F for Fake(1972)

29.07.2011
«Ό,τι θα ακούσετε μέσα στην επόμενη ώρα είναι αλήθεια και βασίζεται σε εξακριβωμένα γεγονότα» ισχυρίζεται με την επιβλητική φωνή του ο Όρσον Γουέλς στα πρώτα λεπτά της ταινίας. Πόσο εύκολο είναι όμως να τον πιστέψουμε όταν μας συστήνεται για πρώτη φορά μέσα στο φιλμ με την αμφίεση ταχυδακτυλουργού, αυτοαποκαλούμενος τσαρλατάνος;

«Ό,τι θα ακούσετε μέσα στην επόμενη ώρα είναι αλήθεια και βασίζεται σε εξακριβωμένα γεγονότα» ισχυρίζεται με την επιβλητική φωνή του ο Όρσον Γουέλς στα πρώτα λεπτά της ταινίας. Πόσο εύκολο είναι όμως να τον πιστέψουμε όταν μας συστήνεται για πρώτη φορά μέσα στο φιλμ με την αμφίεση ταχυδακτυλουργού, αυτοαποκαλούμενος τσαρλατάνος;

Το «F For Fake», η τελευταία ουσιαστικά ταινία που ολοκλήρωσε σαν σκηνοθέτης, δύσκολα γίνεται αποδεκτή ως συμβατικό ντοκιμαντέρ. Ο ίδιος ο Γουέλς, τον καιρό που συνέθετε τον περίπλοκο αυτό φιλμικό γρίφο, το αποκαλούσε φιλόδοξα «ένα νέο είδος ταινίας». Το αποτέλεσμα είναι όντως τόσο αινιγματικό, ώστε αντιστέκεται στην κατηγοριοποίηση.

Στο επίκεντρο της ταινίας βρίσκονται δύο υπαρκτά πρόσωπα-μάγοι της εξαπάτησης: ο Ελμίρ ντε Χόρι, ένας από τους διασημότερους πλαστογράφους έργων τέχνης στον κόσμο και ο βιογράφος του Κλίφορντ Ίρβιν, διάσημος για μια διαβόητη ψεύτικη αυτοβιογραφία του μεγιστάνα του Χόλιγουντ Χάουαρντ Χιουζ. Σαν μαγική εικόνα, οι απίθανες, αλλά αληθινές ιστορίες τους ξετυλίγονται και διαπλέκονται μέσα από ένα ετερόκλητο υλικό ντοκουμέντων και συνεντεύξεων, δίνοντας στον Γουέλς την αφορμή να αναρωτηθεί για την υπόσταση της τέχνης και να περιφρονήσει τους κάθε λογής ειδήμονες. Υποδυόμενος φαινομενικά τον ρόλο του συντονιστή στην ασταμάτητη ροή γεγονότων και εικόνων, ουσιαστικά κάνει τον δικηγόρο του διαβόλου, σπέρνοντας το δαιμόνιο της αμφιβολίας για την αλήθεια όσων παρακολουθούμε. Χρειάστηκε ένας ολόκληρος χρόνος για να ολοκληρωθεί το μοντάζ της ταινίας και η τεχνική του είναι διαβολικά παραπλανητική: χρησιμοποιώντας αυθεντικό υλικό, δημιουργεί φανταστικούς διαλόγους ανάμεσα στα πρόσωπα της ταινίας.

Ρισκάροντας να κατηγορηθεί για ναρκισσισμό, ο Γουέλς προσθέτει τον εαυτό του στο πάνθεον των μεγάλων απατεώνων της τέχνης, με προσωπική συνεισφορά την ιστορική ραδιοφωνική εκφώνηση του «Πολέμου των Κόσμων», που έσπειρε τον πανικό στις ΗΠΑ. Το κάνει όμως με μια τέτοια εξομολογητική διάθεση και αυτοσαρκασμό, ώστε να είναι αδύνατον να τους προσάψεις ματαιοδοξία. Τέλος, παίζοντας με τις προσδοκίε του θεατή, κλείνει την ταινία αναπαριστώντας μια άλλη μεγάλη απάτη με θύμα τον Πικάσο και θύτη την ερωμάνη του Γουέλς, Όγια Κόνταρ.

Αν δεν είναι ντοκιμαντέρ, ούτε μυθοπλασία, τότε τι είναι τελικά το «F For Fake»; Αν και αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στην τέχνη της εξαπάτησης, είναι ένα φιλμ κάθε άλλο παρά κάλπικο, όντας το ίδιο ένα σχόλιο για τη διττή φύση του ίδιου του σινεμά.