθυμίζουν τα ανεξόφλητα χρέη, θα τεθούν υπό τη διεύθυνση μιας Μπίρκιν (στην πρώτη της σκηνοθετική της απόπειρα) που δεν υποδύεται τίποτα λιγότερο ή περισσότερο από τον εαυτό της. Για να μετατρέψουν τα λόγια που δεν ειπώθηκαν ποτέ σε τραγούδι.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ