Mε αφορμή την κυκλοφορία της «Λόλα» (διαβάστε περισσότερα για την ταινία εδώ), ανακαλύπτουμε το γυναικείο σύμπαν του Ζακ Ντεμί. Το έργο του, όχι απλή φιλμογραφία αλλά πραγματική μυθολογία χαρακτήρων, είναι πάνω απ’ όλα φτιαγμένο από (και για) τις γυναίκες. Αυτές το ορίζουν, δίνοντάς του χρώμα και κατεύθυνση, αυτές μπορούν να μιλήσουν καλύτερα απ’ όλους για τις εμμονές του δημιουργού τους.
Από τα πρώτα βήματα της καριέρας του, ο Ζακ Ντεμί είχε εκδηλώσει τη φιλοδοξία να συνθέσει σε περίπου πενήντα ταινίες ένα σύμπαν χαρακτήρων που θα ξαναβρίσκουμε από το ένα φιλμ στο άλλο, θα μαθαίνουμε τα νέα τους, ύστερα θα τους ξαναχάνουμε και ούτω καθεξής. Το μεγαλεπήβολο όραμα του Ντεμί μπορεί να έμεινε ημιτελές, αλλά η βασική του ιδέα είναι ήδη εκεί: ο σκηνοθέτης, συγκινητικά πιστός στην αυτόνομη ύπαρξη των δημιουργημάτων σε μια μυθοπλαστική σφαίρα, τους επισκέπτεται ξανά επειδή απλούστατα αδυνατεί να τους εγκαταλείψει. Ακριβώς όπως η φόρμα των σχέσεων στο σύμπαν του Ντεμί είναι αυτή των ανθρώπων που συναντιούνται -χάνονται - ξαναβρίσκονται - ξαναχάνονται, έτσι και ο ίδιος ο Ντεμί διατηρεί με τους χαρακτήρες του μια σχέση αντίστοιχα ερωτική. Γι’ αυτό και τα ραντεβού τους δεν έχουν τη συνέπεια που χαρακτηρίζει, για παράδειγμα, την εξέλιξη του Αντουάν Ντουανέλ στο έργο του Τριφό, αλλά περισσότερο διαγράφουν τις τροχιές του τυχαίου - που είναι το άλλο όνομα του μοιραίου.
Σε αυτή την πινακοθήκη χαρακτήρων, οι γυναίκες κλέβουν αβίαστα την παράσταση. Αλλοτε υποκείμενα και άλλοτε αντικείμενα πόθων και φαντασιώσεων, παραμένουν οι στιλιζαρισμένοι, μελαγχολικοί, γεμάτοι μυστικά πυρήνες του κόσμου του Ντεμί. Εξάλλου η πρώτη του ταινία φέρει περήφανα ένα γυναικείο όνομα, ενώ, αν έπρεπε να μιλήσουμε για ηθοποιούς-φετίχ του σκηνοθέτη, η κουβέντα θα πήγαινε κατευθείαν στην Κατρίν Ντενέβ ή την Ανούκ Εμέ. Φετίχ που ενίοτε ντύθηκαν με φανταχτερά χρώματα, ποζάροντας με χάρη μπροστά σε εκτυφλωτικά ντεκόρ και ανταλλάσσοντας τους πιο σπιρτόζικους διαλόγους, με αποτέλεσμα να ενσωματωθούν ανώδυνα σε μια ανάλαφρη ποπ μυθολογία. Κεντημένες με τον πιο αέρινο τρόπο, ωστόσο, οι κινήσεις των ηρωίδων του Ντεμί κουβαλούν μια απαράμιλλη σκληρότητα, την αγωνία ενός εγκλεισμού, το μυστικό μιας αιμομιξίας, και τελικά μια ματιά όχι και τόσο αθώα απέναντι στα ίδια τους τα πάθη. Αρκεί κανείς να τις κοιτάξει λίγο πιο προσεκτικά.
Λόλα («Λόλα», «Model Shop») Η πρώτη ηρωίδα του Ζακ Ντεμί, με όνομα που αποτελεί φόρο τιμής στη «Λόλα Μοντές» (1955) του Οφίλς. Θα την χάσουμε και θα την ξαναβρούμε λίγα χρόνια μετά στο «Μοdel Shop».
Ζακί («Ο Κόλπος των Αγγέλων») Εθισμένη στη ρουλέτα, παραλληλίζει το καζίνο με την εκκλησία και τον τζόγο με τη θρησκεία – πρόκειται για τη θρησκεία του τυχαίου, των άπειρων δυνατοτήτων.
Ζενεβιέβ («Οι Ομπρέλες του Χερβούργου») Είναι 17 ετών, ζει τον πρώτο της έρωτα, κι όταν τον καλεί η πατρίδα, εκείνη ορκίζεται πως δεν θα αντέξει μακριά του. Κι όμως... «Είχα πει πως θα πέθαινα γι’ αυτόν. Γιατί λοιπόν δεν είμαι νεκρή;»
Σολάνζ & Ντελφίν («Οι Δεσποινίδες του Ροσφόρ») «Είμαστε δίδυμες αδελφές, γεννημένες στον αστερισμό των Διδύμων» τραγουδούν οι αδελφές Γκαρνιέ, που ασφυκτιούν στη μικρή πόλη του Ροσφόρ και ονειρεύονται να βρουν στο Παρίσι την καλλιτεχνική επιτυχία και τον μεγάλο, παραμυθένιο έρωτα.
Η πριγκίπισσα («Peau d’âne») Ο γαλάζιος βασιλιάς, ο πατέρας της, δηλαδή, θέλει να την παντρευτεί αφού είναι η μόνη που φτάνει σε ομορφιά τη νεκρή γυναίκα του. Εκείνη φορά ένα γαϊδουροτόμαρο και χάνεται στο δάσος. Ως συνήθως, στις ταινίες του Ντεμί, η αθωότητα μπορεί πια να επικρατήσει μόνο ως ψευδαίσθηση.
Διαβάστε περισσότερα για το έργο και τη ζωή του Ζακ Ντεμί στο τεύχος 219 του περιοδικού ΣΙΝΕΜΑ.
Κωνσταντίνος Σαμαράς
