Η παρουσία του Γκόραν Μπρέγκοβιτς στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια είναι τόσο συχνή και η δουλειά του τόσο οικεία για το ελληνικό κοινό που θεωρείται πια «δικός μας άνθρωπος». Εν όψει της μεγάλης περιοδείας που ετοιμάζει για το φετινό καλοκαίρι, ο Γιουγκοσλάβος -όπως δηλώνει ο ίδιος- συνθέτης μιλά στις Εικόνες για τη δύναμη που έχουν οι νότες να προσπερνούν τα σύνορα.
Συνέντευξη στον Παντελή Αντωνιάδη
Μερικούς μήνες πριν ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς είχε παρουσιάσει στο Μέγαρο Μουσικής την παράσταση Συγνώμη, από δω πάνε για το μέλλον;, ένα έργο σε τρεις ενότητες που μιλά για τις συνθήκες και τους προβληματισμούς οι οποίοι προκύπτουν στο πλαίσιο του σύγχρονου τρόπου ζωής. Ηταν η πρώτη από τις δέκα συναυλίες που φιλοξενήθηκαν σε μερικές από τις πιο γνωστές αίθουσες μουσικής της Ευρώπης. Το στοιχείο που έκανε την παράσταση ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι ότι εκτός από τον Μπρέγκοβιτς και τους μουσικούς του στην καλλιτεχνική εξίσωση προστέθηκε και η ορχήστρα Absolute Ensemble, ένα σύνολο από βιρτουόζους Αμερικανούς μουσικούς με εκπληκτικά προσόντα. Ηταν μια ακόμη απόδειξη ότι ο Μπρέγκοβιτς ψάχνει τη χρυσή τομή ανάμεσα στο γνώριμο βαλκανικό/τσιγγάνικο φολκ του και την κλασική μουσική. Αλλωστε και το νέο του άλμπουμ, Karmen with a happy end (κυκλοφόρησε στις 21/05) τον βρίσκει να φλερτάρει με την όπερα. Πόσο δημοφιλής είναι στην Ελλάδα η τάση του διάσημου συνθέτη να αναμειγνύει στοιχεία από την πολυφωνική βαλκανική μουσική παράδοση και τη λαϊκή μουσική με το τανγκό και την τζαζ, φαίνεται από το γεγονός ότι είναι ο μόνος ξένος μουσικός που μπορεί να περιοδεύσει σε μια σειρά από επαρχιακές πόλεις και να έχει βάσιμες ελπίδες ότι θα παίζει μπροστά σε γεμάτα θέατρα. Η επικοινωνία του Μπρέγκοβιτς με το ελληνικό κοινό χτίστηκε αργά και σταθερά, αν και υπήρξαν κάποιοι σταθμοί που βοήθησαν ώστε η δημοτικότητά του να γνωρίσει μεγάλη ώθηση.
Η τεράστια εμπορική επιτυχία του σάουντρακ Στον καιρό των Τσιγγάνων, ειδικά όταν αξιοποιήθηκε από την Αλκηστη Πρωτοψάλτη που τραγούδησε το Βενζινάδικο, και η συνεργασία με τον Γιώργο Νταλάρα (ετοιμάζουν και νέα συνεργασία που θα κυκλοφορήσει μέσα> >στο φθινόπωρο) μετέτρεψε τον Μπρέγκοβιτς σε μια προσωπικότητα αναγνωρίσιμη στους περισσότερους. Επιπλέον στο βιογραφικό του υπάρχουν συνεργασίες με αστέρια όπως ο Ιγκι Ποπ, η Οφρα Χάζα, η Σεζάρια Εβόρα και η Πολωνέζα Κάγια. Το άλμπουμ που ετοίμασε η τελευταία με τον Μπρέγκοβιτς πούλησε 650.000 αντίτυπα στην πατρίδα της και έγινε έξι φορές πλατινένιο. Αυτό τον καιρό ο συνθέτης μένει μαζί με τη γυναίκα του Τζενάνα Σουτζούκα και τις τρεις κόρες τους, Εμα, Ούνα και Λούλου, στο Παρίσι. Ενα στοιχείο που δεν είναι ευρέως γνωστό για τον Μπρέγκοβιτς είναι ότι έχει άλλη μια κόρη, τη Ζέλικα (από κάποιο επιπόλαιο ερωτικό δεσμό γύρω στα 20 του χρόνια). Η τελευταία μένει στο Σεράγεβο και του χάρισε μάλιστα πρόσφατα και το πρώτο του εγγόνι.
Εικόνες: Εχετε παρατηρήσει διαφορές στην επικοινωνία σας όταν εμφανίζεστε σε ελληνικά ή σέρβικα ακροατήρια σε σύγκριση με ένα κοινό στη Δυτική Ευρώπη για παράδειγμα;
Η μουσική εμφανίστηκε στον πλανήτη πριν διαμορφωθούν οι γλώσσες και αυτό σημαίνει ότι μπορεί να γίνει κατανοητή εξίσου άνετα από έναν Θιβετιανό και από έναν Ελληνα. Οι εμπειρίες μου απλά επιβεβαιώνουν κάθε φορά ότι η εκτίμησή μου είναι σωστή.
Εξακολουθώ πάντως να πιστεύω ότι η κουλτούρα και τα ακούσματα ενός Βαλκάνιου του επιτρέπουν να αισθάνεται πιο οικεία με τη μουσική σας σε σχέση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους.
Την καλή μουσική την καταλαβαίνουν όλοι. Δεν μ’ αρέσει έτσι κι αλλιώς να πέφτω στην παγίδα των στερεοτύπων. Δεν ακούμε τη μουσική με γνώμονα την εθνικότητά μας. Αν είσαι καλός, τα σύνορα ποτέ δεν θα αποτελέσουν εμπόδιο.
Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πλάνο όταν ξεκινάτε να γράψετε μια καινούρια δουλειά. Ηταν για παράδειγμα προσχεδιασμένη η ανάμειξη στοιχείων από την παραδοσιακή μουσική των Βαλκανίων με το ροκ ή με την κλασική μουσική ή απλά αφήνετε την έμπνευση της στιγμής να σας οδηγήσει;
Θεωρώ τον εαυτό μου ως συνθέτη σύγχρονης μουσικής. Συνεπώς αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να αφομοιώσω στοιχεία των ήχων που με περιτριγυρίζουν και να φτάσω σ’ ένα αποτέλεσμα που να εκφράζει την αισθητική μου. Οσο σύγχρονος μπορεί τέλος πάντων να θεωρείται ένας άνθρωπος που βρίσκεται 100 χρόνια πίσω.
Γιατί λέτε ότι είστε 100 χρόνια πίσω;
Εχετε επισκεφθεί τελευταία τη Σερβία;
Ομολογώ πως όχι.
Είμαστε πραγματικά πάρα πολύ πίσω σε διάφορους τομείς. Είναι κάτι που με στενοχωρεί και αισθάνομαι την ανάγκη να το θίγω στα έργα μου, έστω, χρησιμοποιώντας μεταφορές.
Στην αρχή της καριέρας σας είχατε στραφεί σχεδόν αποκλειστικά στη φόρμα του ροκ. Σήμερα έχετε ένα στίγμα κάπου ανάμεσα στο έθνικ και την κλασική μουσική. Πού αισθάνεστε πιο άνετα σήμερα όταν εμφανίζεστε σε χώρους όπως το Μέγαρο ή σε κάποια τυπική μουσική σκηνή;
Το βλέπω περισσότερο ως θέμα επιλογής ντυσίματος. Δεν ασχολούμαι πλέον με το τι θα φορέσω στη σκηνή όπως έκανα στα 20 με 30 χρόνια μου. Από την άλλη πλευρά, σχεδόν σ’ όλη μου την καριέρα ο πυρήνας της μουσικής μου ήταν οι φολκλόρ ήχοι. Και παρά το γεγονός ότι οι χώροι αλλάζουν, εκείνο που με κάνει να διαφέρω από τους περισσότερους άλλους σύγχρονους συνθέτες, είναι ότι έχω την άνεση να παίζω λίγο-πολύ την ίδια μουσική είτε εμφανίζομαι σε μπουζουκομάγαζο είτε στο Μέγαρο. Ενας άνθρωπος σαν κι μένα που ξεκίνησε παίζοντας ακόμη και σε στριπτιζάδικα, έχει αποκτήσει, αν μη τι άλλο, την άνεση να μην επηρεάζεται από το περιβάλλον όπου καλείται να εμφανιστεί.
Ναι, αλλά πάλι δεν είναι το ίδιο να έχεις από κάτω ένα κοινό «κουμπωμένων» μεσήλικων μ’ ένα ενθουσιώδες νεανικό ακροατήριο;
Το κοινό είναι ένα. Η μουσική έχει φτιαχτεί και για τις κυρίες με τις> >γούνες και για τον άφραγκο πιτσιρικά, για τον σοβαρό επιχειρηματία και για τον τύπο που βγαίνει τρεκλίζοντας από το πιο κακόφημο μαγαζί. Είναι κάτι τόσο τεράστιο και τόσο σφαιρικό που ξεπερνά τις κοινωνικές τάξεις, την οικονομική κατάσταση και την ηλικία του καθενός.
Εχετε επιλέξει να δίνετε τεράστιο αριθμό συναυλιών κάθε χρόνο κρατώντας την αμοιβή σας συνειδητά σε χαμηλότερα επίπεδα απ’ αυτά που θα μπορούσατε να διεκδικήσετε. Ποιος είναι ο λόγος;
Γιατί είναι το επάγγελμά μου και μ’ αρέσει. Οπως οι περισσότεροι άνθρωποι πηγαίνουν καθημερινά στη δουλειά τους, δεν βλέπω τον λόγο να μην κάνω κι εγώ κάτι ανάλογο, από τη στιγμή μάλιστα που μ’ ευχαριστεί τόσο πολύ.
Και της Madonna το επάγγελμα είναι το ίδιο, αλλά προτιμά περιοδείες με λίγους, επιλεγμένους, σταθμούς, αστρονομική αμοιβή και κατά συνέπεια πανάκριβο εισιτήριο.
Η Madonna είναι σταρ και έχει τη δυνατότητα να το κάνει. Εγώ είμαι απλά ένας συνθέτης. Δεν βλέπω τον εαυτό μου ως σταρ.
Ναι, αλλά για τα δεδομένα της πρώην Γιουγκοσλαβίας κι εσείς ως σταρ αντιμετωπίζεστε. Δεν υπάρχει κάποιος που να μπορεί να σας συναγωνιστεί σε απήχηση και αναγνωρισιμότητα σε διεθνές επίπεδο από τη χώρα σας.
Θεωρώ τον εαυτό μου απίστευτα τυχερό που έχω τη δυνατότητα όχι μόνο ν’ ασχολούμαι μ’ αυτό που μου αρέσει αλλά να πληρώνομαι κιόλας. Συνεπώς, είναι πραγματικά ευλογία για μένα να δουλεύω οκτάωρο σε καθημερινή βάση όπως όλοι και να έχω την ευκαιρία να συνθέτω, να παίζω live, να κάνω αυτό που με γεμίζει.
Ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία αποφασίζετε με ποιον θα συνεργαστείτε; Στο παρελθόν έχετε βρεθεί δίπλα σε ονόματα όπως ο Γιώργος Νταλάρας, η Οφρα Χάζα ή ο Ιγκι Ποπ που είναι τελείως διαφορετικού ηχητικού στίγματος.
Δεν θα μπορούσα να δώσω μια ξεκάθαρη απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση. Το σκεπτικό μου είναι αρκετά πολύπλοκο. Δεν γράφω κομμάτια με τη συνηθισμένη δομή του ποπ/ροκ τραγουδιού που έχει κουπλέ, ρεφρέν και διάρκεια γύρω στα τρία-τέσσερα λεπτά. Θέλω να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου και να κάνω αυτό που μ’ εκφράζει πραγματικά. Από την άλλη πλευρά, μ’ αρέσει επίσης να το διασκεδάζω. Για παράδειγμα, φέτος έχω δώσει ήδη σχεδόν 150 συναυλίες παρουσιάζοντας πέντε διαφορετικά σόου. Αλλες φορές χρησιμοποιώ τη μεγάλη ορχήστρα μου με τα 45 μέλη, άλλες πάλι εμφανίζομαι με το συγκρότημά μου που έχει 13 μέλη. Εξαρτάται από τον χώρο στον οποίο θα εμφανιστούμε και τι θέλω να παρουσιάσω τη δεδομένη στιγμή, Κάπως έτσι κινούμαι και στις περιπτώσεις των τραγουδιστών με τους οποίους συνεργάζομαι κατά καιρούς.
Το γεγονός ότι ο πατέρας σας είναι Κροάτης, η μητέρα σας Σέρβα και η γυναίκα σας Βόσνια μουσουλμάνα σας επιτρέπει να προσδιορίσετε κάποια εθνική ταυτότητα; Και επίσης ο πόλεμος πέρα από τα αρνητικά του είχε κάποια, οποιαδήποτε, θετική επίπτωση στη ζωή σας;
Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, ο πόλεμος δημιούργησε στην πραγματικότητα τις προϋποθέσεις ώστε να χτιστεί η καριέρα που έχω σήμερα. Χωρίς τον πόλεμο το πιθανότερο είναι ότι αυτήν τη στιγμή θα είχα πάψει ν’ ασχολούμαι με τη μουσική, θα είχα αποσυρθεί σε κάποιο παραθαλάσσιο μέρος και θα έκοβα βόλτες με κανένα φουσκωτό. Λόγω του πολέμου όμως έχασα τα πάντα και χρειάστηκε να ξαναξεκινήσω από το μηδέν. Την εμπειρία του να ξεκινάει κάποιος από το μηδέν την έζησα δύο φορές στη ζωή μου και αισθάνομαι χαρούμενος που μου δόθηκε η ευκαιρία να ζήσω κάτι τέτοιο, γιατί πραγματικά δεν υπάρχει τίποτα το οποίο να σου προσφέρει τόσο μεγάλη ικανοποίηση όσο η αίσθηση της επιτυχίας ύστερα από συνεχή και επίπονο αγώνα. Μου άρεσε που ασχολήθηκα με τον κινηματογράφο, που σκηνοθέτησα μια ταινία και μια όπερα. Αυτού του τύπου οι εμπειρίες είναι που μ’ ευχαριστούν περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο. Οσο για την εθνικότητά μου, δεν θα μπορούσα να δηλώσω τίποτα διαφορετικό από Γιουγκοσλάβος.
Υπάρχει κάτι στην ελληνική μουσική το οποίο να σας αρέσει;
Ναι, το ρεμπέτικο τραγούδι γιατί είναι μια υπέροχη μείξη της ορθόδοξης και μουσουλμανικής κουλτούρας.
Στην περιοδεία σας στην Ελλάδα, τι να περιμένει ο κόσμος;
Το βάρος θα πέσει σίγουρα στην νέα μου δουλειά, Karmen with a happy end, αλλά θα παίξουμε και πολλά κομμάτια από τις παλιότερες δουλειές, τα οποία πάντοτε είναι δημοφιλή στον κόσμο.
Ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς
- Γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1950 στο Σεράγεβο.
- Ξεκίνησε την καριέρα του ως μουσικός παίζοντας σε ροκ συγκροτήματα (το 1966 στηn ντόπια μπάντα Bestije, το 1971 στο τρίο Μίκα, Γκόραν και Ζόραν και από το 1974 στους Bijelo Dugme που υπήρξαν ένα από τα δημοφιλέστερα συγκροτήματα στη Γιουγκοσλαβία μέχρι τη διάλυσή τους το 1988).
- Συνέχισε υπογράφοντας τη μουσική στα σάουντρακ ταινιών του Εμίρ Κουστουρίτσα, με τον Καιρό των Τσιγγάνων, το Arizona dream και το Underground να κερδίζουν διθυραμβικές κριτικές.
- Παρουσίασε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ‘90 τα άλμπουμ PS και Ederlezi τα οποία απογείωσαν ακόμη περισσότερο τη διεθνή καριέρα του.
ΜΠΡΕΓΚΟΒΙΤΣ LIVE
- 30 Ιουνίου - Θέατρο Μπούκα, Χαλκίδα
- 21 Ιουλίου - Φεστιβάλ Σάνης, Χαλκιδική
- 1 Σεπτέμβρη - Ξάνθη
- 8 Σεπτέμβρη - Πετρούπολη
Το υπόλοιπο πρόγραμμα της περιοδείας του Γκόραν Μπρέγκοβιτς θα ανακοινωθεί εν καιρώ. Πληροφορίες στο site www.neorevma.gr και στο τηλέφωνο: 210 3630772.
